การปฏิรูปการศึกษาไทยที่คาดหวัง

13 ตุลาคม 2566

: ทีมงานหญ้าแห้งปากคอก(ท้องถิ่น) [1]

 

Big Rock รายงานการปฏิรูปประเทศเพียงการรายงานผลการปฏิบัติ

ประเด็นการปฏิรูปประเทศ การปฏิรูปการศึกษา (Educational Reform) มีผู้กล่าวถึงการปฏิรูปการศึกษาไทยตามยุทธศาสตร์ชาติ 20 ปี กันมากว่ามีอะไรใหม่บ้าง จากสมัย สปช.และ สปท. ในช่วงปี 2557-2559 การปฏิรูปด้านการศึกษาถือเป็นวาระแห่งชาติ ที่ต้องปฏิรูปก่อนเป็นลำดับแรก ตามรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พ.ศ.2560 มาตรา 258 จ. ด้านการศึกษา (1)-(4) และมาตรา 261 ให้มีคณะกรรมการที่มีความเป็นอิสระคณะหนึ่งที่คณะรัฐมนตรีแต่งตั้ง และตามมาตรา 4(1) แห่ง พ.ร.ฎ.ว่าด้วยการเสนอเรื่องและการประชุมคณะรัฐมนตรี พ.ศ.2548 มาตรา 270 แห่งรัฐธรรมนูญราชอาณาจักรไทย พ.ศ.2560 การดำเนินกิจกรรมภายในปี 2565 หรือช่วงเวลาที่แผนการปฏิรูปประเทศต้องสำเร็จผล โดยการรายงานความคืบหน้าของกิจกรรม Big Rock ทั้ง 62 กิจกรรม [2] ภายใต้แผนการปฏิรูปประเทศ (ฉบับปรับปรุง) ต้องนำเสนอต่อรัฐสภาทุกไตรมาส แต่ในสภาพที่ปรากฏกิจกรรมจำนวนมากแสดงผลการดำเนินการว่าเป็นไปตามแผน ซึ่งอาจไม่ได้แสดงถึงความคืบหน้าในการดำเนินงานอย่างแท้จริง เพียงแต่มีผลในการนำเสนอตัวเลขในเชิงประสบความสำเร็จมากกว่า ทำให้ไม่อาจการประเมินความสำเร็จเชิงประจักษ์ได้ ณ สถานการณ์ปัจจุบัน มาทบทวนเหตุการณ์ล่าสุดในรอบปี 2565 ที่ผ่านมา “เชิงประจักษ์” เกี่ยวกับการดำเนินการปฏิรูปด้านการศึกษาไทย 

 

เทคโนโลยีการศึกษาที่ผ่านมา

มีหลักสูตรท้องถิ่นนวัตกรรมแห่งทุนท้องถิ่น (2561) [3]จากระบบการศึกษาของไทยปัจจุบัน ตามหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน พ.ศ.2551 เจตนาที่จะให้เสรีภาพแต่ละท้องถิ่นสามารถจัดการศึกษาของตนเอง ตาม พ.ร.บ.การศึกษาแห่งชาติ แก้ไขเพิ่มเติม (ฉบับที่ 2) พ.ศ.2545 เป็นการกระจายอำนาจ กำหนดให้สถานศึกษาขั้นพื้นฐานมีหน้าที่จัดทำสาระของหลักสูตรในส่วนที่เกี่ยวกับสภาพปัญหาในชุมชน สังคม และภูมิปัญญาท้องถิ่น จัดหลักสูตรท้องถิ่น แต่การศึกษาไทยประสบปัญหาที่แปลกแยกจากชุมชน ขาดการร่วมทุกข์ร่วมสุขกับชุมชน เด็กไทยยิ่งเรียนสูง ยิ่งห่างไกลจากชุมชน ไม่รู้จักรากเหง้าของตนเอง ตามที่ นพ.ประเวศ วะสี ว่ามีปัญหา 2 ส่วนใหญ่คือ (1) การแยกชีวิตออกจากการศึกษา ทำให้คนลืมรากเหง้าของตัวเอง เหมือนกับสังคมไทยถูกตัดรากเหง้าทางวัฒนธรรม และ (2) ทำให้สังคมไม่เกิดความสมดุล 

