งาน สว. เครือข่าย รพ.บางจาก

 

การดำเนินงานทันตสาธารณสุขในกลุ่มผู้สูงวัย เครือข่าย รพ.บางจาก

บางจากมีพื้นที่ 73.37 ตารางกิโลเมตร ภูมิประเทศโดยทั่วไปเป็นที่ราบลุ่ม มีน้ำท่วมขังในบางช่วงเวลาที่น้ำขึ้นน้ำลง

ทิศเหนือ ติดต่อกับ เขตพระโขนง กรุงเทพมหานคร
ทิศตะวันออก ติดต่อกับ เขตอำเภอเมือง จังหวัดสมุทรปราการ
ทิศตะวันตก ติดต่อกับ เขตราษฎร์บูรณะและเขตบางขุนเทียน กรุงเทพมหานคร
ทิศใต้ ติดต่อกับ อำเภอพระสมุทรเจดีย์ จังหวัดสมุทรปราการ

อำเภอพระประแดงถูกแม่น้ำเจ้าพระยาแบ่งเป็น 2 ฝั่ง คือ ฝั่งสุขสวัสดิ์ กับเพชรหึงส์ ซึ่งเป็นส่วนความรับผิดชอบ รพ.บางจาก มี 10 รพ.สต. อีกฝั่งหนึ่ง อยู่ในความรับผิดชอบของ CUP ชัยปราการ กับ รพ.เมืองสมุทรปู่เจ้า เป็นเอกชน

มีประชากรทั้งหมด 205,786 คน ชาย 99,415 คน หญิง 106,371 คน

รพ.สต. ที่ CUP รพ.บางจากรับผิดชอบ มี 10 รพ.สต. ได้แก่ บางจาก บางครุ บางผึ้ง บางยอ บางน้ำผึ้ง ทรงคะนอง บางกระสอบ บางกระเจ้า บางกอบัวหมู่ 2 บางกอบัวหมู่ 12 มีทันตบุคลากร อยู่ 5 รพ.สต. ที่บางครุ มีทันตแพทย์ ที่โรงพยาบาล ไปช่วยทำ 4 วันต่อสัปดาห์

ทันตบุคลากรในเครือข่าย มี ทันตแพทย์ทั่วไป 5 คน เฉพาะสาขา 2 (ศัลยกรรมช่องปาก 1 ทันตกรรมสำหรับเด็ก 1) เจ้าพนักงานทันตสาธารณสุข 6 อยู่ รพ. รพ.สต 4 ผู้ช่วยทันตแพทย์ 1 และ ลูกจ้างช่วยงานทันตกรรม 9

โครงการที่ดำเนินงาน

โครงการฟันเทียมพระราชทาน

ผลการดำเนินงานในปี 2551-2553 ทำได้เกินเป้าหมาย ดำเนินงาน โดย

• ระบบค้นหา / คัดกรอง
  เชิงรับ – ผู้สูงอายุในหน่วยบริการทันตกรรม
  เชิงรุก – ตรวจคัดกรองโดย ทภ. ในชมรมผู้สูงอายุ และตรวจคัดกรอง โดยทีม รพ.บางจาก ในเทศบาล, อบต .ในวันที่ผู้สูงอายุมารับเบี้ยยังชีพ
• ระบบนัด
  นัดเตรียมช่องปาก
  นัดคิวเข้าฟันปลอม
• ระบบการส่งต่อ โดย รพ.สต. ที่เตรียมช่องปากเรียบร้อย จะส่งมาที่ รพ.บางจาก และ รพ.บางจาก จะส่งต่อไปที่เอกชน ในรายที่เป็น CD
• ระบบบริการฟันเทียมพระราชทาน มีคลินิกเอกชนที่เข้าร่วมโครงการ และ สอ.สำโรงใต้
• ระบบการติดตาม ติดตามเยี่ยมผู้สูงอายุ และโทรสอบถามผู้ป่วยที่ส่งต่อคลินิก

ปัญหาอุปสรรค

• การเดินทาง ผู้สูงอายุบางคนไม่มีคนพามา หรือค่าเดินทางที่ต้องมาหลายครั้ง แก้ปัญหาโดย จัดทันตแพทย์ไปบริการที่ รพ.สต เช่น ที่สำโรงใต้
• ผู้สูงอายุที่ต้องรับการตัดแต่งกระดูกงอกเกิน มีค่อนข้างเยอะ บางคนมีโรคประจำตัว จะส่งไปที่ รพท. คนไข้ไม่ไป เพราะว่า เดินทางลำบาก มีค่าใช้จ่าย ปัญหา ทันตแพทย์เฉพาะทางเข้า OPD ทำให้คนไข้ต้องรอนาน ปรับแก้ โดยให้ทันตแพทย์เฉพาะทางไม่ต้องรับคนไข้ OPD เช้า ให้ทำคนไข้เฉพาะทางเลย

