ญาณปรัชญาคืออะไร
วิชาญาณปรัชญาคืออะไร และปัญหาสำคัญของวิชาญาณปรัชญาคืออะไร
- วิชาญาณปรัชญาหรือญาณวิทยา (Epistemology) คือ วิชาว่าด้วยความจริง (truth)
ปัญหาสำคัญของวิชาญาณปรัชญา คือ เราจะรู้ความเป็นจริงได้อย่างไร? และ เรามีเกณฑ์ติดสินความจริงอย่างไร?
- เราจะรู้ความเป็นจริงได้อย่างไร? เป็นเรื่องบ่อเกิดของความรู้ ซึ่งแต่ฝ่ายล้วนมีความเชื่อที่ต่างกันออกไป อาทิ เช่น
ฝ่ายที่เชื่อความรู้ที่เกิดจากประสาทสัมผัส เรียกว่า “ประจักษ์นิยม”
ฝ่ายที่เชื่อความรู้ที่เกิดจากการคิด เรียกว่า “เหตุผลนิยม”
ฝ่ายที่เชื่อความรู้ที่เกิดจากวิธีการทางวิทยาศาสตร์ เรียกว่า “ปฏิฐานนิยม” โดยเชื่อว่า วิธีการที่ถูกต้องจะนำไปสู่คำตอบที่ถูกต้องเสมอ และวิธีการดังกล่าวนั้นได้แก่ วิธีการทางวิทยาศาสตร์เท่านั้น
ฝ่ายที่เชื่อความรู้ที่เกิดจากประสบการณ์ หรือเชื่อการกระทำที่ก่อให้เกิดผลลัพธ์ เรียกว่า “ปฏิบัตินิยม” ฝ่ายนี้ไม่เกี่ยงวิธีการ ขอให้ได้ผลลัพธ์ถือว่าถูกต้อง เข้าทำนองที่ว่า แมวสีไหนไม่สำคัญ ขอให้จับหนูได้เป็นพอ
ฝ่ายที่เชื่ออุปกรณ์ที่เป็นนวัตกรรมหรือเทคโนโลยีสำหรับการพิสูจน์ความจริง เรียกว่า “อุปกรณ์นิยม” เช่น การใช้กล้องจุลทรรศน์มองสิ่งที่ตาเปล่ามองไม่เห็น การใช้เครื่องตรวจหาคลื่นที่หูของมนุษย์ไม่อาจได้ยิน เป็นต้น
ฝ่ายที่เชื่อญาณหยั่งรู้ เรียกว่า อัชฌัติกญาณนิยม
- เรามีเกณฑ์ติดสินความจริงอย่างไร? เป็นเรื่องของเกณฑ์หรือมาตรการในการยืนยันว่าความรู้หรือความจริงดังกล่าวนั้นมีความเชื่อถือหรือไม่ อย่างไร เช่น
“สิบปากว่าไม่เท่าตาเห็น สิบตาเห็นไม่เท่ามือคลำ สิบมือคลำไม่เท่าทำเอง” หรือ
ความรู้ที่ควรเชื่อ ควรปฏิบัติตาม ต้องมาจาก เจตนาที่ดี (หน้าที่นิยม)
ความรู้ที่ควรเชื่อ ควรปฏิบัติตาม ต้องมาจาก วิธีการที่ถูกต้อง (ปฏิฐานนิยม)
ความรู้ที่ควรเชื่อ ควรปฏิบัติตาม ต้องได้ผลลัพธ์ที่ถูกต้อง (ปฏิบัตินิยม)
ความรู้ที่ควรเชื่อ ควรปฏิบัติตาม ต้องนำมาซึ่งประโยชน์ส่วนตัว (ประโยชน์นิยมส่วนตัว)
ความรู้ที่ควรเชื่อ ควรปฏิบัติตาม ต้องนำมาซึ่งประโยชน์ส่วนรวม (ประโยชน์นิยมส่วนรวม)
ความรู้ที่ควรเชื่อต้องมาจากเจตนาที่เป็นกุศล เป็นการกระทำที่ไม่ก่อให้เกิดโทษ วิญญูสรรเสริญ เกิดประโยชน์ เกิดความสุข (กาลามสูตร)
- ความจริง กับ ความเป็นจริง ต่างกันอย่างไร
ความจริง คือ สิ่งที่อยู่ในปัญญามนุษย์
ความเป็นจริง คือ สิ่งที่อยู่นอกปัญญามนุษย์
กล่าวโดยสรุปได้ว่า ปรัชญาคือวิชาว่าด้วยปัญญา ปัญญาในที่นี้มีบ่อเกิดมาจากประสาทสัมผัสหรือประสบการณ์บ้าง ความคิดบ้าง การหยั่งรู้หรือญาณปัญญาบ้าง วิธีการทางวิทยาศาสตร์บ้าง ไม่ว่าปัญญาจะเกิดขึ้นจากแหล่งกำเนิดใด ล้วนเป็นสิ่งสำคัญต่อการดำเนินชีวิต ตั้งแต่เรื่องของการเข้าใจโลกและชีวิตตามความเป็นจริงในเชิงอภิปรัชญา และกระบวนการเข้าถึงความจริงที่ตรงต่อความเป็นจริงในเชิงญาณปรัชญา และที่สำคัญ สามารถนำหลักอภิปรัชญาและญาณปรัชญาซึ่งเป็นส่วนของปรัชญาบริสุทธิ์มาตีความผลสรุปของแต่ละศาสตร์สาขาวิชาจนเกิดปรัชญาประยุกต์ คือ สามารถนำมาประยุกต์ใช้ได้อย่างเล็งผลอันเลิศ คือ การพัฒนาคุณภาพชีวิต เพื่อให้เป็นมนุษย์ที่มีความสุขตามความเป็นจริง
ความเห็น (0)
ไม่มีความเห็น