การจัดการเรียนการสอน กพฐ. (2565) [4] ด้วย Active Learning หรือกระบวนการจัดการเรียนรู้ที่ผู้เรียนได้ลงมือกระทำ ซึ่ง สพฐ.ได้นำการเรียนรู้ในเรื่องนี้เข้าสู่สถานศึกษาอย่างเต็มรูปแบบแล้ว ส่วนหลักสูตรฐานสมรรถนะได้มีการปรับปรุงไปแล้วในหลักสูตรแกนกลางการศึกษาขั้นพื้นฐาน พ.ศ.2561 ซึ่งมุ่งเป้าหลักสูตรฐานสมรรถนะควบคู่ไปกับการเรียนการสอนด้วยกระบวนการ Active Learning ต้องพัฒนาครูเพื่อการลงมือปฏิบัติจริงผ่านกลไกลหลักสูตร แผนการเรียนรู้ การวัดและประเมินผลให้ได้ 100%

นอกจากนี้ในสมัยก่อนโนโลยีการสื่อสารทางไกลยังยากลำบาก มีการศึกษาทางไกลผ่านวิทยุ เช่นสมัยก่อนราวปี 2511-2512 มีการเรียนการสอนผ่านทางวิทยุไปยังโรงเรียนต่างๆ เพื่อให้ครูได้สอนตาม โดยเฉพาะวิชาภาษาอังกฤษ เป็นต้น หรือ ต่อๆ มาใช้ระบบผ่านดาวเทียม ในปี พ.ศ.2560 ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ แต่งตั้งคณะกรรมการบริหารมูลนิธิทางไกลผ่านดาวเทียมในพระบรมราชูปถัมภ์ชุดใหม่ พร้อมทั้งทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ปรับปรุงอาคารสถานีวิทยุโทรทัศน์การศึกษาทางไกลผ่านดาวเทียม (Distance Learning Television : DLTV) แห่งใหม่ [5] อ.หัวหิน จ.ประจวบคีรีขันธ์ และพระราชทานพระบรมราชานุญาตให้พัฒนาต่อยอดการดำเนินงานให้ทันสมัย แต่ยังยึดแนวทางของพระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร เพื่อแก้ปัญหาความเหลื่อมล้ำทางการศึกษาให้มีประสิทธิภาพมากยิ่งขึ้น ในปี 2565 ได้ปรับผังการออกอากาศ 15 ช่องสัญญาณตลอด 24 ชั่วโมง ซึ่งออกอากาศตั้งแต่ระดับชั้นปฐมวัยที่ประสบปัญหาการขาดแคลนครูวิชาเอกจำนวนมากจนถึงระดับชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 3 เปลี่ยนระบบการออกอากาศ จากระบบความคมชัดมาตรฐาน (Standard Definition : SD) เป็นระบบความคมชัดสูง (High Definition : HD) โดยเฉพาะช่วงสถานการณ์การแพร่ระบาดของโรคติดต่อเชื้อไวรัสโคโรนา 2019 ที่เด็กๆ เกือบทั่วโลกต้องหยุดเรียนในสถานศึกษาเพื่อลดการแพร่ระบาดของเชื้อโรค 

 

การปลดล็อกผู้ค้ำประกันกองทุนเงินให้กู้ยืมเพื่อการศึกษา (ก.ย.ศ.)

