ชีวิตที่พอเพียง 2581. เที่ยวชายฝั่งทะเลบอลติก

เป็นการเที่ยวแบบ virtual คือดูหนังสารคดี บีบีซี เรื่อง Baltic Coastsที่มีทั้งหมด ๑๐ ตอน เริ่มตอนที่ ๑ ที่เมือง Flensburg เมืองเหนือสุดของประเทศเยอรมนี ที่เป็นดินแดนที่มีประวัติศาตร์ไวกิ้ง เล่าเรื่องโรงงานผลิตเหล้ารัม ที่สมัยก่อนเป็นอุตสาหกรรมหลักของเมือง แต่เวลานี้เหลือโรงเดียวในเมืองนี้ เพราะคนนิยมน้อยลง สู้วิสกี้และคอนยักไม่ได้ และเจ้าของโรงงานเหล้ารัมที่เหลืออยู่รายเดียวนี้ ก็กำลังดิ้นรนหาวิธีปรุงกลิ่นให้ถูกใจนักดื่มสมัยใหม่

ที่เมืองนี้มี ปราสาท Ysenburg เจ้าของคือ Princess Elisabeth zu Ysenburg ลูกพี่ลูกน้องของควีนแห่งเดนมาร์ก เป็นเจ้าของ ท่านสืบเชื้อสายมาจากราชวงศ์ Schlesswig-Holstein ถือเป็นผู้สูงศักดิ์ แต่ค่าใช่จ่ายในการดูแลรักษาปราสาทใหญ่โตสูงเกินกำลัง ท่านจึงต้องไปอยู่ที่บ้านใกล้ๆ และเปิดปราสาทให้คนเช่าเป็นโรงแรม หรือสถานที่แต่งงาน

ภูมิทัศน์ของแผ่นดินและชายฝั่งแถวนี้เกิดการเปลี่ยนแปลงเป็นเช่นนี้ในยุคน้ำแข็ง เกิดเป็นฟยอร์ด คือทะเลเว้าเข้าไปในแผ่นดิน ภาพมุมสูงสวยงามอย่างยิ่ง ที่แปลกคือ แถวนี้ยังมีฝูงม้าป่าที่เขาอนุรักษ์ไว้ให้ยังเป็นม้าป่า และไม่ถูกฆ่า เป้าหมายอย่างหนึ่งคือเพื่อให้ทำหน้าที่กินหญ้า รักษาทุ่งหญ้าของป่าอนุรักษ์ไม่ให้รก

เขาพาไปเที่ยวเมืองเล็กที่สุดในเยอรมนี มีถนนเส้นเดียว คน ๓๐๐ คน เล็กกว่าหมู่บ้านอุมะจิ ที่ญี่ปุ่น ที่ผมเพิ่งไปเยี่ยมมาเมื่อวันที่ ๑๐ และ ๑๑ ธันวาคม ๒๕๕๘ เขาบอกตรงความรู้สึกของผม ว่าชีวิตในเมืองเล็กๆ ในชนบท เหมือนอยู่บนสวรรค์ แต่คนที่อยู่ประจำจะรู้สึกด้วยตนเองว่าตนอยู่บนสวรรค์ได้ ต้องเคยไปอยู่ในนรก (เมืองใหญ่) เสียก่อน

ในตอนท้ายของตอนที่ ๑ เราได้เห็นบริเวณที่เมื่อกว่าพันปีก่อน เป็นเมืองศูนย์กลางแห่งหนึ่งของไวกิ้ง และได้เห็นวิถีการดำรงชีวิตย้อนอดีตพันปี ตามด้วยท่อนจบ วิถีการดำรงชีวิตของทหารหญิงในเรือดำน้ำสมัยใหม่ เห็นได้ชัดว่า ภาพยนตร์สารคดีชุดนี้ เป็นนานาสาระ ที่พบเห็นในบริเวณโดยรอบทะเลบอลติก ได้ชมตอนเดียวก็อยากไปเที่ยวเสียแล้ว

ตอนที่ 2 Piers and Harbours พาไปเที่ยวท่าเรือและท่าเทียบเรือ จาก Kiel สู่ Lubeck ไปพบกับกลุ่มสาวนักแข่งเรือใบ (ลำโต) สาวศิลปินผู้ผลิตชิ้นงานศิลปะจากทะเล ที่ผมไม่เคยคิดว่าจะมีวิธีผลิตงานศิลปะแบบนี้ รวมทั้งได้เห็นการใช้เรือใบในชีวิตประจำวัน สาว coast guard ที่ทำหน้าที่ตรวจสอบการจับปลา ว่าต้องมีใบอนุญาต ต้องไม่แล่นเรือเร็วเกินที่กำหนด ฯลฯ หนุ่มนักตกปลาที่ทำเหยื่อปลอมเอง และตกปลาที่ชายฝั่งทะเลน้ำลึกเพียงครึ่งแข้ง

