ครั้นเมื่อผมตกลงปลงใจเดินตามคุณยายมาตามทางจนมาถึงหลังบ้านไม่กี่สิบเมตรก็ได้พบกับบ้านไม้ทรงไทยใต้ถุนสูง ที่แสดงให้เห็นถึงภูมิปัญญาในการปลูกบ้านที่เหมาะสมกับวิถีชีวิตและท้องถิ่นไทย
บ้านที่ด้านหลังเป็นที่โล่งเหมาะสำหรับประเทศเมืองร้อน เพื่อให้ลมพัดผ่านได้สะดวก ไม่ว่าตอนเช้า ตอนกลางวัน หรือตอนเย็น ได้เปลสักหลัง แขวนผูกกับเสาเรือนโยงสองข้างเข้าหากัน ก็นอนหลับสบายโดยไม่ต้องพึ่งพาแอร์คอนดิชั่น
ที่สำคัญยังเป็นสถานที่ไว้ประกอบสัมมาอาชีพสำหรับแม่บ้านแม่เรือน อยู่กับเหย้าเฝ้ากับเรือน ทำงานไปเลี้ยงลูกไป อากาศเย็นสบายกับลมพัดเอื่อย ๆ กับพืชพรรณน้อยใหญ่ที่สามารถใช้ทั้งทำอาหารบริโภคและทำเครื่องนอนหมอนมุ้งเพื่อตอบสนองปัจจัย 4 ดังเช่นคำกล่าวที่ว่า ในน้ำมีปลา ในนามีข้าว เมื่ออยู่บ้านเราตื่นเช้าก็เก็บผักเก็บหญ้าหามาทำกิน ยามตกเย็นพลบค่ำ ปลาสักตัว หน่อไม้สักหน่อ น้ำพริกสักถ้วย จะหาสุขใดบ้านเท่าบ้าน (เมืองไทย) ของเรา
เมื่อผมเดินเข้ามาถึงด้านล่างคุณยายก็ได้พาผมไปพบกับผลงานศิลปะที่งดงามและเป็นความภาคภูมิใจของคุณยาย
งานศิลปะที่รังสรรค์ด้วยสองมือ กับเวลาร่วมเดือน จนได้มาซึ่งผ้าทอลายหงส์คู่ที่แสนงดงาม เปรียบเสมือนศิลปินที่รังสรรค์แต่งแต้มสีสรรลงบนกระดาษ แต่ศิลปินท้องถิ่นชาวน้ำปาด รังสรรค์ความงดงามลงบนผืนผ้าด้วยมือและใจ
อย่ากระนั้นเลยเดี๋ยวยายสาธิตวิธีการทอให้ดู
กี่ยุคดั้งเดิมที่ต้องใช้สองมือจับฟืมกระแทกให้ผ้าเนื้อแน่นที่สุด ไม่เหมือนกี่กระตุกในยุคปัจจุบัน พอนั่งปุ๊บมิใช่ที่จะจับแล้วทอได้เลย ต้องเตรียมการ (Set up) อุปกรณ์ต่าง ๆ อยู่ร่วมครึ่งชั่วโมง
สอดไม้เพื่อยกลาย ยกดอก ไม้แต่ละอันที่สอดเข้าไปก็แทนความหมายได้ว่า "ด้ายหนึ่งเส้น" แล้วผ้าหนึ่งผืนต้องสอดไม้ยกผ้ากันกี่เสร็จกว่าจะออกมาเป็นผ้าผืนนึง
สำรวจตรวจสอบความพร้อมสำหรับวัสดุและอุปกรณ์ในทุก ๆ ส่วน
ครึ่งชั่วโมงก็แล้ว หนึ่งชั่วโมงก็แล้ว งานทอยังไม่เริ่มขึ้น "คุณยายใจเย็นจริง ๆ"
ผมก็เลยถามคุณยายว่า กว่าจะทอได้ต้องทำแบบนี้ทุกวันเลยเหรอครับ
"ใช่แล้ว" ทำแบบนี้ทุกวันก่อนที่จะทอ และหลังทอด้วย
Warm up และ Warm down ขออนุญาตใช้คำนี้เพื่อสื่อให้เห็นถึงช่วงเวลาก่อนที่จะเริ่มลงมือกระตุกฟืมเพื่อให้เส้นฝ้ายบนกี่เรียงร้อยสอดประสานกันออกมาเป็นผลงานศิลปะอันวิจิตร
คุณยายบอกว่าหนึ่งผืนใช้เวลาประมาณ 1 เดือน
แล้วหนึ่งผืนราคาเท่าไหร่ครับ
"พันกว่าบาท"
ฝีมือ ความชำนาญ ผนวกกับความใจเย็น ทำไมโดยไม่ต้องหวังว่าวันนี้ เดือนนี้จะได้เงินคุ้มหรือไม่คุ้ม เพราะคุณยายบอกว่า "แค่ได้ทำก็มีความสุขแล้ว"
คุณยายอยู่บ้านกับตาสองคน ลูกหลานไปทำงานกรุงเทพฯ กันหมด
ตาแกก็ออกไปไร่ไปสวน ส่วนยายก็อยู่บ้านทำกับข้าว ทำงานบ้านและ "ทอผ้า"
ผ้าคือวิถีชีวิตแห่งวิถีไทย ฝีมือที่สั่งสมเรียงร้อยผ่านด้วยหัวใจ ปราชญ์ผ้าทอศิลปินแห่งท้องถิ่นไทย ควรรักษาไว้ด้วยคุณค่าแห่งภูมิปัญญาของเมืองไทย
ปภังกร วงศ์ชิดวรรณ
6 พฤศจิกายน 2549
อืม คุนยายทออยู่นี่ที่ไหนเหรอคะ สนใจอยากเรียนทอผ้าบ้าง ช่วยแนะนำด้วยได้มั๊ยคะ ขอบพระคุนมากค่ะ :)