ชีวิตที่พอเพียง : 52. เที่ยวพิพิธภัณฑ์ในบอสตัน
ทั้งลูกสาว ลูกชาย และภรรยา รู้ใจ ว่าผมชอบดูพิพิธภัณฑ์ และถ้ามีเวลาก็จะชมพิพิธภัณฑ์ได้นานเป็นวันๆ โดยไม่เบื่อ วันศุกร์ที่ ๙ มิย. ๔๙ ลูกสาวจึงขับรถพาไปส่งที่ Museum of Fine Arts, www.fa.org, ตั้งอยู่ที่ 465 Hunngton Ave, Boston MA 02115 เป็นส่วนหนึ่งของ Institute of Museum and Library, massculturalcouncil.org,
เราไปชมกัน 3 คน คือลูกชาย ภรรยา และผม ค่าเข้าชมคนละ US$ 15 เข้าดูได้อีก 1 ครั้ง ภายใน 10 วัน มีศิลปะทุกยุค ทุกส่วนของโลก นอกจากนั้นยังมีนิทรรศการพิเศษอีกหลายรายการ ลูกชายเคยมาดูแล้ว เขาจึงคล่องแคล่วว่ามีอะไรอยู่ที่ไหน เขากำลังสนใจเรื่องราวของทิเบต จึงไปถ่ายรูปศิลปวัตถุของทิเบตไว้ด้วยความพอใจ ผมดูไปถ่ายรูปไป และบันทึกเสียงคำบรรยายภาพหรือวัตถุไว้ ที่จริงเขามีระบบเสียง (audio) อธิบายรายละเอียดของแต่ละจุด ให้เช่า แปลกใจว่าเดี๋ยวนี้เขาไม่ห้ามถ่ายรูปจากศิลปวัตถุที่ตั้งแสดง อาจเป็นว่าเขาเห็นผมถ่ายรูปโดยไม่ใช้แฟลช หรืออาจบวกกับความเป็นผู้สูงอายุ เขาจึงไม่ห้ามปราม การดูศิลปะต้องใจเย็นๆ ค่อยๆ ดู ค่อยๆ อ่าน ทำความเข้าใจทั้งเชิงเหตุผล และแรงขับดันเบื้องหลังของการสร้างสรรค์ศิลปะนั้น ผมฝึกเรียนรู้ทั้งสาระเชิงศิลปะ วิธีชมพิพิธภัณฑ์ วิธีจัดพิพิธภัณฑ์ และความคิดเบื้องหลังของการมีพิพิธภัณฑ์
ระหว่างเข้าชมอยู่นั้น มีครูพาเด็กเล็กบ้าง เด็กโตบ้าง มาชม และครูจะบอกเด็กว่าอะไรอยู่ตรงไหน ไม่แน่ใจว่ามีการมอบหมายสาระการเรียนรู้มาก่อนหรือไม่ ผมเดาว่าน่าจะมี
ชิ้นงานศิลปะเป็น part of the whole คือมองเฉพาะชิ้นที่เอามาตั้งแสดงเราจะไม่ค่อยเข้าใจ พออ่านคำอธิบายและภาพวาดกระท่อมหัวหน้าเผ่าในนิวกินี ผมจึงเข้าใจว่าชิ้นงานไม้แกะสลักขนาดสูงเกือบเท่าคนนั้นเป็นเครื่องประดับสองข้างประตูกระท่อม แสดงฐานะความเป็นหัวหน้าของเจ้าของ มองในมุมหนึ่งศิลปะจึงเป็นการสร้างสรรค์เพื่อการอยู่ร่วมกันของมนุษย์ เพื่อจัดระเบียบสังคม เพื่อทั้งปลดปล่อยพลังของความเป็นมนุษย์ และเพื่อใช้ศิลปะนั้นเองเป็นสัญลักษณ์ควบคุมพฤติกรรมของคน
ศิลปะของอินเดียนแดง 1800 ปีก่อนคริสตกาล ทำด้วยทอง สะท้อนความเจริญของเทคโนโลยีด้านโลหะของชนเผ่านี้
ถังน้ำดื่มของอินเดียนแดงเผ่ามายา ระหว่างปี คศ. 593 - 830 แสดงความเจริญด้านวัสดุศาสตร์ และด้านศิลปะ
ผมมองว่าศิลปะก็คล้ายเทคโนโลยี คือมี ๒ ฝ่าย ได้แก่ฝ่ายสร้าง และฝ่ายเสพ ฝ่ายสร้างมักเป็นผู้กำหนดเงื่อนไข หรือผู้นำ ฝ่ายเสพเป็นผู้ตาม หรือผู้ถูกกระทำ ทั้งโดยรู้ตัวและไม่รู้ตัว พิพิธภัณฑ์คือแหล่งเรียนรู้แบบเรียนรู้หลายชั้น เรียนรู้แบบองค์รวม หรือเรียนรู้แบบมีชีวิต เห็นความเปลี่ยนแปลงไปตามยุคสมัย