ข่าวเมื่อ 31 สิงหาคม 2565 [6] ในการประชุมสภาผู้แทนราษฎร ได้พิจารณาร่าง พ.ร.บ.กองทุนเงินให้กู้ยืมเพื่อการศึกษา(ก.ย.ศ.) (ฉบับที่ ...) พ.ศ. ... ซึ่งคณะกรรมาธิการพิจารณาเสร็จแล้ว โดยมีทั้งสิ้น 27 มาตรา โดยคณะกรรมาธิการเสียงข้างมาก การพิจารณามาตรา 13 แก้ไข พ.ร.บ.กองทุน ก.ย.ศ. มาตรา 41 กำหนดให้ผู้กู้เงินกองทุนจะต้องมีผู้ค้ำประกันเงินกู้ มาตรา 44 พ.ร.บ.กองทุน ก.ย.ศ. เกี่ยวกับผู้กู้ยืมเงินจะต้องมีหน้าที่ชำระเงินกู้ยืมที่ได้รับไปพร้อมทั้งดอกเบี้ยตามสัญญากู้ยืมเงินคืนให้กองทุน ซึ่งร่าง พ.ร.บ.ฉบับที่คณะรัฐมนตรี (ครม.)เสนอให้เก็บอัตราดอกเบี้ย 2% แต่ต่อมาคณะ กมธ.เสียงข้างมาก ปรับลดให้เก็บอัตราดอกเบี้ย 0.25% โดยขณะนี้อยู่ระหว่างการพิจารณาของที่ประชุมสภาฯ โดยฝ่ายเสียงข้างน้อยเสนอไม่ให้เก็บดอกเบี้ย และไม่ให้เก็บเบี้ยปรับ ซึ่งผู้จัดการ กยศ. ได้แถลงการณ์เตรียมความพร้อมดำเนินการตามกฎหมายใหม่เปิดเผยสรุปว่า สภาผู้แทนราษฎร ได้มีมติเห็นชอบการแก้ไขเพิ่มเติมร่างพระราชบัญญัติกองทุนเงินให้กู้ยืมเพื่อการศึกษา (ฉบับที่ ...) พ.ศ. …. ของวุฒิสภา โดยให้คิดดอกเบี้ยในอัตราไม่เกิน 1% ต่อปี อัตราเบี้ยปรับกรณีผิดนัดชำระไม่เกิน 0.5% ต่อปี และไม่ต้องมีผู้ค้ำประกันในทุกกรณี ทั้งนี้ ลูกหนี้ที่ถูกดำเนินคดีแล้วสามารถแปลงหนี้ใหม่ได้ทุกราย กล่าวคือสภาฯ ปลดล็อก 'ผู้ค้ำประกัน' กองทุนเงินให้กู้ยืมเพื่อการศึกษา ซึ่งในที่สุดเมื่อวันที่ 19 มีนาคม 2566 เว็บไซต์ราชกิจจานุเบกษา ได้เผยแพร่ พ.ร.บ.กองทุนเงินให้กู้ยืมเพื่อการศึกษา (ฉบับที่ 2) พ.ศ.2566 [7] และให้ใช้บังคับตั้งแต่วันถัดจากวันประกาศในราชกิจจานุเบกษา หรือตั้งแต่วันที่ 20 มีนาคม 2566 เป็นต้นไป โดย พ.ร.บ.ดังกล่าว กำหนดให้การกู้ยืมเงินจากกองทุน กยศ. ไม่ต้องมีผู้ค้ำประกันทุกกรณี, กำหนอัตราดอกเบี้ยเงินกู้ กยศ. ไม่เกิน 1% ต่อปี และห้ามมิให้คิดดอกเบี้ยทบต้น และในกรณีผิดนัดชำระหนี้ให้เรียกเบี้ยปรับได้ไม่เกิน 0.5% ต่อปี เป็นต้นในขณะที่ข่าว (2565) สหรัฐ [8] เตรียมยกเลิกหนี้กู้ยืมเพื่อการศึกษาให้คนละไม่เกิน 1 หมื่นดอลล์ 

 

ต้นธารปัญหาการศึกษาไทยเกิดจากความเหลื่อมล้ำทางสังคม

มีผลโพลที่น่าสนใจ จาก ม.สวนดุสิต [9] เกี่ยวกับการศึกษาและครูไทยสำรวจความคิดเห็นของประชาชนทั่วประเทศ จำนวนทั้งสิ้น 1,059 คน ระหว่างวันที่ 16-19 สิงหาคม 2565 พบว่า ประชาชนคิดว่าปัญหาการศึกษาไทย ณ วันนี้ เกิดจาก ความเหลื่อมล้ำทางสังคม 61.19% รองลงมาคือ การบริหารงานของกระทรวงศึกษาธิการ 59.49% โดยเห็นด้วยว่าในช่วงโควิด-19 “ครูไทย” ปรับตัวได้ดีทันกับการเปลี่ยนแปลง 70.71% ปัจจัยที่มีผลต่อการพัฒนา “ครูไทย” คือ เงินเดือนและค่าตอบแทน 65.34 รองลงมาคือการเปลี่ยนแปลงของสถานการณ์ต่างๆ เช่น โควิด-19 64.49% ทั้งนี้ครูไทยที่ดีควรรักในอาชีพ มีจิตวิญญาณความเป็นครู 74.98% รองลงมาคือ กล้าที่จะทำอะไรใหม่ๆ ไม่ยึดติดอยู่กับวิธีการแบบเดิมๆ 67.42% และประชาชนมองว่าอาชีพครูยังเป็นอาชีพที่คนอยากเป็น 57.97% รองลงมาคือ ไม่อยากเป็น 40.99% นี่คือปัญหาการศึกษาไทยเกี่ยวกับ “การศึกษาและครูไทย” หลายปีที่ผ่านมา มีสาเหตุของปัญหาการศึกษาไทยยังคงมาจากความเหลื่อมล้ำและการบริหารงานที่มีการปรับเปลี่ยนนโยบายบ่อยครั้ง

