ความขัดแย้งและหัวรุนแรงในศาสนาอิสลามในประเทศไทย

ตั้งแต่การเกิดขึ้นของคลื่นแห่งความรุนแรงในปี 2004 จังหวัดชายแดนภาคใต้ของไทยบ่อยครั้งที่จะถูกเกี่ยวข้องกับกลุ่มจีฮัดข้ามชาติ เช่น Al-Qaeda, Jamiah Islamiyyah (JI), และ ISIS โดยนักวิเคราะห์ด้านความมั่นคง และนักวิชาการบางคน การรายงานครั้งล่าสุดที่เกี่ยวกับเรื่องกระบวนการจีฮัดในภาคใต้ของประเทศไทยจาก International Crisis Group, พวกนักคิดที่เป็นกลุ่มก้อน, ที่เกี่ยวข้องกับการคุกคามของขบวนการหัวรุนแรงในภูมิภาค และนิยามความหมายของ “radicalism” ไว้ว่า “การหันมาเข้าร่วมจีฮัดโดยปัจเจกบุคคลหรือกลุ่ม” นิยามนี้ถูกใช้ในบทความนี้ด้วย ตามรายงานนี้  ภายใต้สถานการณ์ที่เป็นอยู่ในปัจจุบัน ขบวนการหัวรุนแรงในศาสนาอิสลามไม่น่าที่จะลงรากในจังหวัดชายแดนภาคใต้ในประเทศไทย ที่เรียกกันว่า ปาตานี (ในขณะที่ชื่อในจังหวัดจะมีตัว ต อยู่ 2 ตัว คือ ปัตตานี)

ด้วยการที่รัฐให้เสรีภาพในการนับถือศาสนา ศาสนาอิสลามในแต่ละนิกายมีเหตุผลที่จะหลีกเลี่ยงความรุนแรง กลุ่มเหล่านี้ก็มีนักประเพณีที่เลือกสิ่งที่ดีที่สุด (eclectic traditionalists), สุหนี่มุสลิมแห่งโรงเรียน Shafi’i (เป็นที่รู้จักในนามสำนักเก่า), ซาลาฟิส (Salafist รู้จักกันในนามสำนักใหม่ ที่ถูกเรียกอย่างไม่พอใจโดยสำนักเก่า), สมาชิกมัชชันนารีที่เคร่งครัดพระธรรมของขบวนการ Jamaah Tablisgh จะมีชีอะจำนวนน้อยในภูมิภาค แต่พวกเขาจะเป็นพวกต่อต้านการจีฮัดแบบประเพณี เพราะว่าต่อต้านกับชีอะอิสลามโดยอุดมการณ์ เช่นพวก ISIS และทำสงครามกับประเทศชีอะทั้งหลายด้วย

ในบริบทของชุมชน กลุ่มต่างๆที่ถูกเรียกแบบเกลียดชังว่าเป็นผุ้กระทำความรุนแรงไม่มีอุดมการณ์ร่วมกับกลุ่มจีฮัดข้ามชาติ เช่น ISIS หรือ Al-Qaeda, และกลุ่มที่เกี่ยวข้องกับ JI เลย ก็มีลักษณะเช่นเดียวกับกลุ่มมุสลิมที่เป็นชนกลุ่มน้อยในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ที่ต่อสู้เพื่อการกำหนดสิ่งต่างๆด้วยตนเองอันอื่นๆ เช่น ขบวนการ GAM ในอินโดนีเซีย และ MILF ในฟิลิปปินส์ สำหรับผู้ติดกลุ่มอาวุธในปาตานี เช่น BRN ที่เป็นองค์กรที่ใหญ่ที่สุดและทรงอิทธิพลที่สุด โดยเนื้อแท้จะเป็นพวกชาตินิยมกันทั้งนั้น (nationalistic) กลุ่มมุสลิมที่เป็นกลุ่มใหญ่ใช้คำว่าจีฮัดในเชิงเปรียบเทียบว่าการต่อสู้ดิ้นรนของพวกเขาเป็นไปในแนวทางศาสนามากกว่าทางกาย นี่เป็นเหตุผลที่ว่าคนบางคนจึงคิดว่าจีฮัดนี้อาจพ่ายแพ้หรือใกล้เคียงกับจีฮัดแบบข้ามชาติมากกว่า แน่นอนว่าองค์กรเหล่านี้และจีฮัดข้ามชาติมีบางสิ่งที่เหมือนกัน นั่นคือพวกเขาเป็นมุสลิมที่กำลังใช้จีฮัดโดยการใช้ความรุนแรง อย่างไรก็ตาม ความเหมือนกันตรงนี้คือจุดสิ้นสุด

