ค่ำวันที่ ๔ ธันวาคม ๒๕๖๗ ผมไปร่วม งานเสวนา “การขับเคลื่อนประเทศไทยด้วยวิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม” หรือ Thailand SRI Index 2024 ที่โรงแรมดุสิตธานี ที่แสนจะหรูหรา ในบรรยากาศการประชุมสุดหรู ที่ผมไม่คุ้นเคย และคน introvert อย่างผม รู้สึกไม่สบาย แต่สาระในการประชุมสุดตื่นตาตื่นใจสำหรับผม
สำหรับผม ช่วงที่ได้เรียนรู้มากที่สุดคือช่วงการบรรยายของ Mr.Xavier Cirera, Senior Economist, ธนาคารโลก ๒ เรื่องในเวลา ๓๐ นาที
เรื่องแรก The Middle Income Trap ที่มีรายละเอียดใน World Development Report 2024 ของธนาคารโลก การบรรยายช่วยให้ผมได้เข้าใจว่า ประเทศส่วนใหญ่ในโลก (๗๑%) ติดกับดักรายได้ปานกลางเหมือนประเทศไทย มีเพียง ร้อยละ ๒๑ ที่หลุดกับดักไปเป็นประเทศรายได้สูง
วิธีหลุดกับดักทำได้โดยใช้ 2 transition เพิ่มจาก investment ที่ทำอยู่เดิม คือเพิ่ม infusion กับ innovation คำว่า infusion หมายถึงการรับถ่ายทอดเทคโนโลยี
ที่สำคัญต้องจัดการ ๓ ปัจจัยสำคัญ ที่คานกันอยู่ คือ Creation, Destruction, Preservation ประเทศติดกับดักรายได้ปานกลางมี Preservation มหึมา Creation และ Destruction น้อย ต้องหากลยุทธลด Preservation และเพิ่ม Creation และ Destruction เป็นวิธีมองเชิงนามธรรมที่ยอดเยี่ยม
เขาแนะให้เปลี่ยนกระบวนทัศน์ ๓ ด้านหลัก จาก เน้นขนาดไปเน้นมูลค่าเพิ่ม จากแก้ความไม่เสมอภาคไปเน้น social mobility จากเน้นแหล่งพลังงาน ไปเน้นประสิทธิภาพในการใช้พลังงานและลดการปล่อยก๊าซเรือนกระจก
เรื่องนี้จะเขียนอีก เมื่อได้อ่านรายงานทั้งเล่มจบ
เรื่องที่สอง Policy Effectiveness Review of Science, Research and Innovation Policy in Thailand ดังข่าวความร่วมมือ (๑) เขาชี้ให้เห็นว่าในสองสามปีหลัง ววน. ไทยเดินถูกทางยิ่งขึ้น คือหันมาหนุนและร่วมมือกับภาค demand side มากยิ่งขึ้น แต่ก็ยังต้องเพิ่มการสนับสนุน Infusion และ Creation และหนุนการพัฒนาบริการแบบ knowledge-intensive services เรื่องนี้ผมยังค้นรายงานไม่พบ
ศ. ดร. สมปอง คล้ายหนองสรวง ผอ. สกสว. ท่านใหม่ เสนอนโยบาย SRI for All และ SILK Strategy S = Synergy & Boundaryless, I = Intelligent SRI System, L = Leap technology investment, K = Knowledge governance – SRI for All ทีมงานรองผู้อำนวยการ ๕ หนุ่ม และโครงสร้างระบบ ววน. และระบบงบประมาณ
