ฝนดาวตก

 

---

เตรียมดูฝนดาวตกลีโอนิดส์

คืนวันอังคารที่ 17 - เช้ามืดวันพุธที่ 18 พฤศจิกายน 2552

---

ข้อมูลโดยสรุป

• เมื่อดาวหางโคจรเข้าใกล้ดวงอาทิตย์ ความร้อนจากดวงอาทิตย์จะทำให้ส่วนที่เป็นน้ำแข็งจะระเหิดออกไป เหลือแต่ฝุ่นหินซึ่งถูกทิ้งเป็นแนวยาว เรียกว่า สายธารอุกกาบาต (meteor stream)

 

• หากโลกโคจรผ่านบริเวณสายธารอุกกาบาตนี้ ฝุ่นหินก็จะพุ่งเข้าสู่บรรยากาศของโลกอย่างรวดเร็ว และเกิดการเสียดสีจนลุกไหม้ แต่ละก้อนเกิดเป็นดาวตก ซึ่งเมื่อมีจำนวนมากก็จะเรียกว่า ฝนดาวตก (meteor shower)

 

• ฝนดาวตกที่จะเกิดขึ้นในวันที่ 17-18 พฤศจิกายนนี้ เกิดในบริเวณกลุ่มดาวสิงโต (Leo) จึงเรียกว่า ฝนดาวตกกลุ่มดาวสิงโต หรือ ลีโอนิดส์ (Leonids)

 

• ฝนดาวตกกลุ่มดาวสิงโตเกิดจากการที่โลกโคจรผ่านเข้าไปในสายธารอุกกาบาตของ ดาวหาง 55P/เทมเพล-ทัตเทิล (55P/Tempel-Tuttle) ซึ่งมีคาบการโคจร 33 ปี

 

ดาวหางเทมเพล-ทัตเทิล (แนวจุดประ) โลก (วงกลมสีฟ้า) และดาวพฤหัสบดี (วงกลมสีน้ำตาล)

• ฝนดาวตกกลุ่มดาวสิงโตมีความสำคัญและน่าสนใจอย่างยิ่ง เพราะเคยแผลงฤทธิ์ในอดีตหลายครั้ง เช่น ในวันที่ 17 พฤศจิกายน พ.ศ.2509 (ค.ศ.1966) เกิดจำนวนดาวตกสูงสุดถึง 144,000 ครั้งต่อชั่วโมง ในกรณีที่มีจำนวนดาวตกมากเช่นนี้ จะยกระดับจาก "ฝน" ไปเป็น "พายุ" และเรียกว่า พายุฝนดาวตก (meteor storm)

 

•  ย้อนกลับไปในปี พ.ศ. 2376 (ค.ศ.1833) ได้เกิดพายุฝนดาวตกครั้งสำคัญทางซีกโลกด้านตะวันตก เช่น แอกเนส เคลิร์ก (Agnes Clerke) นักเขียนเรื่องดาราศาสตร์ ได้บันทึกไว้ว่า

       "คืนวันที่ 12-13 พฤศจิกายน ค.ศ.1833 เกิดฝนดาวตกอย่างหนักราวดาวตกจะท่วมโลก เห็นในเมืองบอสตัน สหรัฐอเมริกา ลูกไฟสว่างเป็นทางยาวทั่วท้องฟ้าทุกทิศทุกทาง ท้องฟ้าสว่างอย่างน่าอัศจรรย์ ยากที่จะนับจำนวนดาวตกได้ อาจประมาณราว 240,000 ลูก ในช่วงเวลา 9 ชั่วโมงต่อกัน"

        [อ้างอิง : สิทธิชัย จันทรศิลปิน, เรียนรู้และสังเกตการณ์ฝนดาวตก, หน้า 14]

 

• ตัวอย่างภาพต่อไปนี้แสดงเหตุการณ์พายุฝนดาวตกในปี ค.ศ.1833

ภาพพิมพ์แกะไม้ แสดงปรากฏการณ์พายุฝนดาวตกลีโอนิดส์ในปี ค.ศ. 1833 (พ.ศ. 2376)
โปรดสังเกตปฏิกิริยาของผู้คนในภาพซึ่งมีลักษณะแตกต่างกันไป (ภาพนี้ตีพิมพ์ในปี ค.ศ. 1889)

 

ภาพแสดงพายุฝนดาวตกปี ค.ศ. 1833 เหนือน้ำตกไนแอการา

 

---

อ่านข้อมูลเพิ่มเติม

---

 

• ข้อมูลจากศูนย์สื่อสารวิทยาศาสตร์ไทย (Thai SMC) สวทช.

เตรียมตัวดูฝนดาวตกลีโอนิดส์ 17-18 พ.ย. ศกนี้ (pdf)

 

 

• ข้อมูลจากหนังสือ เรียนรู้และสังเกตการณ์ ฝนดาวตก เรียบเรียงโดย สิทธิชัย จันทรศิลปิน, ศูนย์วิทยาศาสตร์เพื่อการศึกษา กรมการศึกษานอกโรงเรียน กระทรวงศึกษาธิการ

 

หน้า 12-13 

 

หน้า 32-33

 

---