ในที่นี่ การตีความกับคำศัพท์ว่า “จีฮัด” เป็นเรื่องสำคัญ จีฮัดไม่เกี่ยวกับสงคราม ความหมายของจีฮัดในบริบทของชาวอิสลามคือความพยายามอย่างแรงกล้าโดยชาวมุสลิมบนหนทางไปสู่พระเป็นเจ้า (Allah) แต่ในช่วงเวลาที่ผ่านมา จีฮัด โดยเฉพาะอย่างยิ่งในสื่อแบบตะวันตก มีความหมายใกล้เคียงกับคำว่า การก่อการร้ายหัวรุนแรง ในทางตรงกันข้าม สำหรับชาวมุสลิมแล้วจีฮัดเป็นภาระผูกพัน (obligation) และกับบางคนเป็นความโรแมนติกและน่าหลงใหลเลยทีเดียว นี่เป็นลักษณะพิเศษของจีฮัดที่ถูกใช้โดยผู้ก่อความไม่สงบมุสลิมในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้เพื่อที่จะใช้ประเมินความทุกข์ทนของพวกเขาในแง่ศาสนา และดึงดูดชนชาวมุสลิมกลุ่มน้อยอื่นๆด้วย ในบริบทนี้ จีฮัดคือสงครามศักดิ์สิทธิ์ ใครก็ตามที่เสียชีวิตในช่วงนี้คือผู้พลีชีพหรือ shahid ซึ่งเป็นคนที่พระเจ้าจะให้รางวัลในการขึ้นสวรรค์ ในที่นี่การใช้สังกัปเรื่องจีฮัดเป็นความจำเป็นของกลุ่มติดอาวุธที่ไม่เกี่ยวกับรัฐ

ในปาตานี การทุกข์ทนจะค่อนข้างเป็นชาตินิยมมากกว่า เมื่อมันนำโดยชนชั้นสูงในท้องถิ่น (ลูกหลานของรายาปาตานี) ที่ได้รับอิทธิพลจากบรรยากาศแห่งการปลดแอกตนเองหลังสงครามโลกครั้งที่ 2 ผู้ก่อความไม่สงบในปาตานจะถูกเรียกว่าพวก “jihadistic” หลังจากที่ผู้นำรุ่นแรกถูกแทนที่โดยผู้นำรุ่นต่อๆมา ในที่นี่อุดมการณ์เพื่อการทุกข์ทนจำเป็นต้องมีการเปลี่ยนแปลง เมื่อการทุกข์ทนเชิงชาตินิยมเป็นการต่อสู้เพื่อการปกครองตนเองเป็นจีฮัด ดังนั้นมันจึงไม่เพียงแต่ประเมินจีฮัดไปในเชิงศาสนาเท่านั้น แต่ยังเป็นโรแมนติกด้วย หรือมันเป็นปัจจัยที่สำคัญในการเกณฑ์ทหาร และเป็นขวัญกำลังใจในจิตวิญญาณในการต่อสู้ด้วย ด้วยเหตุผลเหล่านี้ เมื่อการแก้ไขทางการเมืองไปสู่การแก้ข้อขัดแย้งถูกนำเสนอขึ้น และเงื่อนไขต่างๆนำมาซึ่งสิ่งที่ดี พวกเขาก็พร้อมในการต่อรองทางการเมืองขึ้น หากกล่าวถึงที่สุด จุดหมายเชิงชาตินิยมของพวกเขาสามารถทำให้สำเร็จได้โดยผ่านการเมืองเท่านั้น มิใช่เป็นสงครามจีฮัดแต่อย่างใด แม้กระทั่ง BRN ที่มีกองกำลังติดอาวะ ซึ่งเป็นทางหนึ่งในการได้รับผลสำเร็จ หรือสนับสนุนการต่อสู้ทางการเมือง ก็ไม่ใช่จุดหมายที่แท้จริง

มีความเป็นไปไม่ได้อย่างสูงที่สมาชิกในกลุ่มชาตินิยมในปาตานีจะได้รับอิทธิพลจากกลุ่มจีฮัดข้ามชาติ หรืออุดมการณ์ที่ไม่สอดคล้องกับการต่อสู้เชิงชาตินิยมในสถานการณ์ปัจจุบัน การจีฮัดในปาตานี หรือการต่อสู้เพื่อปกครองตนเองยังไม่สำเร็จ อิทธิพลของกลุ่มติดอาวุธ โดยเฉพาะอย่างยิ่ง BRN ตอนนี้เข็มแข็งมากจนสามารถกั้นสมาชิกและผู้เห็นใจออกห่างจากกลุ่มจีฮัดข้ามชาติได้ นอกจากนี้ มุสลิมมาเลย์ส่วนใหญ่ในปาตานีถือว่า ISIS เป็นผลผลิตของการสมรู้ร่วมคิดนาๆชาติ มีคนจำนวนมากเชื่อว่า ISIS ถูกสร้างจากอเมริกา โดยสรุป ไม่มีอิทธิพลจากจีฮัดนาๆชาติใดส่งผลต่อมุสลิมมาเลย์ในปาตานีได้

แปลบางส่วนและเรียบเรียงจาก

Hara Shintaro. Conflict and Islamic radicalism in Thailand.