นวัตกรรมการบริหารจัดการความรู้

นวัตกรรมการบริหารจัดการความรู้

The Innovative Knowledge Management

บรรยายDr.Hirotaka Takeuchi

 

เอนก สุวรรณบัณฑิต. นวัตกรรมการบริหารจัดการความรู้. วารสารชมรมรังสีเทคนิคและพยาบาลเฉพาะทางรังสีวิทยาหลอดเลือดและรังสีร่วมรักษาไทย, 2550; 1(1) : 15-9

 

บทคัดย่อ

นวัตกรรมเป็นประเด็นที่สำคัญที่องค์กรทั้งภาครัฐและเอกชนล้วนให้ความสำคัญ หากแต่การจัดการกับนวัตกรรมเป็นเสมือนความลึกลับอันมืดมนที่เหล่าผู้ทำงานด้านการพัฒนาองค์กรทั้งหลายต่างพยายามค้นหาแสงสว่างที่ปลายทางออก ข้อคิดของทาเคอุชิ เป็นแนวทางที่น่าสนใจ และควรที่องค์กรทั้งหลายจะนำไปเป็นแม่บทในการสร้าง จัดเก็บและใช้นวัตกรรมเพื่อความยั่งยืนขององค์การในภาวะที่สังคมมีการเปลี่ยนแปลงอยู่ตลอดเวลาเช่นนี้

 สมาคมอุตสาหกรรมซอฟต์แวร์ไทยได้จัดการสัมมนาในหัวข้อ นวัตกรรมการบริหารจัดการความรู้ : การใช้วัฒนธรรมทางศาสนาแบบเซ็น (The Innovative Knowledge Management : Zen Approach) เมื่อวันที่ 23 พฤศจิกายน 2549 โดยได้เชิญผู้บรรยายซึ่งถือว่าเป็นผู้รู้ (Guru) ที่มีชื่อเสียงด้านการจัดการความรู้ คือ Dr.Hirotaka Takeuchi ซึ่งได้ร่วมเสนอ SECI model : The Knowledge Conversion Process ร่วมกับ Dr.Kujiro Nonaka นั่นเองซึ่งเป็นแนวคิดที่สำคัญสำหรับแนวทางการจัดการความรู้ (Knowledge Management) ปัจจุบันท่านเป็นคณบดีบัณฑิตวิทยาลัย School of International Corporate Strategy ของ Hitotsubashi University, Tokyo ผู้เขียนขอสรุปบทบรรยายอย่างย่อๆ เพื่อให้ผู้อ่านทุกท่านได้เข้าใจโดยง่ายและนำแนวคิดไปประยุกต์ใช้ในการจัดการความรู้ในองค์กรต่อไป ออกมาในด้านการจัดการนวัตกรรม ซึ่งหากศึกษาในด้านนี้จะพบแนวทางที่สำคัญ ดังเช่น Mr. Palmisano ผู้บริหารของ IBM ได้แสดงไว้ความสำคัญของนวัตกรรมไว้ 4 ประโยค คือ

 

“You can Innovate your business model and disrupt your industry”

“You can Innovate in service to de-position your competition”

“You can Innovate to make a difference”

“You can Collaborate with others to create innovation that matters”

ซึ่งได้แสดงให้เห็นว่านวัตกรรมนั้นมีขึ้นเพื่อความได้เปรียบในการแข่งขันทางธุรกิจ โดยที่องค์กรจะต้องมีนวัตกรรมซึ่งเป็นสาระในด้านต่างๆ ได้แก่

1. product innovation (นวัตกรรมด้านผลิตภัณฑ์)

2. service innovation (นวัตกรรมด้านการบริการ)

3. business process innovation (นวัตกรรมด้านกระบวนการทางธุรกิจ)

4. business model innovation (นวัตกรรมด้านรูปแบบธุรกิจ)

5. management and culture of innovation (การจัดการและวัฒนธรรมของนวัตกรรม)

6. policy and society innovation (นโยบายและผลทางสังคมของนวัตกรรม)

 

นวัตกรรมต้องมีขึ้นเพื่อเปลี่ยนกระบวนการทำงาน เปลี่ยนแนวคิดในการทำงาน หากแต่ต้องพิจารณาถึงผลกระทบที่มีสังคมด้วยเสมอ เช่นสังคมในปัจจุบันกำลังปรับตัวจากสังคมอุตสาหกรรมไปสู่การเป็นสังคมความรู้ Starbuck ซึ่งเมื่อไปตั้งที่ประเทศญี่ปุ่นได้ตั้งแนวคิดการบริการไว้ว่าจะเป็นสถานที่ที่อบอุ่นและปลอดภัยแห่งที่ 3 ของผู้คน ซึ่งคนญี่ปุ่นส่วนใหญ่ชอบสูบบุหรี่ แต่ Starbuck ก็ได้ออกกฎห้ามสูบบุหรี่ในร้าน นั่นดูเหมือนเป็นการลดเป้าหมายลูกค้า แต่กลับทำให้ Starbuck ได้รับความนิยมจากคนญี่ปุ่นอย่างรวดเร็วในเวลาไม่นาน และที่สำคัญนวัตกรรมไม่ได้มาจากแผนกวิจัยหากแต่มาจากทุกคนและทุกที่ที่เราอยู่ (innovation from everyone and everywhere)ญี่ปุ่นในปัจจุบันส่งออกนวัตกรรมที่สำคัญก็คือนวัตกรรมทางด้านวัฒนธรรม บรรดาแฟชั่น เพลงภาพยนตร์ การ์ตูนไปทั่วโลก ในสิ่งต่างๆ เหล่านั้นก็ได้สะท้อนแนวคิดของเซ็นไว้ด้วย แนวคิดนั้นอาจบรรยายได้สั้นๆ ว่า เมื่อเรานั่งมองก้อนหินก้อนหนึ่ง เราจะรู้จักกับธรรมชาติทั้งหมด นั่นก็คือ การที่เราต้องมองทุกอย่างเป็นองค์รวม (holistic) นั่นเอง (knowledge society) ซึ่งมีคำอยู่ 2 คำที่สำคัญ คือ Head และ Hand ซึ่งเป็นสิ่งที่สำคัญที่ทุกคนต้องมี อาจสรุปออกมาเป็นได้ดังตาราง1

