ทำขวัญนาค 11 (ทำขวัญนาคหมู่เป็นพุทธบูชา)

ทำขวัญนาค 11

(ทำขวัญนาคหมู่เป็นพุทธบูชา)

โดย ชำเลือง มณีวงษ์

ผู้มีผลงานดีเด่น รางวัลราชมงคลสรรเสริญ ปี 2547

          การประกอบกิจกรรมทั้งหลายที่มุ่งกระทำความดีฝากไว้ในพระพุทธศาสนา ไม่ว่าจะเป็น การนุ่งขาวห่มขาว (แต่งกายด้วยชุดสีขาว) ทำจิตใจให้ผ่องใสศรัทธา การนำอาหารไปถวายพระเนื่องในโอกาสวันสำคัญทางพระพุทธศาสนา การถวายเครื่องผ้าไตร จีวร แด่พระภิกษุสงฆ์ การสวดมนต์หมู่ ร้องเพลงธรรมที่เกี่ยวข้องกับพระพุทธศาสนา ร่วมกันปลูกต้นไม้รวมความไปถึงการกระทำความดี ละเว้นความชั่ว และทำจิตใจให้ผ่องใส นำเอาหลักธรรมของพระพุทธศาสนามาใช้ในการดำเนินชีวิต มอบถวายเป็นพุทธบูชาในพระศาสนา

          ในปีหนึ่ง ๆ จะมีวัด หน่วยงาน องค์กรในระดับต่าง ๆ จัดพิธีบรรพชาและอุปสมบทหมู่ถวายเป็นพุทธบูชาเนื่องในวโรกาสที่สำคัญหรือในวันสำคัญหลายสถานที่ ในหลายสถานที่ คณะกรรมการจัดให้มีพิธีทำขวัญนาคบวชเณรหมู่ ทำขวัญนาคที่จะอุปสมบทหมู่เป็นจำนวนมาก ๆ นับร้อยหรือมากกว่านั้นก็มี นับได้ว่าเป็นการจัดกิจกรรมที่มีการรวมพลังหรือเป็นการรวมตัวกันอย่างเหนียวแน่นในการที่จะจรรโลงพระพุทธศาสนาให้สืบต่อไปตราบนานเท่านาน

          นอกจากนั้นโครงการทำขวัญนาคหมู่ให้กับผู้ที่จะอุปสมบทและบรรพชาเป็นการรักษาขนบประเพณีดั้งเดิม อันเป็นของเก่าที่ยึดถือปฏิบัติกันมานานนับร้อยปี อาจจะถึง 200 ปีมาแล้ว การทำขวัญนาคก็เป็นยุทธวิธีในอีกรูปแบบหนึ่งที่จะเป็นสื่อในการนำสารถึงผู้ที่จะบรรพชาและอุปสมบทได้รับรู้ในกิจของพระและเณร เมื่อได้บวชแล้วจะต้องยึดเหนี่ยวและปฏิบัติอย่างไรบ้าง รวมไปถึงการให้คำแนะนำในสิ่งที่เป็นประโยชน์ต่อตนเอง ครอบครัวและสังคม ประเทศชาติ

       

       

          ผมเคยได้รับเชิญไปประกอบพิธีในการทำขวัญนาคหมู่ให้กับเยาวชนที่เป็นนักเรียนในระดับชั้นประถมศึกษาและมัธยมศึกษาที่มีความตั้งใจจะบรรพชาเป็นสามเณรในภาคฤดูร้อนหลายครั้ง แต่ละครั้งจะมีเด็ก ๆ สมัครเข้าร่วมกิจกรรมเป็นจำนวนมาก 100-350 คน ผมได้มีโอกาสไปทำขวัญนาคเณร ซึ่งพิธีจะใช้เวลาไม่มากนัก ประมาณ 45-60 นาที ในการให้ข้อคิดและข้อปฏิบัติ แก่ นาคเณรได้รับฟัง

