34 บริการในคลินิก DPAC......ปรับพฤติกรรมการกินกันหน่อย

DPAC ปรับพฤติกรรมการกินกันหน่อย

บันทึกนี้ต่อจาก ไปประเมินคลินิกDPAC ซึ่งผู้เขียนรับปากว่าจะมาเล่ากิจกรรมย่อยที่ทำในคลินิก DPAC ของศูนย์อนามัยที่ 10 เชียงใหม่ เพื่อให้ผู้ที่รับผิดงานคลินิก DPAC เช่นเดียวกัน ได้มาแลกเปลี่ยนเพื่อนำไปปรับใช้ ให้เหมาะกับบริบทของแต่ละพื้นที่ ในคลินิก DPAC ที่ผู้เขียนรับผิดชอบ จะบูรณาการกับงานตรวจสุขภาพประจำปี ถ้ามีผู้รับบริการที่น้ำหนักเกินหรือสนใจเข้ารับบริการ ก็จะชักชวนเข้ารับบริการ ซึ่งในบันทึกนี้จะเน้นเรื่องการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการรับประทานอาหารเพื่อลด / ควบคุมน้ำหนักก่อน

ลักษณะบริการ คือ การสนับสนุนให้เกิดการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมสุขภาพ ทั้งในด้านการบริโภคและการออกกำลังกาย ทั้งในกลุ่มปกติและกลุ่มเสี่ยง โดยยึดหลักตามทฤษฏีแบบแผนความเชื่อด้านสุขภาพ (Health Belief Model) เพื่อ

ให้ผู้รับบริการรับรู้โอกาสเสี่ยงต่อการเกิดโรค
ให้ผู้รับบริการรับรู้ถึงความรุนแรงของโรค
ให้ผู้รับบริการรับรู้ประโยชน์ของการรับประทานอาหารและออกกำลังกายที่ถูกต้อง และไม่เป็นอุปสรรคในการปฏิบัติ ซึ่งมีขั้นตอนในการให้บริการ ดังนี้

ผู้รับบริการที่ตกลงรับรับบริการจะได้รับการซักประวัติและประเมินเกี่ยวกับ ...

ภาวะสุขภาพ
พฤติกรรมการรับประทานอาหาร
การออกแรง/ออกกำลังกาย
และความพร้อมในการที่จะปรับเปลี่ยนพฤติกรรมสุขภาพ

อย่างแรก คือ ต้องมีการตั้งเป้าหมายในการลดน้ำหนักร่วมกัน ระหว่างผู้รับบริการและเจ้าหน้าที่ที่ดูแล โดยการตั้งเป้าหมายที่เป็นไปได้ร่วมกันในการลดน้ำหนัก แต่ต้องไม่ลดมากจนเป็นอันตรายต่อสุขภาพ ควรลดเพียง 5-10 % ของน้ำหนักตัวเริ่มลด เช่น น้ำหนักตัว 70 กิโลกรัม ควรลดลงประมาณ 3.5 -7 กิโลกรัม หรืออัตราการลดเพียง 0.5-1 กิโลกรัม / สับดาห์