ศ. เกียรติคุณ ดร. นพ. สิริฤกษ์ ทรงศิวิไล ประธาน กสว. เสนอ แนวโน้มโลกและทิศทางการวิจัยและนวัตกรรมไทย ๒๕๖๘ บอกว่าในปี ๒๕๖๗ ถึงวันที่ ๓ ธันวาคม ประเทศไทยมีผลงานตีพิมพ์ในวารสารนานาชาติ ๒๗,๑๐๘ รายการ เป็นการตีพิมพ์ในวารสาร Top 10% ๖,๖๖๐ รายการ และในวารสาร Top 1% ๕๔๒ รายการ สาขาที่ตีพิมพ์มากที่สุดคือ Health รองลงมา Advanced Electronics, EV, Future Food, Agri Tech, Climate Change โดยเรามีผลงานวิจัยล้ำหน้าจำนวนหนึ่ง
ท่านเสนอการจัดทำ SRI Index ของไทย ที่มี ๕ องค์ประกอบคือ (๑) การลงทุนใน ววน. (๒) ผลผลิตทางปัญญา (๓) การใช้ประโยชน์ผลงาน (๔) ความร่วมมือและการเชื่อมโยง (๕) ผลกระทบจากนวัตกรรม และเสนอว่าผลการประเมิน SRI Index 2024 เท่ากับ 7.8195 และจะมีการติดตามทุกปี เป็นเครื่องมือของการบริหารภาพใหญ่ของประเทศที่ชาญฉลาดมาก
ท่านเสนอ ๑๐ เทคโนโลยีที่ต้องจับตามองในปี ๒๕๖๘ ดังนี้ (๑) AI (๒) Digitalization 4.0 (๓) Quantum Computing (๔) EV (๕) Advanced Health Technology (๖) Clean & Renewable Energy (๗) Industrial & Service Robotics (๘) Climate Change & Extreme Weather Technology (๙) Space Economy (๑๐) Neuro-technology โดย ๓ ประการหลังเป็นด้านที่ไทยจะเน้น
และเสนอ ๕ ประเด็นการพัฒนาระบบบริหารงบประมาณ ววน. คือ (๑) Target-based (๒) Multi-year / Block grant (๓) New researchers & career path (๔) STI by All (๕) Joint investment
เมื่อแวะมานั่งคุยที่โต๊ะรับประทานอาหาร ท่านบอกว่า จะจัดการประชุมเสนอ SRI Index ที่โรงแรมนี้ในช่วงเวลานี้ (ต้นเดือนธันวาคม) ทุกปี และกระซิบว่า จะฟื้นการประชุมรายงานผลการวิจัยประจำปี แบบที่ สกว. เคยจัดที่ชะอำทุกปี
ผมได้โอกาสเสนอว่า ยุทธศาสตร์ ววน. ต้องเข้าไปบูรณาการกับ อ (อุดมศึกษา) โดยต้อง transform การเรียนรู้ให้ไปปฏิบัติและเรียนรู้จากประสบการณ์ในสถานประกอบการอย่างน้อยครึ่งหนึ่งของเวลา ที่ผู้ประกอบการได้ทั้งผู้ฝึกงาน และในที่สุดได้ผู้ปฏิบัติงานคุณภาพสูงหลังเรียนจบ โดยเขาต้องจ่ายเงินเดือนของนักศึกษา และต้องจัดพี่เลี้ยงทำหน้าที่ mentor ช่วยตั้งคำถามให้นักศึกษาสะท้อนคิดจากประสบการณ์สู่หลักการเชิงนามธรรม
เป็นโอกาสได้เข้าสังคม พบมิตรสหายหลายคนมากที่ไม่ได้พบกันนาน เขาเติบโตขึ้นมาเป็นบุคคลสำคัญทำประโยชน์แก่บ้านเมือง หลายคนมาบอกว่าเขาได้รับการสนับสนุนให้เติบโตจาก สกว. ให้ปิติสุขแก่คนแก่ รวมทั้งได้ทำหน้าที่ connection กิจกรรมความร่วมมือระหว่าง บพท. กับ มทส. โดยไม่ได้ตั้งใจ แถมยังได้งานเป็นกรรมการชี้ทิศทางโปรแกรมพัฒนาการเรียนการสอนโดยใช้พลัง AI ของ บพท. ด้วย ผมตั้งใจว่าจะไปหนุนการใช้ AI ช่วยฝึกการสะท้อนคิดอย่างยิ่งยวด (critical reflection)
วิจารณ์ พานิช
๕ ธ.ค. ๖๗