 

ฝากประเด็นเรื่องการศึกษาไทย

(1) โรงเรียนกับชุมชนหรือท้องถิ่นยังพึ่งพากันและกัน คนท้องถิ่นเอื้อเฟื้อโรงเรียนมาตลอด การถ่ายโอนภารกิจการศึกษาไปให้ท้องถิ่นยังจำเป็น [10] โดยเฉพาะการถ่ายโอการศึกษาเด็กเล็ก เด็กปฐมวัย แม้กระทั่งเด็กอ่อน นอกจากนี้ หลักสูตรการศึกษาก็ให้เอื้อเฟื้อเจือจุนท้องถิ่นพัฒนาไปด้วยกัน

(2) จำนวนประชากรวัยเด็กที่ลดน้อยลด อัตราการเกิดไทยลดลงมาตั้งแต่ปี 2513 รร.รับเด็กเกิดน้อยลง [11] รร.ขนาดเล็กต้องควบรวม รร.[12]มีปัญหาสัดส่วนอัตราผู้เรียนที่ไปกระทบต่ออัตราบุคลาการ เพราะสังคมไทยเป็นสังคมสูงวัยแล้ว ที่มีสัดส่วนประชากรวัยเกษียณที่มากกว่าประชากรวัยเด็กและวันทำงาน แม้ว่าระบบการศึกษาไทยก้าวสู่ยุคดิจิทัลแล้วก็ตาม จากการประชุมระดับผู้นำว่าด้วยการพลิกโฉมการศึกษา (Transforming Education Summit 2022 : TES) [13] การพัฒนาการศึกษาเพื่อบรรลุสันติภาพ ความยุติธรรม สิทธิมนุษยชน และเป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยืน (SDGs) ผ่านระบบวีดิทัศน์ทางไกล ต้องจำเป็นและเดินหน้า ท่ามกลางสภาสังคมที่ disrupt สังคมต้องมี resilience โดยเฉพาะครูบาอาจารย์บุคลากรทางการศึกษาด้วย การแย่งชิงตำแหน่ง ชิงความเป็นเลิศ ในสังคมแห่งการแข่งขัน ข้อมูล ป.ป.ช. เรื่องการทุจริต (3 มกราคม 2565) [14] พบว่า 5 หน่วยงานรัฐถูกร้องทุจริตสูงสุด คือกระทรวงศึกษาธิการมาลำดับที่ 4 สื่อความอะไรได้บ้าง สังคมแห่งการแบ่งปันหรือช่วยเหลือกันอาจหลงลืมไปก็ได้ แผนยุทธศาสตร์ชาติ 20 ปีของประเทศไทย (2561-2580) เป็นยุทธศาสตร์ชาติฉบับแรกผ่านไปแล้ว 5 ปีแล้ว อันดับทางการศึกษาของประเทศไทยนั้นตกลงไปอยู่ที่ 56 ในการเปรียบเทียบจาก 64 ประเทศทั่วโลก และอยู่อันดับ 8 ในอาเซียน ซึ่งต้องถือว่า “นโยบายการศึกษาล้มเหลว” [15]