กราฟการตั้งเป้าหมายลดน้ำหนัก

ด้วยการใช้กราฟกำหนดจุดน้ำหนักเริ่มต้น น้ำหนักเป้าหมายในระยะสั้นและระยะยาวที่ต้องการลด โดยมีเวลาเป็นตัวควบคุมกำกับเป้าหมายนั้นๆ เป็นเหมือนสัญญาใจระหว่างผู้รับบริการและเจ้าหน้าที่ที่คอยดูแล และยังเป็นหลักฐานเชิงประจักษ์ ที่สามารถเห็นการพัฒนาของเส้นทางความมุ่งมั่นที่จะลดน้ำหนัก เพื่อให้เกิดกำลังใจ และในขณะเดียวกันเส้นกราฟแบบเดียวกันนี้ อาจจะสะท้อนให้เห็นปัญหา อุปสรรค ที่อาจเกิดขึ้นในบางช่วงเวลาของความพยายาม ทำให้เราสามารถนำมาทบทวน และหาสาเหตุที่แท้จริงของปัญหาเพื่อหาทางแก้ไขต่อไป จะสำเนากราฟไว้ 2 ชุด เพื่อคืนให้ผู้รับบริการโดยเย็บติดไปให้กับสมุดประจำตัวผู้รับบริการคลินิก DPAC 1 ชุด และเก็บไว้ที่ประวัติผู้รับบริการที่คลินิก DPAC 1 ชุด หลังจากนั้นก็จะมีการวางแผนร่วมกันกับผู้รับบริการ เกี่ยวกับ...

สมุดผู้รับบริการคลินิก DPAC

การวางแผนการรับประทานอาหาร

หลังจากได้รับการประเมินการรับประทานเรียบร้อยแล้ว ก็จะนำผลที่ได้มาวางแผนการลดและควบคุมการรับประทาน โดยใช้โปรแกรม Diet Recall ซึ่งเป็นเครื่องมือชนิดหนึ่งที่จะสาธิตให้เห็นอย่างเป็นรูปธรรม โดยการให้ผู้รับบริการนึกย้อนว่า ในรอบวันที่ผ่านมาได้รับประทานอาหารอะไรไปบ้าง เพื่อจะได้คำนวณว่าปริมาณอาหารที่รับประทานเข้าไปนั้น มากหรือน้อยเกินไป ทั้งในเชิงปริมาณและสัดส่วนของอาหารว่าเหมาะสมหรือไม่ ซึ่งสัดส่วนที่เหมาะสม คือ ปริมาณไขมันไม่ควรเกินร้อยละ 30 โปรตีนไม่ควรเกินร้อยละ 15 และคาร์โบไฮเดรตไม่ควรเกินร้อยละ 55

พลังงานอาหารที่ควรได้รับในแต่ละวัน

1,600 กิโลแคลอรี

สำหรับ เด็กอายุ 6-13 ปี หญิงวัยทางานอายุ 25-60 ปี ผู้สูงอายุ 60 ปีขึ้นไป

2,000 กิโลแคลอรี

สำหรับวัยรุ่นหญิง-ชาย อายุ 14-25 ปี วัยทางานอายุ 25-60 ปี

2,400 กิโลแคลอรี

สำหรับ หญิง-ชาย ที่ใช้พลังงานมากๆ เช่น เกษตรกร ผู้ใช้แรงงาน นักกีฬา

เจ้าหน้าที่จะให้ผู้รับบริการเรียนรู้ว่าอาหารแต่ละประเภทมีพลังงานเท่าไร โดยใช้หลักธงโภชนาการ ซึ่งได้แบ่งอาหารออกเป็น 6 กลุ่ม และกำหนดหน่วยตวงวัดเป็นอุปกรณ์ที่ใช้ในครัวเรือน เช่น ช้อนกินข้าว ทัพพี ช้อนกาแฟ และแก้วน้ำ ยกเว้นผลไม้ที่แนะนำเป็นส่วนๆ เพราะไม่สามารถใช้หน่วยตวงวัดข้างต้นได้ กลุ่มอาหาร 6 กลุ่ม คือ

ตัวอย่างสัดส่วนอาหารแต่ละกลุ่ม

1. กลุ่มที่เป็น ข้าว แป้ง รวมถึงเผือก มัน หรืออาหารที่ทำจากแป้ง เช่นก๋วนเตี๋ยว ขนมจีน เป็นต้น มีหน่วยวัดใช้ขนาดของทัพพี โดย 1 ทัพพีของอาหารที่สุกแล้ว จะเท่ากับ 80 Kcal

