แอ่วน่านกันเต๊อะ (14) ย้อนวิถีไทยล้านนา ที่โฮงเจ้าฟองคำ
โฮงเจ้าฟองคำ เป็นบ้านเก่าแก่ที่มีอายุมากกว่า 100 ปี ซึ่งได้รับการอนุรักษ์ไว้เป็นอย่างดี เป็นสถานที่ที่สามารถเรียนรู้วิถีชีวิตและวัฒนธรรมไทยล้านนาที่น่าประทับใจมาก
โฮงเจ้าฟองคำ ตั้งอยู่ที่ถนนสุมนเทวราช ซอย 2 อำเภอเมืองน่าน เป็นบ้านไม้สักหลังใหญ่ในแบบล้านนาโบราณ ยกใต้ถุนสูง หลังคาทรงจั่ว มุงด้วยกระเบื้องดินขอ ประกอบด้วยเรือน 4 หลัง แบ่งเป็นห้องต่างๆ ได้แก่ ห้องนอน ห้องรับแขก ห้องครัว ทั้งหมดเชื่อมต่อกันด้วยชานและทางเดิน บันไดทางขึ้นบ้านอยู่ด้านหน้ามีหลังคาคลุม
ไม้สักที่ใช้สร้างบ้านนั้นใช้วิธีการผ่าแล้วซ้อมถากด้วยขวานและมีด การประกอบตัวบ้านจึงไม่ได้ใช้ตะปู แต่ใช้วิธีการเจาะไม้และเข้าไม้โดยใช้สลักไม้ บริเวณหน้าบ้านมีบ่อน้ำ โดยรอบบ้านร่มรื่นด้วยต้นไม้ พื้นที่ชั้นบนเป็นที่พักอาศัยและพิพิธภัณฑ์ท้องถิ่น จัดแสดงวิถีชีวิตในอดีตและของโบราณที่มีคุณค่า เช่น เครื่องเงิน และผ้าทอ เป็นต้น
โฮงเจ้าฟองคำเป็นตัวอย่างของการอนุรักษ์บ้านไม้เก่า ด้วยการปรับเปลี่ยนการใช้สอยให้เหมาะสมกับสภาพสังคมและเศรษฐกิจในปัจจุบัน อีกทั้งยังเป็นพิพิธภัณฑ์ท้องถิ่นที่มีชีวิต ซึ่งมีส่วนช่วยรักษามรดกวัฒนธรรมของชาวน่านโดยเฉพาะการทอผ้าพื้นเมืองเอาไว้ได้อย่างน่าชื่นชม จนได้รับรางวัลอาคารอนุรักษ์สถาปัตยกรรมดีเด่น ประเภทบ้านพักอาศัย (คุ้มเจ้า) ประจำปี 2555 จากสมาคมสถาปนิกสยาม
ประวัติโฮงเจ้าฟองคำ
โฮง เป็นคำพื้นเมืองล้านนา หมายถึง คุ้มหรือที่อยู่อาศัยของเจ้านายล้านนาไทย โฮงเจ้าฟองคำสร้างขึ้นเมื่อประมาณ 100 ปีที่แล้ว เดิมเป็นบ้านพักของเจ้าศรีตุมมา หลานเจ้ามหาวงศ์ ซึ่งเป็นเจ้าผู้ครองนครน่าน องค์ที่ 11 ของราชวงศ์หลวงติ๋นมหาวงศ์ อยู่ติดกับคุ้มแก้ว ที่พำนักของเจ้าผู้ครองนครน่านในเวียงเหนือ เมื่อเจ้าอนันตวรฤทธิเดช เจ้าผู้ครองนครน่าน องค์ที่ 12 ย้ายเมืองน่านลงไปทางทิศใต้อีก 2 กิโลเมตร อันเป็นที่ตั้งของเมืองน่านในปัจจุบัน คุ้มแก้วถูกทิ้งร้างเอาไว้ รัฐบาลไทยต้องการที่ของบริเวณคุ้มแก้วและพื้นที่ใกล้เคียงเพื่อสร้างค่ายทหาร พรานม้าที่ 7 (ถูกยุบไปในปี พ.ศ. 2470) เจ้าบุญยืน ธิดาคนสุดท้องของเจ้าศรีตุมมา กับ เจ้ามะโน (หลานของเจ้าอนันตวรฤทธิเดช) ได้ย้ายตัวโฮงลงมาสร้างในที่ปัจจุบัน และได้ตกทอดสืบต่อมายังเจ้าฟองคำ ธิดาของเจ้าบุญยืนกับเจ้าอินต๊ะ
ตัวโฮงนี้ย้ายมาจากคุ้มแก้ว หลังคามุงด้วยแป้นเกล็ด(หรือไม้เกล็ด) ต่อมาในปี พ.ศ. 2467 ได้มีการรื้อและสร้างใหม่โดยใช้กระเบื้องดินขอแทนแป้นเกล็ด และใช้วัสดุเดิมเป็นส่วนใหญ่ แต่เดิมนั้นไม้ที่ถูกนำมาเป็นวัสดุสร้างตัวบ้านนั้น เป็นไม้สักผ่าและซ้อมถากด้วยขวานและมีด เพราะในสมัยนั้นยังไม่มีเลื่อย และวัสดุก่อสร้างเหมือนเช่นในปัจจุบัน ดังนั้นการประกอบตัวเรือนจึงไม่ได้ใช้ตะปู แต่จะใช้วิธีเจาะไม้และเข้าไม้โดยใช้สลักไม้ ซึ่งจะสามารถมองเห็นร่องรอยที่มีเหลืออยู่ในส่วนต่างๆของตัวบ้าน
ตัวโฮงได้รับการซ่อมแซมอีกหลายครั้ง และมีการดัดแปลงไปจากลักษณะเดิมเพื่อความเหมาะสม เช่น ยุ้งข้าวและเรือนขวางถูกเปลี่ยนให้เป็นที่พักอาศัยของสมาชิกในครอบครัว
นอกจากนี้ยังมีของเก่าเมืองน่านอีกมากมาย โดยของทั้งหมดเป็นของที่อยู่คู่กับบ้านนี้มาและเป็นของเก่าที่ใช้ในบ้านนี้ ยกเว้น เครื่องเงินต่างชาติที่เจ้าของบ้านได้สะสมเอง
ช่วงเวลาสั้นๆที่ได้มีโอกาสมาเยี่ยมชม โฮงเจ้าฟองคำ เหมือนได้ย้อนอดีตกลับไปเมื่อ 100 กว่าปีที่แล้ว ภาพวัฒนธรรมประเพณีและวิถีชีวิตของชาวเมืองน่านในอดีตแจ่มชัดยิ่งขึ้น ประทับใจมากค่ะ
ขอขอบคุณ
- การบริการที่ดีเยี่ยมของบริษัททัวร์ฟ้าใสและทีมงาน
- ข้อมูลจาก facebook โฮงเจ้าฟองคำ The Noble House