(3) เห็นข่าวประเทศจีน ประเทศเกาหลีใต้พยายามปรับปรุงระบบการคัดเลือกเด็กเข้ามหาวิทยาลัย [16] แล้วน่าสนใจ ประเทศไทยระบบดีเพียงใด เพราะข่าวเด็กไทยยังนิยมเรียนต่อมหาวิทยาลัยต่างประเทศ แห่ลาออกกลางคันเทียบวุฒิอเมริกา [17] เป็นต้น ข่าวสถาบันติวโกยเงินจากคนรวย นี่หรือโอกาสของเด็กรวยที่ได้เปรียบ มันเหลื่อมล้ำชัดเลย การเทคโอเว่อร์มหาวิทยาลัยด้วยทุนต่างชาติเมื่อหลายสิบปีที่ผ่านมา [18] คงจะได้เห็นผลในช่วงระยะเวลาต่อๆ ไปนี้ เช่น จำนวนนักศึกษาจีน เวียดนามที่เพิ่มมากขึ้น แม้ นักศึกษาต่างชาติอื่นๆ ก็เช่นกัน เพราะ มหาวิทยาลัยไทยมีสถานที่พร้อม โดยเฉพาะห้องสมุด และอุปกรณ์เทคโนโลยี ที่ชาติอื่นๆ ในภูมิภาคนี้อาจสู้ไม่ได้ เป็นความได้เปรียบในต้นทุนที่ดีกว่า

(7) การคุ้มครองสิทธิพื้นฐานนักเรียน มติ ครม.เมื่อวันที่ 13 ธันวาคม 2565 [19] ที่เห็นชอบร่างกฎกระทรวงกำหนดประเภทของสถานศึกษาและการดำเนินการของสถานศึกษาในการป้องกันและแก้ไขปัญหาการตั้งครรภ์ในวัยรุ่น (ฉบับที่ ...) พ.ศ. ... เพื่อคุ้มครองสิทธิด้านการศึกษา นร.-นศ.ตั้งครรภ์ โรงเรียนห้ามกดดันให้ออก ปัญหาเด็กเรียกร้องสิทธิเกินเลย อาจทำให้บุคคลการบริหารป่วน ต้องมีมาตรการที่ดีให้สอดคล้องกับโลกดิจิทัลสมัยใหม่ด้วย เช่น การแต่งกาย ทรงผม วิชาที่สอน เทคนิคการสอน การบูลลี่ (Bullying) เด็กเป็นเรื่องต้องห้าม [20] ไปโดยปริยาย เด็กนักเรียนเพศที่สาม เพศทางเลือกหรือ LGBTQ (กลุ่มคนมีความหลากหลายทางเพศ) เด็กที่มีปัญหาสังคมทุกรูปแบบ ต้องได้รับการช่วยเหลือ ไม่เว้นแม้กระทั่งเด็กต่างด้าวที่เกิดในประเทศไทย เด็กไร้สัญชาติ เด็กในกลุ่มเปราะบางในทุกรูปแบบ ตามหลักสิทธิมนุษยชน [21] ไม่ควรปล่อยให้ NGO องค์กรการกุศลเอกชน มูลนิธิ หรือแม้แต่องค์กรสงฆ์ หรือองค์กรภาครัฐไม่ว่าองค์กรใดดำเนินการโดยโดดเดี่ยวที่ไม่มีมาตรการรองรับ รัฐบาลใหม่ชุดปัจจุบันต้องฟังเสียงสะท้อนนี้

จากคำกล่าวของอนันต์ อัศวโภคิน (2563) [22] เจ้าของแลนด์แอนด์เฮาส์ กล่าวถึงความสำคัญของการฝึก "การสร้างนิสัยแห่งความสุข" (มหาวิทยาลัยฮาวาร์ด, 2016) เพื่อระบบการศึกษาที่ดีต้องมิใช่เพียงให้เรียนเก่ง ด้วยการเร่งยกระดับการศึกษาของชาติ แต่คุณอนันต์ ตั้งคำถามว่า คนที่ประสบความสำเร็จ จะต้องเรียนเก่งจริงหรือไม่ ประเทศไทยเน้นเรื่องการศึกษามาก จนลืมเรื่องความสำคัญของการฝึก "นิสัย" คนไทยควรจะมีนิสัยอย่างไร จึงจะเจริญก้าวหน้าในชีวิต ทุกวันนี้โลกวุ่นวายไม่ใช่เพราะคนไม่มีการศึกษา แต่เพราะคนนิสัยไม่ดี และมีการศึกษาเยอะต่างหาก 

 