2. กลุ่มผัก มีหน่วยวัดเป็นทัพพี ถ้าเป็นผักใบสุก 1 ทัพพี ให้พลังงาน 11 kcal และ 26 kcal สำหรับผักที่เป็นหัว เช่น ฟักทอง แครอท เป็นต้น

3 กลุ่มผลไม้ โดยกำหนดผลไม้ 1 ส่วน เช่น = เงาะ 4 ผล = ฝรั่ง 1/2 ผลกลาง = มะม่วงดิบ 1/2 ผล = กล้วยน้ำว้า 1 ผล = ส้มเขียวหวาน 1 ผลใหญ่ = มะละกอ หรือสับปะรด หรือแตงโม 6-8 ชิ้นพอคำ = ลองกอง หรือลำไย หรือองุ่น 6-8 ผล ให้พลังงาน 60 -70 kcal

4 กลุ่มโปรตีน ทั้งโปรตีนจากเนื้อสัตว์ เช่น เนื้อหมู เนื้อไก่ เนื้อวัว กุ้ง ปลา และโปรตีนจากพืชเช่น ถั่ว หรือเต้าหู้ ใช้หน่วยวัดเป็นช้อนโต๊ะ ซึ่งจะให้พลังงานไม่เท่ากัน ทั้งนี้ขึ้นกับปริมาณไขมันที่มี เช่น

โปรตีนไม่ติดมัน 1 ช้อนโต๊ะ ให้พลังงาน 26 Kcal ได้แก่ โปรตีนจากพืช ปลา เนื้อไม่ติดมันต่างๆ
โปรตีนติดมัน 1 ช้อนโต๊ะ ให้พลังงาน 35 Kcal
โปรตีนที่มีไขมันสูง 1 ช้อนโต๊ะ ให้พลังงาน 60 Kcal ได้แก่ เนื้อหมูสามชั้น หนังหมู หนังไก่ เป็นต้น
ไข่ 1 ฟอง ให้พลังงาน 76 -80 Kcal

5. กลุ่มนม โดยนม 1 กล่องขนาด 250 cc ให้พลังงานไม่เท่ากัน เช่น

นมพร่องมันเนยให้พลังงาน 130 kcal

นมจืดให้พลังงาน 170 kcal

และนมรสหวานให้พลังงาน 210 kcal เป็นต้น

6 กลุ่มไขมัน น้ำตาล และเกลือ มีหน่วยวัดเป็น ช้อนชา น้ำมัน 1 ช้อนชา ให้พลังงานเท่ากับ 45 kcal เท่ากับน้ำกะทิ 1 ช้อนโต๊ะ น้ำตาล 1 ช้อนชา ให้พลังงานเท่ากับ 20 kcal

7. เครื่องดื่มที่มีแอกอฮอร์ โดย 1 แก้วให้พลังงาน 107 Kcal/วัน

ตัวอย่างเช่น ถ้ามื้อเช้าเรารับประทานอาหาร 1 มื้อ เป็นข้าวหมูทอด ไข่ดาว และน้ำหวาน 1 แก้ว สามารถคิดปริมาณพลังงานที่ได้รับในมื้อนั้น ดังนี้

ข้าวไข่ดาว ซึ่งตักข้าว 2 ทัพพี ไข่ 1 ฟอง โดยประมาณว่าน้ำมันที่ซึมเข้าไปในไข่ ประมาณ 3 ช้อนชา และหมูทอดกินหมูทอด 3 ช้อนโต๊ะ โดยคิดว่าหมูอมน้ำมันประมาณ 2 ช้อนชา

ข้าว 2 ทัพพี x 80 = 160 Kcal

ไข่ 1 ฟอง x 76 = 76 Kcal

หมูติดมัน 3 ช้อนโต๊ะ x 35 = 105 Kcal

น้ำมัน 5 ช้อน x 45 = 225 Kcal

และดื่มน้ำหวาน 1 แก้ว คาดว่ามีน้ำตาลประมาณ 4 ช้อนชา ให้พลังงานเท่ากับ 4 x 20 = 80 Kcal

