ครู

ในโอกาสวันครู ก็จะถือโอกาสนำคำว่า ครู มาเล่าเล่นๆ ...ซึ่งพวกเราถูกบอกกันต่อๆ มาว่า ครู มาจากภาษาบาลีว่า ครุ แปลว่า หนัก หมายถึง ผู้เป็นครูจะต้องหนักแน่น หรือ ความเป็นครูเป็นงานหนัก มิใช่สิ่งที่ใครทำได้ง่ายๆ ...ประมาณนี้

หลายปีก่อนเคยอ่านหนังสือซึ่งถอดเทปคำบรรยายของอาจารย์พุทธทาส ซึ่งท่านกล่าวต้อนรับคณะครูที่มาเยี่ยมส่วนโมกข์ ท่านก็อธิบายไว้หลายนัย เช่น หนัก ผู้นำทางวิญญาณ ...แต่มีคำหนึ่งที่กระทั้งปัจจุบัน ผู้เขียนก็ยังไม่เคยเจอว่าท่านเอามาจากไหน คือท่านบอกว่า ครู แปลว่า ผู้เปิดประตู หมายถึง เปิดประตูให้ศิษย์เข้ามาเห็นสิ่งต่างๆภายในห้อง หรือเปิดประตูเพื่อให้ศิษย์ออกไปสู่โลกกว้าง ..ประมาณนี้

 คำว่า ครุ มาจากรากศัพท์ว่า คร แปลว่า อุคฺคเม (ไปสูง) หมายถึง ผู้อยู่ที่สูง เป็นผู้ควรแก่การเคารพบูชา ผู้อยู่เหนือเรา หรือผู้ที่มีอิทธิพลครอบงำความคิดพื้นฐานของเราไว้ได้ ...ทำนองนี้

ครุ ในความหมายว่า ผู้ควรแก่การเชิดชูไว้ที่สูง คัมภีร์ท่านอธิบายว่ามี อาจารย์ มารดา บิดา เป็นต้น ...

ครุ นอกจากความหมายเบื้องต้นแล้ว ยังแปลว่า ปีกนก เพราะเป็นอวัยวะที่พานกไปสู่ที่สูงได้

ครุ เมื่อเป็นคำทั่วไป ก็มีความหมาย ๓ อย่าง คือ ความมีมาก (มหัตตะ) มั่นคง (ทุชชระ) ของหนัก (อลหุกะ)

หมายเหตุ

คำสอนที่โยงถึง ครู ในพระพุทธศาสนามีอยู่มากมาย เช่น ในเรื่องทิศทั้ง ๖ ...ครู เป็นทิศเบื้องขวา ขณะที่ เพื่อน เป็นทิศเบื้องซ้าย ..ตามนัยนี้ ผู้เขียนมาคิดว่า คนทั่วไปให้ความสำคัญมือขวามากกว่ามือซ้ายฉันใด ในการดำเนินชีวิต เราก็ควรเชื่อครูมากกว่าเชื่อเพื่อนฉันนั้น (ยกเว้น ผู้เขียนเป็นต้น ถนัดซ้าย นอกประเด็นนี้ 5 5 5)

ปุพฺพาจริยาติ มาตาปิตูนเมตํ อธิวจนํ คำว่า บูรพาจารย์เป็นชื่อเรียกมารดาและบิดา ...นัยนี้ พระพุทธเจ้ายกย่องว่า ครูคนแรกของคนเราก็คือพ่อแม่...