โครงการส่งเสริมป้องกันโรคในช่องปากตามชุดสิทธิประโยชน์ทางทันตกรรม

ดำเนินการทั้งหน่วยบริการทันตกรรม และชมรมผู้สูงอายุ เทศบาล อบต. โดย

• ตรวจคัดกรองสุขภาพช่องปาก
• ให้ทันตสุขศึกษารายบุคคล
• บริการทาฟลูออไรด์วานิชในกลุ่มเสี่ยง
• รักษาตามชุดสิทธิประโยชน์ (อุดฟัน / ถอนฟัน / ขูดหินปูน)
• สนับสนุนอุปกรณ์การแปรงฟัน ได้แก่ กระเป๋าให้พกพามาได้สะดวก

ปัญหาอุปสรรค

• การรับการตรวจรักษา/ตรวจสุขภาพช่องปากอย่างต่อเนื่อง ไม่มาตามนัด/ไม่มาตรวจสุขภาพทุก 6 เดือน จะมาเมื่อมีปัญหา การแก้ไข ทำตามความสมัครใจเข้าร่วมกิจกรรม และจัดทำระบบนัดให้ชัดเจน

การส่งเสริมทันตสุขภาพในชมรมผู้สูงอายุ

มีการดำเนินงาน คือ

• ตรวจคัดกรองสุขภาพช่องปาก
• ฝึกทักษะการแปรงฟัน
• ให้ทันตสุขศึกษา
• จัดบริการทาฟลูออไรด์วานิช (ป้องกันโรคฟันผุ)
• จัดทำระบบนัด (อุดฟัน ถอนฟัน ขูดหินปูน ใส่ฟันเทียม)
• สนับสนุนการแปรงฟัน
• รับขึ้นทะเบียนฟันเทียมพระราชทาน ส่งต่อ รพ.บางจาก

ปัญหาอุปสรรค เป็นการดำเนินงานโดยทันตบุคลากร ทำให้ขาดความต่อเนื่อง ขาดความร่วมมือ การแก้ไข กระตุ้นและผลักดันให้ชมรมฯ มีส่วนร่วม ปีนี้บางยอ จึงไปร่วมกิจกรรมตอนบ่าย ชมรมฯ ช่วยคิดกิจกรรม เช่น เกลือสตุ แกนนำร่วมกันดูแลสุขภาพช่องปากคนในชมรมฯ

ทั้งหมดนี้ เราต้องการทำให้ผู้สูงวัยมีสุขภาพฟันดี ... ที่นี่มีผู้สูงวัยฟันดีวัย 80 ปี เมื่อคุณป้าได้รับรางวัล ทำให้เกิดการเปลี่ยนพฤติกรรม และทัศนคติไปในทางที่ดี เพราะท่านกินหมากก่อนหน้านี้ เมื่อมาขูดหินปูน บอกว่า ยังไงก็ต้องกินหมาก พอไปเป็น Presenter ท่านก็คิดได้ว่า ต้องเลิกกินหมากให้ได้ เพราะ เกิดความรู้สึกว่า ไม่ได้แล้ว ต้องเลิกกินหมากให้ได้ ...

ผอ.สุธา ให้ข้อเสนอแนะเพิ่มเติมไว้ค่ะ ว่า

ที่นี่ มีการทำงานเชิงระบบดีมาก ... วิธีคิดของสมุทรปราการค่อนข้างตรง เป็นวิธีคิดที่เฉพาะ อาจง่ายต่อการ implement หรือการไปปฏิบัติ เนื่องจากมีบุคลากรหลายประเภท ทั้งรัฐ เอกชน ธุรกิจ น่าจะเป็นจุดแข็ง เพราะว่า ที่นี่มีทันตแพทย์จำนวนมาก รวมภาคเอกชนเข้ามาได้ด้วย จึงช่วยเรื่องการบริการได้ ... เป็นจุดพัฒนาการ Public – Private – Mixed ระหว่างภาครัฐ เอกชน ร่วมกันจัดบริการ ถ้าทำได้ดี จะเป็นรูปแบบที่ดี