รวมพลังงานที่ได้รับใน 1 มื้อนั้น = 646 Kcal ในมื้ออื่นๆของวันก็เช่นกันให้คำนวณตามแนวทางนี้ แล้วนำมารวมกันเป็นพลังงานที่ได้รับใน 1 วัน การคำนวณไม่ยาก ไม่ต้อง บวก ลบ คูณ หาร ให้ปวดหัว เพราะเราใช้โปรแกรมสำเร็จรูปที่ศูนย์อนามัยที่ 4 ราชบุรี คิดไว้แล้วเอามาแชร์ให้ศูนย์อนามัยที่ 10 ใช้ เพียงแค่กด enter ค่าพลังงานอาหารที่กินเข้าไปก็จะถูกคำนวณออกมา นอกจากนั้นโปรแกรมยังเปรียบเทียบให้เห็นสัดส่วนอาหารที่เรารับประทานเข้าไปในแต่ละวันว่าเหมาะสมหรือไม่ ซึ่งโปรแกรมง่ายๆนี้ จะ Copy ให้ผู้รับบริการนำกลับไปใช้เองที่บ้านเพื่อจะได้รับรู้ว่าอาหารที่กินแต่ละมื้อ/วันนั้นมันเกินความต้องการหรือไม่ได้ด้วยตนเอง นอกจากนั้นยังเป็นการสนับสนุนให้ผู้รับบริการนำไปขยายผลบอกต่อกับคนอื่นๆด้วย

เห็นไหมคะ ยิงคนอ้วนคนเดียว เอ๊ย....ยิงกระสุนนัดเดียว ได้นกตั้งหลายตัว อิอิ นี่เป็นเพียงตัวอย่าง 1 มื้อเช้าเท่านั้น ถ้าเราสามารถอธิบายให้ผู้รับบริการเข้าใจและคิดตามเป็น เขาจะเกิดการตระหนักเกี่ยวกับพฤติกรรมการกินตนเอง ว่า ปัจจุบันนี้เขากินมากไปเพียงใด อย่าลืมว่าย้ำผู้หญิงต้องการเพียง 1,600 Kcal /วัน ผู้ชายต้องการ2,000 Kcal /วัน เท่านั้น มื้อต่อไปก็ให้เขาคิดว่า เขาควรจะทำอย่างไร เพื่อไม่ให้พลังงานเกินความต้องการ ต้องรู้จักผ่อนสั้น ผ่อนยาว

สำหรับคำแนะนำการรับประทานอาหารสำหรับกลุ่มปกติ รูปร่างสมส่วน

การรับประทานให้น้ำหนักคงที่ไม่อ้วน ให้เลือกรับประทานอาหารธรรมชาติไม่แปรรูป ผลไม้รสไม่หวาน เลี่ยงอาหารหวานจัด มันจัด และเค็มจัด รับประทานอาหารเช้าเป็นหลัก มื้ออื่นรับประทานแต่พออิ่ม โดยเฉพาะมื้อเย็นต้องรับประทานในเวลาอย่างน้อย 4 ชั่วโมง ก่อนเข้านอน

ปริมาณอาหารต้องสมดุลทั้งสัดส่วน และปริมาณให้พอเหมาะในแต่ละวัน คือ ผู้ชายควรได้พลังงานวันละ 2,000 กิโลแคลอรี่ ผู้หญิง ควรได้พลังงานวันละ 1,600 กิโลแคลอรี่ ดังตารางข้างล่างนี้

