ปอเนาะ อดีต ปัจจุบัน และอนาคต (ตอนที่ 3)
ปอเนาะในอนาคต
ภาพของปอเนาะในอนาคตจะเป็นเช่นใด ขึ้นอยู่กับว่าเขามีจินตนาการอย่างไร จินตนาการโดยใช้อะไรเป็นฐาน ค่าหัว หรืออิสลามเป็นฐาน ในบทความชิ้นนี้ผมขอจินตนาการโดยใช้ข้อมูลของปอเนาะในปัจจุบันประกอบการพิจารณาภายใต้แนวความคิด Islamization of Knowledge ( ดร.นิธิ เอียวศรีวงศ์ แปลว่า อิสลามานุวัฒน์ แต่เพื่อให้ง่ายต่อความเข้าใจผมใช้คำว่า การบูรณาการองค์ความรู้กับอิสลาม)
ปอเนาะในอดีตประสบความสำเร็จในการปลูกฝังบุคลิกภาพของมุสลิมเป็นอย่างมาก อันเนื่องมาจากเหตุผลหลายประการ เช่น เจตนารมณ์อันแน่วแน่ ความบริสุทธิ์ใจ ความอดทน ความมุมานะในการถ่ายทอดศาสนาอิสลามสู่คนยุคหลัง เจตนารมณ์ ประกอบกับความพยายามเหล่านั้นถูกขับเคลื่อนโดยไร้กระแสที่เป็นอุปสรรค เช่น กระแสวัตถุนิยม (Materialism) กระแสแบ่งแยกศาสนาออกจากวิถีการดำรงชีวิต (Secularism) ซึ่งกระแสเหล่านี้ล้วนแล้วแต่เป็นกระแสที่เป็นอุปสรรคต่อการปลูกฝังบุคลิกภาพแห่งอิสลามทั้งสิ้น ประกอบกับปอเนาะหรือโรงเรียนเอกชนสอนศาสนาอิสลามไม่ปรับตัวเองให้เข้ากับการเปลี่ยนแปลงของโลก ทำให้ปอเนาะได้เข้าสู่ยุคที่ประสบกับความล้มเหลวในการจัดการศึกษา กล่าวคือ ปอเนาะไม่สามารถถ่ายทอดจิตวิญญาณของอิสลาม บุคลิกภาพของแห่งอิสลามแก่เยาวชนมุสลิมได้เหมือนดั่งเช่นปอเนาะในอดีต สาเหตุที่เป็นเช่นนี้อาจวิเคราะห์ได้ ดังนี้
1. ผู้บริหาร บริหารโรงเรียนโดยยึดค่าหัวเป็นฐาน ขาดแนวคิด (concept) ในการบริหารอย่างเป็นระบบ และขาดทักษะการบริหาร
2. ครู ขาดจิตวิญญาณของความเป็นครูมุสลิม ดั่งเช่นจิตวิญญาณของครูปอเนาะในอดีต ขาดทักษะการสอนอย่างครูมืออาชีพ
3. หลักสูตร ซึ่งมีทั้งหลักสูตรศาสนาและสามัญ ทำให้นักเรียนต้องเรียนมากเกินความจำเป็น หลักสูตรไม่ตอบสนองความต้องการที่หลากหลายของผู้เรียนและสังคม หลักสูตรมุ่งเน้นการพัฒนานักเรียนโดยผ่านเนื้อหาเป็นหลัก ขาดการพัฒนานักเรียนโดยผ่านกิจกรรม
เมื่อสังคมโลกปรับเปลี่ยนเข้าสู่ยุคโลกาภิวัตน์ ปอเนาะหรือโรงเรียนเอกชนสอนศาสนาอิสลามควรปรับเปลี่ยนกระบวนทัศน์และบทบาทเพื่อให้ก้าวทันการเปลี่ยนแปลงของโลก โดยที่ยังรักษาเจตนารมณ์ และ อัตลักษณ์ของปอเนาะดั้งเดิมไว้อย่างเข้มแข็ง นั่นคือ เจตนารมณ์ในการสืบทอดอิสลามสู่คนรุ่นหลังอย่างเข้มแข็ง ซึ่งบทความนี้ขอนำเสนอลักษณะของปอเนาะหรือโรงเรียนเอกชนสอนศาสนาอิสลามในอนาคตที่ควรจะเป็น ดังนี้
1. ปอเนาะควรเป็นองค์กรแห่งการแห่งการเรียนรู้ (Learning Organization) เพื่อพัฒนาบุคลากรในองค์กร ให้พัฒนาอย่างต่อเนื่อง และเพื่อให้องค์กรสามารถปรับเปลี่ยนบทบาทได้ทันต่อกระแสการเปลี่ยนแปลงของสังคมโลก
2. ปอเนาะควรเป็นสังคมแห่งองค์ความรู้ (Knowledge Based Society )อย่างแท้จริง เพื่อให้ชุมชนและสังคมได้พึ่งพาองค์ความรู้ที่ถูกต้องในทุกแขนง โดยเฉพาะองค์ความรู้ด้านศาสนา