นี่ยังไม่รวมถึง การปรับปรุงปฏิรูปการศึกษาในบทบาทของครูไทยที่ประชาชนคาดหวัง คือการเป็นครูที่รักในอาชีพและกล้าที่จะทำสิ่งใหม่อย่างสร้างสรรค์ เพื่อให้อาชีพครูเป็นอาชีพที่คนไทยอยากเป็น และเป็นส่วนสำคัญในการพัฒนาวงการศึกษาไทย ก็ต้องมีมาตรการส่งเสริมให้ครบวงจรด้วย เพราะครูคือปูชนียบุคคลของสังคม ที่เป็นเบ้าหลอม หล่อหลอมเด็กให้เป็นเด็กดี เป็นเด็กตามที่กรอบของสังคมสมัยใหม่คาดหวัง

 

 

[1]Phachern Thammasarangkoon & Watcharin Unarine, ทีมงานหญ้าแห้งปากคอก(ท้องถิ่น), บทความพิเศษ, สยามรัฐออนไลน์, 13 ตุลาคม 2566, https://siamrath.co.th/n/484670 

[2]แผนขับเคลื่อนกิจกรรมปฏิรูปที่จะส่งผลให้เกิดการเปลี่ยนแปลงต่อประชาชนอย่างมีนัยสำคัญ (Big Rock) ภายใต้แผนการปฏิรูปประเทศ (ฉบับปรับปรุง), ผลการรายงานความคืบหน้าของกิจกรรม Big Rock, รายละเอียดของการรายงานการดำเนินการตามกิจกรรม Big Rock ทั้ง 62 กิจกรรม ภายใต้แผนการปฏิรูปประเทศ (ฉบับปรับปรุง), ใน การปฏิรูปประเทศ, การขับเคลื่อนการปฏิรูปประเทศต่อไปเพื่อให้ได้ผลสัมฤทธิ์เกิดความยั่งยืน, ตามมติคณะรัฐมนตรีเมื่อวันที่ 18 พฤษภาคม 2564, http://nscr.nesdc.go.th/cr/ & http://nscr.nesdc.go.th/wp-content/uploads/2021/10/ALL_BR.pdf

[3]หลักสูตรท้องถิ่นนวัตกรรมแห่งทุนท้องถิ่น โดย วิทยา เกษรพรหม, มติชน, 11 มิถุนายน 2561, https://www.matichon.co.th/education/news_995514

[4]“อัมพร”ลั่นปีการศึกษาหน้า มุ่งเป้าจัดทำหลักสูตรฐานสมรรถนะ ควบคู่เรียน-สอนแบบActive Learning, ไทยโพสต์, 25 สิงหาคม 2565, https://www.thaipost.net/education-news/207760/

[5]ในหลวง เสด็จฯ ไปทรงเปิดอาคารสถานีวิทยุโทรทัศน์การศึกษาทางไกลผ่านดาวเทียมแห่งใหม่, ไทยโพสต์, 20 สิงหาคม 2565, https://www.thaipost.net/hi-light/204584/& พระราชวิสัยทัศน์พระราชา ลดความเหลื่อมล้ำพัฒนาการศึกษาทางไกลผ่านดาวเทียม, ไทยโพสต์, 31 สิงหาคม 2565, https://www.thaipost.net/royal-court/211496/

[6]เฮลั่น สภาฯ ปลดล็อก “ผู้ค้ำประกัน” กองทุนเงินให้กู้ยืมเพื่อการศึกษา, ไทยโพสต์, 31 สิงหาคม 2565, https://www.thaipost.net/general-news/211756/ & “ร่าง พ.ร.บ.กยศ. “เปิดมิติใหม่ระบบการเงิน หนี้ค้างชำระให้หักเงินต้นก่อนดอกเบี้ย ลูกหนี้ที่ถูกฟ้องแล้ว สามารถแปลงหนี้ได้, ไทยโพสต์, 29 ธันวาคม 2565, 19:01 น., https://www.thaipost.net/general-news/293585/

[7]มีผลบังคับใช้แล้ว!แพร่‘พ.ร.บ.กยศ.’ฉบับใหม่ เลิกผู้ค้ำฯ-คิดดบ. 1%-เบี้ยปรับ 0.5%, สำนักข่าวอิศรา, 20 มีนาคม 2566, 08:49 น., https://www.isranews.org/article/isranews-news/117107-Student-Loan-Fund-law-news.html & https://ratchakitcha.soc.go.th/documents/140A020N0000000001400.pdf 