คำแนะนำการกินอาหารสำหรับกลุ่มเสี่ยง มีน้ำหนักเกิน ที่ต้องการลดน้ำหนัก

ก่อนที่จะเน้นเรื่องสัดส่วนและปริมาณอาหารที่ควรรับประทาน ต้องเริ่มที่การพยายามที่จะปรับเปลี่ยนพฤติกรรมตนเอง โดยมุ่งมั่นที่จะ สร้างความตั้งใจที่จะลด สร้างความคิดที่ดีให้กับตัวเอง เช่น เราสามารถทำได้ และทำความเข้าใจว่า ถ้าจะลดน้ำหนัก ต้องลดอาหารลง 1 ใน 3 ของที่เคยรับประทาน แต่ไม่ควรน้อยกว่าวันละ 1200 กิโลแคลอรี่สำหรับผู้หญิง และไม่น้อยกว่า 1600 กิโลแคลอรี่ สำหรับผู้ชาย และในการรับประทานอาหารต้องยึดหลัก ดังนี้

1 รับประทานอาหารทุกมื้อ ต้องไม่งดอาหารมื้อใดมื้อหนึ่ง

2 ลดปริมาณอาหารทุกมื้อที่กิน เช่น สับดาห์แรกลดลง 1ใน 3 ของจาน สับดาห์ต่อมาลดลง 1 ใน 2 หรือ ลด/งดขนมหวานหลังรับประทานข้าว , เพิ่มผักแทนอาหารอื่นๆเพิ่มขึ้น เป็นต้น

3 มีความอดทน เช่น ถ้าหิวทั้งๆที่เพิ่งรับประทานไปไม่นาน ให้เปลี่ยนอิริยาบถไปทำอย่างอื่นแทน เพียง 10 นาที ความรู้สึกว่าหิวจะหายไป แต่ถ้าไม่หายหิวก็ให้รับประทานผลไม้รสไม่หวาน 2-3 คำ หรือดื่มน้ำเปล่าแทน

4 เคี้ยวอาหารช้าๆ ใช้เวลาเคี้ยวประมาณ 30 ครั้งต่อ 1 คำ และส่งความรู้สึกในรสชาดของอาหารไปให้สมองรับรู้ ศูนย์ควบคุมความหิวจะรับรู้ว่ากินอิ่มแล้ว ใช้เวลาในการกินไม่น้อยกว่า 15 นาที ในอาหาร 1 จาน

บันทึกนี้เอาเพียงเรื่อง การแนะนำอาหารก่อน บันทึกหน้า จะชวนจัดโปรแกรมการออกกำลังแบบง่ายๆ อย่าลืมติดตามนะคะ

ขอบคุณภาพจาก internet ค่ะ

เขียนใน GotoKnow โดย มนัญญา ~ natachoei ( หน้าตาเฉย)
ใน ทำไป...ปรับไป... คนไทยไร้พุง

คำสำคัญ (Tags): #dpac#กินไม่ให้อ้วน#คลินิกไร้พุง#ปรับพฤติกรรมการกิน

หมายเลขบันทึก: 489275เขียนเมื่อ 27 พฤษภาคม 2012 11:01 น. ()แก้ไขเมื่อ 4 สิงหาคม 2012 15:40 น. ()สัญญาอนุญาต: ครีเอทีฟคอมมอนส์แบบ แสดงที่มา-ไม่ใช้เพื่อการค้า-อนุญาตแบบเดียวกันจำนวนที่อ่าน

ความเห็น (15)

เอื้องแซะ

เขียนเมื่อ 27 พฤษภาคม 2012 13:14 น. ()

ข้อมูลแน่นปึ๊กเจ๊า

Oraphan

เขียนเมื่อ 27 พฤษภาคม 2012 15:17 น. ()

เคยไปเข้าโครงการ ข้าราชการไร้พุง แบบว่าพอทุกคนกลับมากก็แข่งกันต่อว่าน้ำหนักใครจะลดลงมากกว่ากันค่ะ ก็สนุกดีมีแรงขับ...ให้บังคับใจตัวเอง...แต่ทำอย่างไรให้เราคิดได้ทำได้อย่างนี้ตลอดไป...