3. ผู้บริหารต้องมีแนวคิด (concept) ในการบริหารอย่างเป็นระบบ โดยเฉพาะแนวคิดการบริหารที่ใช้อิสลามเป็นฐาน มีทักษะการบริหาร มีความเชี่ยวชาญในการบริหารงานวิชาการ สามารถใช้เทคโนโลยีสารสนเทศ (IT) ได้ และต้องสามารถให้ให้คำแนะนำ (Coaching) แก่ครูได้
4. ครูปอเนาะต้องมีความรู้ความเข้าใจอิสลามเป็นพื้นฐาน สามารถจัดกิจกรรมการเรียนรู้ได้อย่างครูมืออาชีพ เข้าใจพัฒนาการของผู้เรียน ที่สำคัญครูปอเนาะต้องสามารถปลูกฝังอิสลามและสามารถสอนโดยการบูรณาการองค์ความรู้กับอิสลามได้ในทุกวิชา
5. หลักสูตรของปอเนาะ ควรเป็นหลักสูตรที่บูรณาการโครงสร้างทั้งสองหลักสูตรให้เป็นหลักสูตรเดียว หลักสูตต้องพัฒนาผู้เรียนทั้งโดยใช้เนื้อหาและกิจกรรม อีกทั้งหลักสูตรต้องตอบสนองความต้องการของผู้เรียนที่หลากหลาย และตอบตอบสนองความต้องการของสังคมอีกด้วย
6. ปอเนาะต้องมีสื่อและนวัตกรรมที่หลากหลาย เช่น อินเตอร์เน็ต เว็บไซต์ อีเลินนิ่ง ฯลฯ
7. ปอเนาะต้องมีปัจจัยพื้นฐาน (Infrastructure) ที่สมบูรณ์และเพียงพอ เช่น อาคารเรียนที่ทันสมัยขั้น ห้องสมุดที่มีหนังสือจำนวนมากและหลากหลาย ห้องทดลองวิทยาศาสตร์ ห้องปฏิบัติการทางภาษา ห้องคอมพิวเตอร์ ห้องพัฒนาบุคลิกภาพ และแหล่งเรียนรู้ที่หลากหลาย ฯลฯ
แนวทางในการปรับเปลี่ยนปอเนาะหรือโรงเรียนเอกชนสอนศาสนาอิสลามสู่อนาคต มีดังนี้
1. ให้ความสำคัญกับการพัฒนาทรัพยากรมนุษย์ นั่นคือ ผู้บริหาร ครู และนักเรียน มากกว่าการพัฒนาปัจจัยพื้นฐาน และควรพัฒนาทรัพยากรมนุษย์เหล่านั้นภายใต้แนวคิด Islamization of Knowledge (การบูรณาการองค์ความรู้กับอิสลาม)
2. ควรวางระบบประกันคุณภาพการศึกษา ทั้งการประกันคุณภาพภายในและประกันคุณภาพภายนอก
3. พัฒนาหลักสูตรโดยการบูรณาการโครงสร้างหลักสูตรการศึกษาขั้นพื้นฐาน พ.ศ.2544 กับ หลักสูตรอิสลามศึกษา พ.ศ.2546 พร้อมกับจัดให้มีแผนการเรียนที่หลากหลายมากขึ้นโดยมีวัตถุประสงค์ ดังนี้- ลดภาระการเรียนของนักเรียน- ตอบสนองความต้องการที่หลากหลายของผู้เรียนและสังคม- พัฒนาผู้เรียนโดยผ่านเนื้อหาวิชาการและกิจกรรมพัฒนาผู้เรียน
4. พัฒนาสื่อและนวัตกรรมภายใต้แนวคิด Islamization of Knowledge (การบูรณาการองค์ความรู้กับอิสลาม) หวังเป็นอย่างยิ่งว่าปอเนาะในอนาคต จะเป็นปอเนาะคุณภาพ ปอเนาะที่มีศักยภาพในการทำหน้าที่ถ่ายทอดอิสลามให้แก่คนยุคหลังอย่างมีประสิทธิภาพ เพื่อที่จะนำพาพวกเขาไปสู่การดำรงชีวิตยุคในโลกาภิวัตน์อย่างน่าภาคภูมิใจ ได้รับความพอพระทัยจากอัลลอฮฺ อันนำมาซึ่งความสำเร็จทั้งดุนยาและอาคีเราะฮฺ อินชาอัลลอฮฺ
อ้างอิง
มูหามัดรูยานี บากา. ปอเนาะแหล่งเรียนรู้อิสลามชายแดนใต้. สำนักผู้ตรวจราชการประจำเขตตรวจราชการ ที่ 12, 2548
วีระศักดิ์ จันทร์ส่งแสง . ความจริง ความงาม ความดี ที่ปอเนาะ : http://www.skyd.org/html/life-social/PONDOK.html
ณัฐนันท์ วิจิตรอักษร.ปอเนาะกับความมั่นคงของชาติ : http://www.nidambe11.net/ekonomiz/2005q4/ article2005oct13p2.htm
ความเห็น (1)
สาลาม
ตอนนี้ทำงานวิจัยของ วช. เกี่ยวกับผู้สูงอายุในปอเนาะ
หากมีข้อมูลที่น่าสนใจช่วยส่งมาให้ด้วยนะ
เขยนาฅอน