​ชีวิตที่พอเพียง : 2738. ความว่างมิติจักรวาล

บทความ The Emptiest Place in Space ในนิตยสาร Scientific American ฉบับเดือนสิงหาคม ๒๕๕๙ บอกว่าอวกาศ (space) มีความไม่สม่ำเสมอ และเพิ่งค้นพบบริเวณที่เรียกว่า supervoid ในอวกาศอันกว้างใหญ่ supervoid นี้เป็นบริเวณกว้างขวางมากที่ค่อนข้างว่างเปล่า ซึ่งหมายความว่ามีแกแล็กซี่น้อยหรือแทบไม่มีเลย

คนเขียนเรื่องนี้เขียนเก่งมาก และเขียนสนุก น่าตื่นเต้น เพราะเขียนเล่าเรื่องราวการค้นคว้าของตนเอง แต่มีข้อจำกัดที่ตัวผมเอง ที่แม้เขาจะเขียนด้วยภาษาสำหรับคนทั่วไปแล้ว ก็ยังมีศัพท์เทคนิค และมีส่วนที่เข้าใจยาก

สิ่งที่ค้นพบมาก่อนคือ ในอวกาศ ซึ่งบรรจุ CMB (cosmic microwave background) มี “บริเวณเย็น” (cold spot) ขนาดประมาณ ๒๐ เท่าของดวงจันทร์ของโลก คำว่า “เย็น” (cold) ในที่นี้ หมายถึงอนุภาคแสง (photon) มีอุณหภูมิลดลง เป็นครั้งแรกที่ผมรับรู้เรื่องอุณหภูมิของโฟตอน

ผู้เขียนจึงตั้งสมมติฐานว่าในอวกาศจะต้องมี void คือบริเวณที่มีแกแล็กซี่น้อย จากปรากฏการณ์ที่มี cold spot โฟตอนจะมีอุณหภูมิเย็นลงได้ มันต้องผ่านที่ว่างกว้างขวาง ที่ทำให้มันปลดปล่อยความร้อนออกไป ตามหลัก ISW (Integrated Sachs-Wolfe) effect

นั่นคือ ที่มาของการร่วมมือทำวิจัยข้ามทวีป ระหว่างผู้เขียน ซึ่งทำวิจัยอยู่ที่หมู่เกาะฮาไว กับนักดาราศาสตร์ฮังการีเพื่อทำแผนที่ท้องฟ้า เพื่อค้นหา supervoid ตรงนี้แหละครับน่าตื่นเต้น

เมื่อพบแล้ว สิ่งที่เขาบอกน่าตกใจ เพราะพื้นที่ของ supervoid กว้างเป็นระยะทางถึง ๑,๘๐๐ ล้านปีแสง โปรดเปรียบเทียบว่า ระยะทางจากโลกไปดวงอาทิตย์เพียง ๘ นาทีแสงเท่านั้น และเขาบอกว่าค้นหายาก เพราะมันอยู่ใกล้โลกเกินไป คือห่างออกไปเพียง ๓ พันปีแสง ย้ำว่าเขาบอกว่าระยะทาง ๓ พันปีแสงถือว่าใกล้

ข้อค้นพบนี้บอกเราว่า จักรวาลมีความไม่สม่ำเสมอ มีทั้งบริเวณที่ค่อนข้างว่างเปล่า และบริเวณที่มี แกแล็กซี่กระจุกตัวอยู่บริเวณที่ค่อนข้างว่างเปล่านี้ น่าจะกุมความลี้ลับอีกหลายอย่างในจักรวาล เช่น dark matter และเส้นทางเชื่อมไปสู่จักรวาลอื่น

อ่านแล้วผมรำพึงว่าความรู้ไม่เที่ยงหนอ ความรู้เกี่ยวกับจักรวาลที่เรามีในขณะนี้น่าจะแค่เพียงหางอึ่ง ความรู้อื่นๆ ของตัวผมเอง ก็น่าจะยิ่งเล็กลงไปอีก

วิจารณ์ พานิช

๒ ส.ค. ๕๙