ต่อมาเป็นเรื่องคุณปู่คู่แฝดอายุ ๗๐ ปี นักกีฬา wind surf พ่อลูกนักขับเครื่องร่อน (glider) สาวช่างปั้นเครื่องดินเผา และความงามของเมือง Lubeckเมืองที่มีน้ำล้อมรอบ

ตอนที่ ๓ Hanseatic Heritageที่เป็นกลุ่มการค้า ที่มีเมือง Lubeck เป็นศูนย์กลาง ในสมัยกลาง ใช้เรือใบ ที่แล่นเร็วกว่าม้าควบบนแผ่นดิน และคุณลุงนักแล่นเรือสร้างเรือใบสมัยศตวรรษที่ ๑๔ ขึ้นหนึ่งลำ โดยดูแบบจากภาพในโบสถ์ การสร้างเรือจากหลักฐานโบราณนี้ เข้าเรียกว่า Experimental Archeology

ต่อมาเป็นเรื่อง Thalassotherapyที่ใช้น้ำทะเล ผลิตภัณฑ์จากทะเล และอื่นๆ เกี่ยวกับทะเล ในการฟื้นสุขภาพ ตามมาด้วยเรื่องการทำพิธีฌาปนกิจศพในทะเล โดยใช้เรือใบแล่นไปในทะเล เมื่อถึงจุดตัดเส้นรุ้งเส้นแวงที่กำหนดก็หย่อนโถกระดูกและเถ้าลงในทะเล โปรยกลีบดอกไม้ตามไป คล้ายๆ พิธีลอยอังคารในบ้านเรา แต่ที่บ้านเราญาติพี่น้องไปร่วมพิธี ส่วนของเขามีแต่ผู้รับทำพิธีเท่านั้น

ตามด้วยเรื่องราวของการฟื้นฟูปราสาทที่สร้างสมัยศตวรรษที่ ๑๘ ผมได้เรียนรู้วิธีการทำงานของนักอนุรักษ์ ที่ต้องใช้ความละเอียด และความรู้หลากหลายด้าน ที่สำคัญคือปราสาทเหล่านั้นอยู่ไม่สบาย เพราะไม่มีเทคโนโลยีที่ให้ความสดวกสบาย อย่างอาคารสมัยใหม่ แต่การอนุรักษ์ไว้ก็ให้คุณค่าในหลายด้าน โดยเฉพาะด้านศิลปะ

ที่นี่ยังมีสัตว์ป่า ที่เขาอนุรักษ์ไว้ ฝูงกวางดาวไม่ใช่สัตว์พื้นเมือง นำมาจากตะวันออกกลางและมาออกลูกออกหลาน อยู่ในป่า มิ้งค์ก็ได้รับการอนุรักษ์ไว้ ในภาพยนตร์มีนกหลากชนิดให้สุนทรีย์ทั้งต่อสายตาและต่อหู

เขาพาเราเดินทางต่อไปยังเมือง Boltenhagen เมืองตากอากาศชายทะเล เขาจึงเดินเรื่องด้วยกิจกรรมของ lifeguard เราเดินทางต่อไปยังเมือง Wismarเมืองมรดกโลก และเมืองอู่ต่อเรือ และต่อไปยังอีกเมืองหนึ่งที่คนนิยมมาเล่นกีฬา kiteboardingที่บอกคนแก่อย่างผมว่า ทุกเรื่องในอารยธรรมของมนุษย์มีการพัฒนาก้าวหน้าหรือเปลี่ยนแปลงไปไม่หยุดยั้ง รวมทั้งกีฬาเพื่อการพักผ่อนหย่อนใจ ดังตัวอย่าง kiteboarding นี้

สลับมาชมธรรมชาติ ชีวิตสัตว์ป่า และชีวิตชาวประมง ซึ่งเปลี่ยนแปลงไปมากในช่วงครึ่งศตวรรษ ในด้านมีปลาเหลือน้อยมาก และด้านความก้าวหน้าของเทคโนโลยีในการจับปลา

เขาพาเราไปเที่ยว Rerik และ Rostok ไปเรียนรู้กิจกรรมของนักประดาน้ำ ที่ศึกษาการเปลี่ยนแปลงของทะเลบอลติก เชื่อมโยงกับ global warming นักประดาน้ำสวมชุด Scuba diver แล้วยังมีเชือกโยงกับเรือ กลับขึ้นจากใต้น้ำ เขาพาชมวิวจากอากาศ เห็นวิวเมืองสวยงามยิ่ง ภาพยนตร์ชุดนี้ งามทั้งธรรมชาติ และสถาปัตยกรรมเมืองเก่า ที่มีการดูแลรักษาอย่างดีเยี่ยม

ขอขอบคุณ อ. นพ. ปรีดา มาลาสิทธิ์ ที่กรุณาเอื้อเฟื้อภาพยนตร์ชุดนี้

วิจารณ์ พานิช

๑๙ ธ.ค. ๕๘