[8]“โจ ไบเดน” ปธน.สหรัฐ เตรียมยกเลิกหนี้กู้ยืมเพื่อการศึกษาให้คนละไม่เกิน 1 หมื่นดอลล์, มติชน, 24 สิงหาคม 2565, https://www.matichon.co.th/foreign/news_3525906

[9]ดุสิตโพล ชี้ปัญหาการศึกษาไทยมาจากความเหลื่อมล้ำ-การบริหารงานของศธ., ไทยโพสต์, 21 สิงหาคม 2565, https://www.thaipost.net/education-news/204674/

[10]ปัญหาและข้อเท็จจริงในการโอนอำนาจจัดการศึกษาให้แก่องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น โดย รศ. สุรพล นิติไกรพจน์, 20 ธันวาคม 2547, 16:28 น.หมายเหตุ ตีพิมพ์ครั้งแรกใน มติชนสุดสัปดาห์ ฉบับประจำวันจันทร์ที่ 5 กุมภาพันธ์ 2544 ปีที่ 21 ฉบับที่ 1068 ลงเผยแพร่ครั้งแรกใน Public Law Net วันที่ 1 มีนาคม พ.ศ.2544, http://public-law.net/publaw/view.aspx?id=127

[11]ประชากรที่มีอายุสูงกว่า 65 ปีขึ้นไปประมาณ 9% ในตอนนี้จะทยอยเพิ่มขึ้นเรื่อยๆ เป็น 25% ของจำนวนประชากรทั้งหมดในปี พ.ศ 2583 ดู สังคมผู้สูงอายุในปัจจุบันและเศรษฐกิจในประเทศไทย โดย กลุ่มเสริมสร้างและพัฒนาศักยภาพเครือข่าย กองส่งเสริมศักยภาพผู้สูงอายุ กรมกิจการผู้สูงอายุ, 21 มิถุนายน 2564, https://www.dop.go.th/th/know/15/926

[12]“ปลัด ศธ.” โต้ “นักวิชาการด้านการศึกษา” การปฏิรูปการศึกษาสอดคล้องกับแผนงบฯ รับเด็กเกิดน้อยลง ทำให้มีรร.ขนาดเล็กผุดมากขึ้น จนต้องควบรวม, ไทยโพสต์, 15 กันยายน 2565, https://www.thaipost.net/education-news/222370/

[13]“บิ๊กป้อม” โผล่ยูเอ็น สหรัฐ กล่าวถ้อยแถลงประชุมระดับผู้นำว่าด้วยการพลิกโฉมการศึกษา, มติชน, 20 กันยายน 2565, https://www.matichon.co.th/politics/news_3571806 & ระดับโลก “บิ๊กป้อม” กล่าวถ้อยแถลงการประชุมผู้นำฯเวทียูเอ็น ย้ำอัดเม็ดเงินหนุนเข้าถึงการศึกษาเสมอภาค, ไทยโพสต์, 20 กันยายน 2565, https://www.thaipost.net/politics-news/225193/ & “วิษณุ”ชมคุณหญิงกัลยา 3 ปีผลักดันการศึกษาไทยก้าวไกลสู่สากล, ไทยโพสต์, 15 สิงหาคม 2565, https://www.thaipost.net/education-news/200848/

[14]ป.ป.ท.เผย 5 หน่วยงานรัฐถูกร้องทุจริตสูงสุด “มหาดไทย” เต็งหนึ่ง, Thai PBS News, 3 มกราคม 2565, https://www.thaipbs.or.th/news/content/323177

[15]การศึกษาไทยในยุคดิจิทัล ยุคสมัยเปลี่ยนไป...แต่ทำไมระบบการศึกษาไทยยังเหมือนเดิม, โดยไตรรัตน์ ฉัตรแก้ว, ไทยโพสต์, 14 กันยายน 2565, https://www.thaipost.net/articles-news/221543/ 

[16]ระบบสอบเข้ามหาวิทยาลัยของจีน เรียกว่า “ของเกาหลีใต้เรียกว่า” ซึ่งยากมาก กดดันเด็ก สร้างภาระให้แก่ผู้ปกครองต้องส่งลูกหลานไปติวพิเศษกวดวิชาเพื่อให้สอบได้ เพราะเป็นข้อสอบที่ยาก และมีอัตราส่วนการรับเด็กเข้าเรียนจำนวนน้อย 

