หลักวิชา เรื่อง ผู้ถือดุล

รัฐต้องมีประมุขเป็น ผู้ถือดุล ถ้าประมุขแห่งรัฐเสียดุลอำนาจลงเมื่อใด รัฐนั้นก็จะกลายเป็น "รัฐล้มเหลว" (failed state)

หลักวิชา เรื่อง  ผู้ถือดุล 
“ระบบ” (System) ทุกระบบ ตั้งแต่ใหญ่ที่สุดจนถึงเล็กที่สุด ตั้งแต่ “เอกภพ” (Universe) จนถึง “ปรมาณู” (Atomic) ทั้งที่เป็นรูปธรรม (Concrete) และเป็นนามธรรม (Abstract) จะดำรงความเป็นระบบอยู่ได้ ต้องมี ความสมดุล (Balance) หรือมี ดุลยภาพ (Equilibrium) และในดุลยภาพนั้น ต้องมี  
“ผู้ถือดุล”

ผู้ถือดุลของระบบที่ใหญ่ที่สุด คือ เอกภาพ ก็คือ “ความว่าง” หรือ “ศูนย์”
(Zero) ซึ่งทางพระพุทธศาสนา เรียกว่า “สูญญตา” และเรียกความสมดุลนั้นว่า “มัชฌิชปฏิปทา” 
(Moderation)  เรียกเป็นไทยว่า “ทางสายกลาง” 
ผู้ถือดุลของระบบที่ใหญ่
รองลงมา คือ “สุริยระบบ” 
(Solar System) ก็คือ ดวงอาทิตย์

ความสมดุลเกิดจากการถ่วงดุล แต่มักจะมีความเข้าใจกันว่า การถ่วงดุลนั้น หมายถึง แต่ละส่วนในระบบมีกำลัง หรืออำนาจเท่าๆ กัน แน่นอนบางส่วนมีกําลังหรือมีอำนาจ
เท่ากัน หรือมากน้อยกว่า กันไม่มาก แต่จะต้องมีส่วนหนึ่งมีอำนาจ หรือ มีกำลังมากที่สุด ครอบงำส่วนอื่นๆ ไว้ทั้งหมด จึงจะทำให้การถ่วงดุล ระหว่างส่วนต่างๆ เกิดความสมดุล และดำรงความเป็น “ระบบ” (System) นั้นๆ อยู่ได้

การถ่วงดุลในระบบสุริยะจักรวาล ดาวพระเคราะห์ ต่างๆ มีกำลังมากน้อยกว่ากันไม่มาก แต่ดวงอาทิตย์มีกำลังมากที่สุด เป็นตัวหลักให้เกิดการถ่วงดุล และดำรงความเป็นดุลยภาพของ สุริยะระบบไว้ได้ ถ้าดวงอาทิตย์เกิดสูญเสียกำลังที่ควรมี สุริยระบบก็จะแตกสลายทันที

ดุลแห่งอำนาจระหว่างมหาประเทศก็ เช่นเดียวกันจะดำรงความเป็นระบบอยู่ได้ ก็ต้องมีประเทศหนึ่ง เป็นผู้ถือดุล เช่น อังกฤษ ฝรั่งเศส ญี่ปุ่น อิตาลี  อาจมีอำนาจเท่าๆ กัน แต่ต้องมีประเทศหนึ่งมีอำนาจมากกว่าเพื่อน คือ สหรัฐ จึงจะรักษาดุลแห่งอำนาจไว้ได้ ถ้าสหรัฐเกิดมีอำนาจลดลงเท่ามหาอำนาจอื่น หรือมหาอำนาจอื่นมีอำนาจเพิ่มขึ้นเท่าสหรัฐ จะเสียดุลแห่งอำนาจ และเกิดสงครามทันที

ผู้ถือดุล จึงหมายถึง ส่วนที่มีอำนาจมากที่สุดในระบบหนึ่งๆ และนี่คือรากฐานของความรู้ว่าด้วย “ระบบที่ถูกต้องตามหลักวิชาการ

คำว่า “ระบบอะไร” ตามหลักวิชาจึงมีความหมายว่า ใครเป็นผู้ถือดุล หรือใครเป็นผู้มีอำนาจมากที่สุด เช่น ระบบสุริยะจักรวาล หมายถึงดวงอาทิตย์เป็นผู้ถือดุล  ระบบประชาธิปไตย หมายถึง ประชาชนเป็นผู้ถือดุล  ระบบรัฐสภา หมายถึง “สภาผู้แทนราษฎร” เป็นผู้ถือดุล เป็นต้น

แต่กรณี อำนาจรัฎฐาธิปัตย์ พระมหากษัตริย์ทรงถืออำนาจนี้ และเป็นผู้ถือดุลประเทศ ซึ่งเป็นระบบรวมอำนาจในฐานะของประมุขในประเทศรัฐเดี่ยว เพราะระบบทั้งหมดย่อมอยู่ภายใต้การถ่วงดุลของประมุขประเทศ  จึงจะถูกหลักวิชา การเมืองการปกครอง

รัฐต้องมีประมุขเป็น ผู้ถือดุล ถ้าประมุขแห่งรัฐเสียดุลอำนาจลงเมื่อใด รัฐนั้นก็จะกลายเป็น "รัฐล้มเหลว" (failed state)

อ.วันชัย พรหมภา  บรรยาย
อ.ไพบูลย์ สถาปนาวิสุทธิ์  เรียบเรียง