ถ้าคิดอย่างนี้ ต้องวิเคราะห์เยอะ ถือเป็นจุดแข็ง คนเยอะ รพ.เยอะ โรงงานเยอะด้วย ถ้ามียุทธศาสตร์ที่ไม่ใช่ตั้งรับ แต่เป็นเชิงรุก ต้องมอง population หรือกลุ่มประชากร ... กลุ่มไหนเข้าง่าย access เข้าไปแล้ว เกิดผลกระทบเยอะ โดยลงแรงนิดเดียว แต่เกิด impact โดยที่เกิดขึ้นเอง เข้าไปแค่กระตุ้น หรือไปทำอะไรสักอย่างที่ทำให้เกิดการกระจายตัว ก็จะทำให้เกิดกระบวนการขึ้นได้มากมาย และเมื่อได้เกิดกระบวนการ ก็เข้าไปติดตามเป็นระยะ ... ซึ่งวิธีนี้ อาจเป็นบทของภาครัฐในอนาคต ถ้าเราจัดได้ดี ดึงคลินิกเอกชน คลินิกทันตกรรมเข้ามาเป็นเครือข่าย ก็จะเกิดการขยายตัวได้มาก

เรื่อง บริบท ... ที่นี่ คล้าย กทม. สิ่งที่ยากคือ เรื่องชุมชน เพราะ เขาจะมีลักษณะเป็นตัวเองค่อนข้างสูง การรวมตัวเป็นกลุ่มก้อน ไม่เหนียวแน่นมาก บ้านต่อบ้านอาจไม่รู้จักกัน เรื่องนี้เป็นจุดยาก ถ้าเป็น กทม. เขามีจะมีคล้ายชุมชน เดิมเรียกเป็นสลัม ที่มีการตั้งคณะกรรมการชุมชนขึ้น ก็จะเข้าไปเจาะกลุ่มพวกนี้ ... เพราะฉะนั้น ถ้าเราคิดจะเข้าไปหาชุมชน หรือมวลชน ก็ต้องเข้าไปตามชุมชนต่างๆ ไปหาแกนนำ และอื่นๆ เพื่อดำเนินการในสิ่งที่เราอยากดำเนินการ ก็จะทำให้เกิดการเปลี่ยนพฤติกรรมของคน

ที่นี่มีข้อดีเยอะ คนเยอะ เงินเยอะ สามารถสร้าง Dental hygienist ซึ่งถือว่า เป็นบุคลากรพันธุ์ใหม่ เช่น ที่ รพ.หาดใหญ่ก็มี ที่เชียงรายก็มี แต่เป็นสิ่งใหม่ที่เข้ามาในวงการ อาจต้องมีการ record ดีๆ ตั้งแต่กระบวนการฝึกอบรม การคัดตัวเข้ามา เพราะว่าต่อไปต้องประเมินผล

เรื่องของประชากร ในเขตเมือง มีลักษณะของ Socioeconomic ที่แตกต่างกัน หรือสังคมเมือง มีเรื่องเศรษฐานะเข้ามาเกี่ยวข้องค่อนข้างเยอะ ถ้าเราสามารถ mapping เชิงยุทธศาสตร์ เช่น รพ.สต. จะมี mapping เรื่องงานของเรา หรือเรื่องประชากรที่เป็นกลุ่มๆ ที่เข้ายาก หรือง่าย มีลักษณะอย่างไร กลุ่ม high medium low ก็คงจะมีมากที่รายได้ต่ำ ปานกลางเพิ่มขึ้น ถ้าเราแบ่งกลุ่มเหล่านี้ได้ และมาคิดว่า วิธีการเข้าถึงเขาจะต่างกันหรือไม่ อย่างไร เป็นการท้าทายให้สมุทรปราการได้แบ่ง จัดวิธีการเข้าหา และวิธีการดูแลสุขภาพช่องปากที่อาจต่างกัน

และ จุดเด่นเรื่องข้อมูล ที่เป็นการริเริ่มของจังหวัด เป็นที่น่าสนใจ และน่าติดตาม จะได้ไป Benchmark กับ กทม. ได้ โดยมอง Gap พาทีมไปดูงาน กทม. ในฐานะเป็นเขตเมือง หรือโคราช เชียงใหม่ ที่คล้ายกัน ก็สามารถเป็นเงื่อนไข บริบทที่ใกล้เคียงกับสมุทรปราการ ที่จะไปแลกเปลี่ยนกันได้

ทีมงานที่นี่ใหญ่มาก สามารถจัดประชุมให้ได้ต่อเนื่อง อย่าให้ขาด ก็จะได้สาระที่ดี เพราะว่าเกิดขบวนการ Synergy ... ทวีคูณ หรือ 1 + 1 ไม่ได้เป็น 2 แต่เป็น 4 เป็น 5 ไป