รู้จักฉันรู้จักเธอ : ปฐมนิเทศนิสิตโครงการเทา-งาม (สู่การเรียนรู้ตัวเอง)

การปฐมนิเทศนิสิตเนื่องในโครงการ “เทา-งาม สัมพันธ์ ครั้งที่ 25” เมื่อวันที่ 27 มกราคม 2566 ณ อาคารพัฒนานิสิต กองกิจการนิสิต มหาวิทยาลัยมหาสารคาม ผมพยายามบูรณาการทั้งเรื่องแนวคิดเกี่ยวกับเครื่องมือการเรียนรู้และการรู้ตัวตนของตนเองไปพร้อมๆ กัน

 

โดยเฉพาะประเด็น “การรู้ตัวตนของตนเอง” นั้น ผมตั้งใจที่จะชวนนิสิตขบคิดอยู่ 2 ประเด็นหลักๆ  คือ 1) รู้องค์รวมของความเป็น “เทา-งาม สัมพันธ์” และ 2) การรู้ “ภาพรวมของสถานที่” ที่เกี่ยวโยงกับกิจกรรม ทั้งที่เป็นมหาวิทยาลัยมหาสารคาม  และจังหวัดมหาสารคาม 

หรือแม้แต่เจาะลึกลงถึงอำเภอนาดูน อันเป็นพื้นที่หลักของการขับเคลื่อนกิจกรรม

 

 

 

แบ่งกลุ่มระดมความคิด : รู้เรื่องเมืองมหาสารคาม

 

ผมให้นิสิตแบ่งกลุ่ม  เพื่อฝึกให้นิสิตได้เกิดการพูดคุย (โสเหล่) หรือสุนทรียะสนทนา หรือแม้แต่การฝึกกระบวนการ “แลกเปลี่ยนเรียนรู้ –ฟัง-คิด-บันทึก-สรุปความ”  ไปในตัว  โดยให้แต่ละกลุ่มระดมความคิดภายใต้โจทย์กว้างๆ ว่า “ถ้าต้องพูดถึงเมืองมหาสารคาม นิสิตนึกถึงอะไรบ้าง”

 

หรือพูดง่ายๆ ตรงๆ ก็คือ “ถ้าต้องแนะนำสถานที่สำคัญของเมืองมหาสารคามให้นิสิตจากมหาวิทยาลัยต่างๆ ได้รับรู้ จะแนะนำที่ใดบ้าง”

 

 

 

ประเด็นดังกล่าวนี้  ผมเกริ่นให้นิสิตได้รับรู้ว่า  ในสูจิบัตร  ผมได้รวบรวมเรื่องเมืองมหาสารคาม โดยเน้นเรื่องสถานที่และประเพณีหลักๆ ไว้ 25 เรื่อง  ซึ่ง 25 เรื่องก็มาจากตรรกะง่ายๆ  คือ “25 ปี”  หรือ"ครั้งที่ 25"  ของ “เทา-งาม สัมพันธ์” นั่นเอง

 

โดยสรุปแล้ว นิสิต ระดมชื่อสถานที่ทั้งที่มีอยู่ในมหาวิทยาลัยมหาสารคาม และในความเป็นจังหวัดมหาสารคาม ได้ทั้งหมด 52 ชื่อ/สถานที่

 

ขณะที่นิสิตเอ่ยถึงชื่อสถานที่เหล่านั้น ในบางจังหวะ ผมก็เพิ่มเติมรายละเอียดเกี่ยวกับสถานที่ตรงนั้นเพิ่มเติม บางสถานที่ก็เพิ่มเติมในแง่ประเพณีวัฒนธรรม บ้างเพิ่มเติมในแง่ประวัติศาสตร์ - โบราณคดี หรืออื่นๆ ตามบริบทของสถานที่ตรงนั้น รวมถึงชวนนิสิตให้ขยายความเพิ่มเติมเป็นระยะๆ เท่าที่จะพอเป็นไปได้

 

 

รู้ตัวตนโครงการ :  ทุกถิ่นฐานมีเรื่องเล่า

 

กระบวนการนี้ ผมดัดแปลงมาจากชุดความรู้ที่ว่าด้วย 9 ข้อคิดการจัดกิจกรรมนิสิตต่อการเรียนรู้คู่บริการที่ผมสังเคราะห์ไว้ร่วมๆ สิบปีที่แล้ว