 

 Hand เป็นสิ่งที่เกิดขึ้นได้จากประสบการณ์ การหยั่งรู้ การคิดได้เอง รวมไปถึงแนวคิด ความเชื่อและคุณค่าที่คนๆ นั้นให้ความหมายด้วย เราไม่อาจบอก Hand ได้จากคุณวุฒิได้ ตัวอย่างที่สำคัญ เช่น Mr.Honda ผู้ก่อตั้งบริษัท Honda จบเพียงชั้นประถม หากแต่มี Hand ซึ่งมาจากการไปดูรถที่โรงงานผลิตจริง ดูการทดลองขับรถจริงๆ ต่างหาก แม้แต่ Dr.Nonaka เองก็ยังใช้การทำสมาธิเป็นส่วนช่วยเพื่อให้เกิดการรวมร่างกายและจิตใจเป็นหนึ่งเดียว และได้นำวิธีนี้มาใช้ในการสอนนักศึกษาของเขาด้วย เพื่อฝึกให้นักศึกษาเกิด Hand นั่นเอง ส่วนสำคัญก็คือการที่คนเราจะเปลี่ยนสิ่งที่คิดอยู่ในหัวเป็นสิ่งที่สามารถเข้าถึงได้ง่าย นั่นคือย่อยมันออกมาเป็นคำพูดนั่นเอง การที่เราจะรู้เรื่องอะไร จะต้องเข้าไปอยู่ในกลุ่มคนเหล่านั้น (socialization) มีการแลกเปลี่ยนความคิด (externalization) มีการหาข้อมูลมาร่วมยืนยัน (combination) และสรุปกลับไปให้ทุกคนได้เข้าใจกันอีกครั้ง (internalization) กระบวนการเหล่านี้จึงจะทำให้สิ่งที่คิดนั้นเข้าใจได้ง่ายและความรู้ก็จะเติบโตขึ้นไปเรื่อยๆ จากคนๆ เดียว ไปสู่กลุ่ม จากกลุ่มไปสู่องค์กร และไปสู่ชุมชนได้

 

แนวคิดแบบญี่ปุ่นที่มีต่อความรู้สามารถสรุปได้คือ

1. a company is viewed as a living organism rather than a machine for information processing

2. knowledge is defined as a dynamic process of justifying human belief toward the truth

3. tacit knowledge is emphasized over explicit knowledge, which is seen as the tip of the iceberg

4. self-organizing teams are recognized as playing a key role in facilitating a dynamic and intensive interaction among team members and providing a shared context for everyone

5. middle managers are seen as knowledge engineers who resolve the contradiction between top management and the front line

6. knowledge is acquired from the outside and utilized effectively to amplify the knowledge spiral

 

Dr.Takeuchi ยังได้สรุปแนะนำอีกว่าในการสร้างความรู้จะต้องพิจารณาสิ่งตรงกันข้ามเสมอ โดยมีหลักก็คือ

 

1. containing paradoxes

2. cultivating contradictions

3. embracing dualities

 

ดังคำกล่าวที่ว่า Tyranny of the “OR” and the genius of the “AND”

 

ในการใช้ความรู้ต่างๆ จะต้องพิจารณาแนวคิดทางทฤษฎี (thesis) และสิ่งที่อยู่ตรงข้ามกับทฤษฎี (antithesis) สิ่งทีเกิดขึ้นก็คือการสังเคราะห์ความรู้ (synthesis) หลักการทำสำคัญก็คือจะต้องเชื่อมโยงระหว่าง 2 สิ่ง (dialectics) ให้ได้ นั่นคือต้องพิจารณาสิ่งต่างดังตาราง2

 สรุป

จากการสัมมนาสามารถสรุปได้ว่าแนวคิดแบบเซ็นในการบริหารจัดการความรู้ก็คือการสร้างและใช้ความรู้ โดยพิจารณาภาพรวม นวัตกรรมเกิดขึ้นได้ก็จากการมองเห็นภาพรวมนี้ และต้องมีขึ้นเพื่อความได้เปรียบในการแข่งขัน นวัตกรรมเกิดขึ้นได้จากทุกคนและทุกที่ หากแต่การใช้จะต้องพิจารณาถึงผลกระทบที่มีต่อสังคมด้วยเสมอ

 

 บรรณานุกรม

 1. Hirotaka Takeuchi. The Innovative Knowledge Management.  เอกสารประกอบการบรรยาย, กรุงเทพฯ 2549