ลปรร. เรื่องสุขภาพช่องปาก กับทีมงานราชการ และผู้สูงอายุที่ภาคเหนือ

 

วันนี้หมออ้อย (สาวเอ๊าะเกือบที่สุดในทีมทำงาน) สรุปมาให้ค่ะ ... ดิฉันฉวยโอกาสนำเข้า blog มาคุยให้พวกเราฟัง

วันที่ 15 มีค.49 ที่ห้องประชุมกาสะลอง ศูนย์อนามัยที่ 10 เชียงใหม่ เป็นอีกครั้งที่มีการ ลปรร. ของโครงการพัฒนารูปแบบ ระบบการสร้างเสริมสุขภาพช่องปากเพื่อสุขภาพ และคุณภาพชีวิตของผู้สูงอายุ ไป ลปรร. กับทีมทำงานผู้สูงของ 2 จังหวัดในภาคเหนือ คือ เชียงใหม่ และลำปาง

ผู้ที่มาร่วม ลปรร. จากจังหวัดเชียงใหม่ และลำปาง ประกอบด้วย ทันตแพทย์จาก สสจ. 1 คน ทันตแพทย์ หรือทันตาภิบาล จาก รพช. 1-2 คน (ที่มาก็มี จากรพ.สันทราย และสารภี ของ เชียงใหม่ และ รพ.ห้างฉัตร และ แจ้ห่ม ของลำปาง เจ้าหน้าที่สาธารณสุข จาก PCU ของ รพ.ข้างต้น รพ.ละ 2 คน รวม 8 คน และผู้สูงอายุจากชมรมผู้สูงอายุที่ตั้งอยู่ในตำบลที่ PCUตั้งอยู่ 8 คน รวมผู้เข้าร่วม ลปรร. 35 คน (รวมทีมพวกเราจาก กรุงเทพฯ 5 คน) เราแบ่งกลุ่มคุยเป็น 2 กลุ่ม คือ กลุ่มลำปาง และเชียงใหม่

เรามีหัวปลากันหลายเรื่อง ก็คือเรื่องต่างๆ เหล่านี้ ... ประสบการณ์ การดูแลสุขภาพช่องปากของผู้สูงอายุ สุขภาพฟันดี คืออะไร ชมรมจะจัดกิจกรรมอะไรให้ผู้สูงอายุ ทั้งในและนอกชมรม และกิจกรรมที่ชมรมจะจัด เพื่อให้ผู้สูงอายุมีสุขภาพช่องปากดี ทำได้อย่างไร ต้องการการสนับสนุนอะไร อย่างไร (หัวปลามีหลายเรื่อง แต่ไม่น่าเชื่อ ก็คุยกับมาได้นะคะ)
ขอเล่าเรื่องราวให้ฟังเป็นเรื่องๆ นะคะ