ทั้งสองประเด็นมีความหมายชัดเจนในตัวนั่นคือ ก่อนจะทำอะไร หรือก่อนจะเข้าร่วมโครงการ นิสิตก็ควรต้องทำความเข้าใจกับตัวตนของกิจกรรมนั้นๆ รวมถึงการทำความเข้าใจกับตัวเองว่า มุ่งหวังอะไรจากการเรียนรู้ในครั้งนี้

 

 

เช่นเดียวกับการย้ำให้นิสิตได้ตระหนักว่า ชุมชน คือ ห้องเรียนที่เต็มไปด้วยเรื่องเล่าหลากมิติ ทุกเรื่องเล่าคือเครื่องมือบันทึกตัวตนของชุมชน ทั้งในมิติความเชื่อ ประวัติศาสตร์ ประเพณี อาชีพ การศึกษา เศรษฐกิจ  การเมือง ฯลฯ 

 

ซึ่งเรื่องเล่าที่ว่านั้น ผมก็ยืนยันว่ามีทั้งที่เป็นเรื่องเล่า ตำนาน-มุขปาฐะที่ไม่ปรากฏเป็นลายลักษณ์  หรือแม้แต่ถูกจารึกไว้ในรูปลักษณ์ต่างๆ ก็ล้วนเป็นสิ่งที่นิสิตต้องให้ความสำคัญที่จะรับรู้และให้ความสำคัญ เพราะนั่นคือ
“ตัวตนของชุมชน” 

เพราะนั่นคือ “เสียงของชุมชน”

 

แน่นอนครับ -  ผมมีเหตุผลชัดเจนที่ทำกระบวนการภายใต้โจทย์เช่นนั้น  เพราะผมต้องการสำรวจ “ต้นทุน” ในตัวนิสิตว่ามีข้อมูลเกี่ยวกับเรื่องใกล้ตัว หรือเรื่องของตัวเองมากน้อยแค่ไหน  

พร้อมๆ กับการอธิบายว่า สิ่งเหล่านี้ คือการ “รู้ตัวตนของตนเอง”  รวมถึงการอธิบายว่า “สถานที่เหล่าต่างๆ ที่นิสิตพูดถึงนั้น สำคัญอย่างไร เพราะสถานที่เหล่านั้นล้วนเป็นตัวกำหนดบทบาท-พฤติกรรมของคนในสังคมไปในตัวอย่างเสร็จสรรพ”

 

 

ถัดจากนั้นผมก็เข้าโหมดบรรยายเรื่องกรอบแนวคิดการเรียนรู้ พร้อมๆ ไปกับการสอดแทรกประเด็นเครื่องมือการเรียนรู้ควบคู่กันไป โดยสไลด์แต่ละแผ่น ผมจะนำภาพสถานที่ที่เกี่ยวข้องกับโครงการที่ว่านี้มาโชว์ให้นิสิตได้รับรู้ไปพร้อมๆ กัน

 

ในบางจังหวะก็เฉลยว่าภาพที่ฉายโชว์นั้นคือที่ไหน  ตรงกับที่นิสิตระดมความคิดมาหรือไม่ 

ในบางจังหวะก็ถามทักนิสิตว่าภาพนั้นคือที่ไหน—

 

 

 

นี่คืออีกหนึ่งกระบวนการของการปฐมนิเทศนิสิตโครงการเทา-งาม สัมพันธ์ ครั้งที่ 25 ในแบบฉบับของผม  และเป็นกระบวนการที่ท้าทายผมมากเป็นพิเศษในแง่มุมของ “เวลาอันน้อยนิด” 

 

 

ท้ายที่สุด

 

ผมสื่อสารกับนิสิตว่า  นี่เป็นเพียงกระบวนการเบื้องต้น  เน้นกระบวนการ เน้นประเด็นหลักๆ ที่อยากให้นิสิตเปิดใจที่จะไปศึกษาเพิ่มเติมต่อยอดด้วยตนเอง

 

 

เขียน :  พฤหัสบดีที่  16  กุมภาพันธ์ 2566
กองกิจการนิสิต มหาวิทยาลัยมหาสารคาม