จีนเรียกว่า “เกาเข่า” (Gaokao) หรือ “The National Collage Entrance Examination : NCEE” จัดขึ้นครั้งแรกในปี พ.ศ.2495 และหยุดชะงักในช่วงปี พ.ศ.2509-2519 เนื่องจากการปฏิวัติวัฒนธรรม ส่วน เกาหลีใต้เรียกว่า การสอบ “ซูนึง” (Suneung) หรือ College Scholastic. Ability Test : CSAT กำหนดสอบช่วงเดือนพฤศจิกายนของทุกปีเพียงปีละครั้ง ซึ่งในปี 2566 นี้ รัฐบาลเกาหลีใต้จะตัดคำถามที่มีความยากมากเกินไปหรือที่เรียกว่า “คำถามสังหาร” ออกจากข้อสอบเข้ามหาวิทยาลัยประจำปี เริ่มตั้งแต่ปีนี้ ดู เกาหลีใต้จะตัดคำถาม “สังหาร” ออกจากข้อสอบเอ็นทรานซ์, สำนักข่าวไทย อสมท., 19 มิถุนายน 2566, 14:23 น., https://tna.mcot.net/world-1191876

[17]เด็กไทยฮิตเรียนต่อมหา’ลัย ตปท.แห่เทียบวุฒิอเมริกา ลาออกกลางคันเพียบ แฉเบื่อระบบการศึกษาไทย, มติชน, 30 สิงหาคม 2565, https://www.matichon.co.th/education/news_3531755

[18]ทุนจีนจ้องซื้อมหา'ลัยดังอีกกว่า 10 แห่ง หลังเทกฯ “เกริก-แสตมฟอร์ด” สำเร็จ, ผู้จัดการออนไลน์, 15 พฤศจิกายน 2562, https://mgronline.com/specialscoop/detail/9620000109613

[19]ครม.ไฟเขียวร่างกฎหมายคุ้มครอง นร.-นศ.ท้อง โรงเรียนห้ามกดดันให้ออก คุ้มครองสิทธิด้านการศึกษา, สยามรัฐออนไลน์, 13 ธันวาคม 2565, 17:08 น., https://siamrath.co.th/n/407003

[20]ผู้ปกครอง-นร.ฮือถือป้ายชุมนุม​จี้เขตตรวจสอบผอ.บริหารไม่โปร่งใส​บูลลี่เด็กเพศที่สาม, สยามรัฐออนไลน์, 19 ธันวาคม 2565, 22:25 น., https://siamrath.co.th/n/408674

[21]สส.ก้าวไกลเสนอขอสภาเห็นชอบญัตติ ตั้ง กมธ.ศึกษาแนวทางลงรหัส G ให้เด็กไร้สถานะ, 11 ตุลาคม 2566, https://youtu.be/r2DvoFrFxwI?si=Re9U1bS8GKNJtIaQ & ยุติภาวะไร้สัญชาติ เพื่ออนาคตของเด็กทุกคน สิทธิในการมีสัญชาติ เพื่อเด็กทุกคน, UNICEF Thailand, https://www.unicef.org/thailand/th/livesuntold & ความเหลื่อมล้ำ – ประชากรกลุ่มเปราะบาง – สิทธิมนุษยชน โดย วรภัทร วีรพัฒนคุปต์, 2563, ในสมาคมสิทธิเสรีภาพของประชาชน (สสส.), http://ucl.or.th/?p=3495 & ปัญหาการได้รับสิทธิพื้นฐานและการศึกษาของเด็กไร้สัญชาติและเด็กต่างด้าว โดย ปิยะธิดา ปินตาวะนา, การศึกษาอิสระหลักสูตรนิติศาสตร์มหาบัณฑิต (ส่วนภูมิภาค) คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยรามคําแหง, 2552, http://www.lawgrad.ru.ac.th/AbstractsFile/6124012641/1615962676f4424a465a246932291826a9c79a52e8_abstract.pdf

[22]เนื้อหาดีๆ ที่อยากแบ่งปัน จากคุณอนันต์ อัศวโภคิน, LinkedIn, 9 สิงหาคม 2563, https://th.linkedin.com/pulse/เนอหาดๆทอยากแบงปน-จากคณอนนต-อศวโภคน-watchara-jantarach