1. ผู้สูงอายุเล่า ประสบการณ์ในการดูแลสุขภาพช่องปากตนเอง ว่า
   - ที่ทำกันมานาน คือ ตื่นเช้า อมเกลือ ก่อนแปรงฟัน ทำให้ฟันทน ลดกลิ่นปาก ฆ่าเชื้อโรค
   - หมั่นแปรงฟันหลังอาหาร หลังกินของหวาน ในการดูแลความสะอาดช่องปาก จะบ้วนปาก แปรงฟันก่อนนอน / บางคนใช้สมุนไพร ถ่าน เกลือ ใบข่อย ขัดฟัน / บางคนใช้หนังก่อขัดฟัน หรือยาเส้น (ยาฉุน) เชื่อว่าทำให้ฟันทน / การขูดหินปูน
   - การแปรงฟันหลังอาหารกลางวัน หรือหลังอาหารทุกมื้อ บางคนใช้แปรงซอกฟัน หรือไหมขัดฟัน ชนิดสำเร็จรูป มีด้ามคล้ายตัว Y ช่วยทำความสะอาดซอกฟัน และใช้ไม้จิ้มฟันช่วยเขี่ยเศษอาหาร และ บางครั้งก็มีการแปรงลิ้นร่วมด้วย
   - ไม่ใช้ฟันกัดของแข็ง ไม่ใช้ของแข็ง ทิ่มกระแทกฟัน ระวังอุบัติเหตุที่เกี่ยวกับฟัน
   - ไม่รับประทานอาหารหวาน
   - ไม่สูบบุหรี่ เพราะทำให้ฟันเหลือง
   - พบหมอฟันเป็นประจำ
   - เวลาปวดฟันอาจใช้เปลือกต้นมะขาม หรือเปลือกต้นดอกแค หรือเมล็ดหมากดิบ ต้ม แล้วอมบ้วนปากหรือ สีเสียด หรือสารส้มผสมเกลือ ตำแล้วอม หรือใช้ยาสีฟันไบโอเทค อม เพื่อบรรเทาอาการก่อน
   - เมื่อมีอาการเสียวฟัน ควรไปอุดฟันที่โรงพยาบาล
   - ส่วนผู้ที่ใส่ฟันเทียม จะถอดแช่น้ำไว้ก่อนนอน
   - ไม่ใส่ฟันเทียมกับหมอเถื่อน
2. บุคลากรสาธารณสุขเชียงใหม่ เล่าประสบการณ์การดูแลสุขภาพช่องปากผู้สูงอายุในเรื่อง
   - ให้คำแนะนำแก่ผู้สูงอายุ เรื่อง การแปรงฟันหลังอาหารและก่อนนอน การเกิดโรคฟัน การพบทันตบุคลากรเพื่อตรวจสุขภาพฟันอย่างน้อยปีละ 1 ครั้ง ให้คำแนะนำเพื่อแก้ไขความเชื่อที่ผิด เช่น ถอนฟันแล้ว ทำให้เส้นประสาทเสีย ทำให้เจ็บ ปวด เลือดออกไม่หยุด / ขูดหินปูนทำให้ฟันโยก / เมื่อมีอาการเจ็บปวด ไม่ควรใช้ยาผงเหลือง (หางกระรอก) ใส่ฟันและเหงือก เพราะใส่แล้วจะทำให้เหงือกบวม และไม่ควรใช้วิธีรมควัน แก้อาการปวดฟัน
   - จัดกิจกรรมการดูแลช่องปากสำหรับผู้สูงอายุเชียงใหม่ เกี่ยวกับ การให้คำแนะนำสาธิตการแปรงฟันที่ถูกวิธี การตรวจฟัน การแจกแปรงสีฟัน ยาสีฟัน
   - จัดกิจกรรมรณรงค์ เรื่อง การใส่ฟันเทียม ซึ่งผู้สูงอายุบางคนจะมีปัญหาว่า ใส่ฟันเทียมแล้วมีประสบการณ์ไม่ดี อยากใส่ฟันเทียมแต่ไม่อยากถอนฟัน บางคนฟันแท้ไม่มีเคี้ยวแต่ไม่อยากใส่ฟันเทียม ปล่อยตามธรรมชาติเพราะอายุมากแล้ว
3. สุขภาพฟันดี คืออะไร
   - ทีมลำปางบอกว่า “ฟันที่สะอาด ไม่มีกลิ่นปาก / ไม่ปวด ไม่ผุ ไม่มีหินปูน / ฟันไม่โยก ต้องไม่ใส่ฟันปลอม / เคี้ยวอาหารได้”
   - ทีมเชียงใหม่บอกว่า “ไม่มีหินปูน เหงือกไม่อักเสบ ไม่มีกลิ่นปาก / ฟันไม่ผุ / ฟันไม่โยก ฟันทนทาน ไม่หลุด / คอฟันไม่สึก ไม่บิ่น ไม่เก / ฟันมีสีตามธรรมชาติ (ไม่ตกกระ) / บดเคี้ยวอาหารได้ดี / ไม่มีอาการปวดฟัน”
4. ชมรมจะจัดกิจกรรมอะไรให้ผู้สูงอายุ ทั้งในและนอกชมรม