          การทำขวัญนาคหมู่เป็นพุทธบูชาตามวัดต่าง ๆ จะเป็นกิจกรรมที่วัดได้ถือปฏิบัติอยู่แล้ว เมื่อถึงช่วงระยะเวลาที่โรงเรียนปิดภาคเรียนที่ 2 (เทอมปลาย) ในฤดูร้อน ประมาณเดือนมีนาคม – เมษายน เด็ก ๆ หยุดเรียน สมัครเข้าร่วมกิจกรรมของวัด พ่อแม่ผู้ปกครองได้ฝากลูกหลานไว้กับพระที่วัดใกล้บ้านได้เรียนรู้พระธรรมวินัย ได้รับการอบรมศีลธรรม พัฒนาจิตใจเป็นคนดีและเป็นผู้นำของสังคม ส่วนหมอทำขวัญที่ไปร่วมในพิธีบวชนาคหมู่ตามวัดและสถานที่ต่างๆ พลอยได้รับอานิสงส์กับเขาไปด้วย เพราะว่านอกจากจะได้ไปประกอบพิธี ได้ไปร่วมในกิจกรรมถวายเป็นพุทธบูชาแล้ว ในบางจังหวะ ในบางโอกาสยังสามารถที่จะเรียกร้องธารน้ำใจจากพ่อแม่ผู้ปกครองสละเงินคนละเล็กคนละน้อยฝากเอาไว้ใช้ในกิจกรรมตามโครงการที่ดีอย่างนี้ได้อีกเป็นจำนวนมาก

       

       

       

          พิธีทำขวัญนาคหมู่มีรูปแบบของพิธีที่แตกต่างไปจากการทำขวัญนาคตามงานปกติบ้าง เพราะเป็นการบรรพชา และอุปสมบทในกรณีพิเศษ มิใช่เป็นการจัดงานของเจ้าภาพใดเจ้าภาพหนึ่ง แต่เป็นการรวมพลังของบุคคลจำนวนหนึ่งหรือจำนวนมากจัดกิจกรรมที่มีความหมายและเกิดประโยชน์ต่อส่วนรวมจริง ๆ หมอทำขวัญนาคจะต้องปรับเปลี่ยนรูปแบบและกระบวนการบ้าง ตามลักษณะของกิจกรรม ได้แก่

        - เวลาในการทำขวัญนาคหมู่จะใช้เวลาประมาณ 45-60 นาทีหรือไม่เกิน 90 นาที

        - นาคหมู่มีจำนวนมาก แต่คณะกรรมการจะจัดให้มีนาคเอก 1 รูป นั่งอยู่ตอนหน้าส่วนนาครูปอื่น ๆ ให้นั่งเรียงแถวกันโดยนั่งรอบหลักบายศรีทั้ง 4 ทิศก็ได้

        - หมอทำขวัญจะยืนหรือนั่งเก้าอี้หรือนั่งกับพื้นก็ได้ตามสถานการณ์ที่เหมาะสม

        - บางสถานที่จัดให้มีพิธีเวียนเทียนด้วยโดยจัดผู้สูงอายุมานั่งล้อมวงรอบหลักบายศรีเวียนเทียนเหมือนการทำขวัญนาครูปเดียว

        - บางสถานที่ไม่มีพิธีเวียนเทียน อาจจะไม่ต้องจัดทำหลักบายศรี มีเพียงบายศรีปากชามใส่เครื่องกระยาบวช เมื่อจบจากการเรียกขวัญก็เป็นการผูกข้อมือให้กับนาคเอกโดยผู้ใหญ่ที่ได้เชิญเอาไว้

        - วงดนตรีปี่พาทย์ แตรวงอาจไม่มีก็ได้ ถ้าไม่มีการเวียนเทียน พิธีการเน้นให้ความรู้แนะนำข้อคิดที่ควรปฏิบัติแก่นาคหมู่เป็นหลัก

        - พิธีการและการปฏิบัติจะเป็นไปตามกำหนดการหรือเป็นไปตามขั้นตอนของโครงการในกิจกรรมนั้น ๆ ที่แสดงเอาไว้อย่างชัดเจน

 

ติดตาม ตอนที่ 12 (ทำขวัญนาคหมู่ถวายเป็นพระราชกุศล)