น่าเสียดายที่คนไทยเรามองหรือเข้าใจพิพิธภัณฑ์ผิด เรามองพิพิธภัณฑ์เป็นที่เก็บของเก่า มองเป็นเรื่องของอดีต มองเห็นแค่กิจกรรมเก็บรวบรวม มองเห็นแต่อาคาร และวัตถุ ซึ่งเป็นเพียงเสี้ยวเดียวของพิพิธภัณฑ์ จริงๆ แล้วพิพิธภัณฑ์คือแหล่งเรียนรู้ มีกิจกรรมที่หลากหลายของฝ่ายสร้างสรรค์กิจกรรม โดยมีเป้าหมายเพื่อการเรียนรู้ร่วมกันผ่านกิจกรรม เป็นอีกรูปแบบหนึ่งของระบบการศึกษา ที่ทั้งฝ่ายผู้จัด และฝ่ายผู้มารับบริการ คือผู้เรียนรู้ ที่หาทางทำความเข้าใจอดีตจากสิ่งของและหลักฐานต่างๆ
ความรู้จากกิจกรรมพิพิธภัณฑ์เป็นความรู้บูรณาการ ไม่แยกสาขาวิชา แต่เชื่อมโยงอยู่กับกิจกรรมของมนุษย์ ดังนั้นการเข้าชมพิพิธภัณฑ์และเรียนรู้จากพิพิธภัณฑ์จะช่วยให้เราเข้าใจมนุษย์และสังคมมนุษย์มากขึ้น
ผมเป็นคนที่เรียนมาน้อย ไม่ค่อยเข้าใจเรื่องราวของมนุษยชาติ ผมจึงกระหายที่จะเรียนรู้จากพิพิธภัณฑ์ ผมสังเกตว่ายิ่งอายุมากขึ้นผมก็ยิ่งเข้าชมพิพิธภัณฑ์สนุกขึ้น อาจเป็นเพราะได้สั่งสมทุนเดิมไว้มากขึ้น เอามาปะติดปะต่อเรื่องราวได้ซับซ้อนขึ้น และบางครั้งก็ "เถียง" คำอธิบาย หรือคนจัดได้บ้าง คือเราคิดในใจ ว่าถ้าจัดอีกแบบหนึ่ง จะเข้าใจได้ลึกกว่า หรือง่ายกว่า เป็นต้น คือผมหัดชมพิพิธภัณฑ์ทั้งจากมุมมองของผู้เสพ และผู้สร้าง
ศิลปะเป็นสิ่งที่คู่กับความเป็นมนุษย์ เป็นทั้งสุนทรีย์ และเป็นเครื่องมือให้ความั่นคงทางใจโดยใช้ศิลปะสื่อสารกับสิ่งเหนือธรรมชาติ หรือความเชื่อ รวมทั้งใช้สื่อเชิงอำนาจ เรียกว่าศิลปะมีประโยชน์ต่อมนุษย์ได้ทุกด้าน
เครื่องประดับศีรษะเวลาเต้นรำฉลองความเป็นชายหนุ่ม หมู่เกาะทะเลใต้
เศียรพระพุทธรูปจากสยาม และเศียรพระโพธิสัตว์ นครธม
เศียรพระพุทธรูป คริสตศตวรรษที่ 2, NW Pakistan
แผนที่เดินเรือบอกตำแหน่งเกาะ, Maeshall Island
ไม้แกะสลักขนาบประตูบ้านแสดงว่าเป็นหัวหน้า, New Calidonia
จีน รูปหล่อขงจื๊อ
ศิลปะกับความตาย อียิปต์โบราณ
ภาพ Fisherman cottage on the cliff, วาดโดย Monet
วิจารณ์ พานิช
๑๐ มิย. ๔๙
บอสตัน
แก้ไขเพิ่มเติม ๑๒ มิย. ๔๙
สนามบิน JFK นิวยอร์ก
ความเห็น (2)
อ่านบันทึกของอาจารย์แล้ว รู้สึกอิจฉานิด ๆ ตามประสาปุถุชน อาจารย์มีโอกาสมากในการเปิดหูเปิดตาตนเองและยังเอื้อเฟื้อความรู้ต่อคนอื่น หากเป็นไปได้อาจให้อาจารย์เล่าเรื่องพิพิธภัณฑ์บ่อย ๆ หากมีโอกาสไปเยี่ยมชมที่ไหน อันไหนดีพอจะปรับใช้กับเมืองไทย ภัณฑารักษ์น่าจะลองนำไปใช้บ้าง
ที่อีสานมีพิพิธภัณฑ์พื้นบ้านหลายแห่ง แต่ยังขาดการจัดการที่ดี หมายถึงคนในชุมชนยังใช้ประโยชน์จากพิพิธภัณฑ์ไม่มากพอ โดยเฉพาะการศึกษา หากเป็นไปได้อาจให้อาจารย์เล่าเกี่ยวกับพิพิธภัณฑ์พื้นบ้านที่เคยพบเห็นมาบ้างนะครับ