   - ชมรมผู้สูงอายุจากลำปาง เสนอว่า จะจัดกิจกรรมเพื่อให้สมาชิกชมรมเห็นความสำคัญของการดูแลช่องปาก โดยการจัดประกวดผู้สูงอายุสุขภาพดี หาผู้สูงอายุที่ฟันดี และผู้สูงอายุที่ใส่ฟันเทียมเป็นตัวแทนนำเสนอการดูแล ต้องการให้บุคลากรช่วยอบรมแกนนำผู้สูงอายุ ให้มีความรู้ในเรื่องการดูแลช่องปาก โดยอาจถ่ายทอดความรู้ในวันประชุมชมรมหรือก่อนออกกำลังกาย รวมทั้งจัดให้มีการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ ระหว่างแกนนำผู้สูงอายุข้ามจังหวัด
   - ชมรมผู้สูงอายุเชียงใหม่ ปัจจุบันมีการจัดกิจกรรมที่ค่อนข้างหลากหลายให้กับสมาชิกอยู่แล้ว ทั้งเกี่ยว และไม่เกี่ยวกับเรื่องสุขภาพ เช่น
   o กิจกรรมออกกำลังกาย ตรวจสุขภาพผู้สูงอายุ โดย อสม. เจ้าหน้าที่ สอ./รพ. อบสมุนไพรนวด ประคบ
   o การนั่งสมาธิ (บริหารจิต) ในวันพระ วันสำคัญทางศาสนา นั่งสมาธิ อุทิศแก่สมาชิกชมรมผู้ล่วงลับ ธรรมะสัญจรที่อำเภอสันทราย จัดทุกเดือน ส่วนที่อำเภอสารภีจัดช่วงเข้าพรรษา
   o มีการประชุมกรรมการผู้สูงอายุทุกหมู่บ้าน ทุกเดือน ประชุมสัญจรทุกเดือน ร่วมกิจกรรมในชุมชน
   o มีการส่งเสริมอาชีพให้กับสมาชิก เช่น ทอผ้า จักสาร ทำดอกไม้จันทน์ ทำสมุนไพร ขนม น้ำพริก ตุง บวยกะลามะพร้าว เป็นต้น
5. กิจกรรมที่ชมรมจะจัดเพื่อให้ผู้สูงอายุมีสุขภาพช่องปากดีทำอย่างไร ต้องการการสนับสนุนอะไร อย่างไร
   - จากลำปางบอกว่า ขอความร่วมมือเจ้าหน้าที่มาให้ความรู้เรื่องสุขภาพช่องปาก แนะนำเรื่องการรับประทานอาหาร ตรวจฟัน ขูดหินปูน แนะนำให้สมาชิกไปตรวจสุขภาพฟัน และนำความรู้ไปเผยแพร่ให้แก่สมาชิกอื่น และลูกหลาน สิ่งที่ต้องการให้สนับสนุน ได้แก่ สื่อความรู้ อุปกรณ์ในการแปรงฟัน (แปรงสีฟัน, ยาสีฟัน, เม็ดสีย้อมฟัน) และการสนับสนุนทำฟันเทียม
   - จากเชียงใหม่บอกว่า กิจกรรมเพื่อสุขภาพฟันดี คือ
   o ให้ความรู้เรื่อง การดูแลสุขภาพช่องปาก สร้างความเข้าใจที่ถูกต้องเกี่ยวกับความเชื่อบางอย่างจัดกิจกรรมต่างๆ โดย การประกวดสุขภาพฟันดี จัดต้นแบบสัญจร (ฟันดี, ฟันเทียม) ... ที่อำเภอสารภี มีผู้สูงอายุอายุ 80 ปี ที่ส่งเข้าประกวดสุขภาพฟันดีวัย 80 ปี ของกรมอนามัย เมื่อปี 2547 ก็คือ คุณแม่ศรีวรรณ ไงคะ) การอบรมแกนนำ ให้สามารถให้คำแนะนำดูแลกันเองในกลุ่มได้
   o กิจกรรมต่างๆ จะมีการประชุมผ่านกรรมการชมรม มีการประสานกับชมรมระดับต่างๆ และหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง โดยจะพูด ปรึกษากับเจ้าหน้าที่ สอ. รพ. (คปสอ.) ก่อน แล้วเขียนโครงการเสนอเพื่อขอสนับสนุน งบประมาณ วัสดุอุปกรณ์ จาก อบต. อบจ. เทศบาล สสส. / สสจ. รพ. สอ.

ดิฉันมีข้อสังเกตว่า กิจกรรมที่ทำเป็นประจำของผู้สูงอายุทางภาคเหนือ คือ เข้าวัด ฟังธรรม บำเพ็ญบุญ และเขามีกิจกรรมต่อเนื่องตลอดได้ทั้งปีเลยค่ะ แบบว่าทางเรามีกิจกรรมอะไรให้เขาได้รู้ด้วย ก็เข้าหาผู้สูงอายุได้ทั้งปีเหมือนกัน เวลามาคุยกันแล้ว รู้ว่า งานเจริญรุ่งเรืองค่ะ