การอบรมเรื่องการวิจัยเชิงคุณภาพกับการพัฒนางานสาธารณสุข
เมื่อวันที่ 19-23 พ.ย. 2550 ได้มีโอกาสไปอบรมเชิงปฏิบัติการ เรื่อง การวิจัยเชิงคุณภาพกับการพัฒนางานสาธารณสุข ณ ศูนย์พัฒนาทรัพยากรมนุษย์ อ.สันกำแพง จ.เชียงใหม่ จัดโดยภาควิชาทันตกรรมชุมชนและหน่วยการศึกษาต่อเนื่อง คณะทันตแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่
วันแรกหลังจากกล่าวเปิดในช่วงบ่ายโมง จากนั้นมีการแนะนำตัว และมีกาแบ่งกลุ่มย่อยเป็น 4 กลุ่มเพื่อเก็บข้อมูลภาคสนาน โดยอาจารย์ในช่วงแรกประกอบด้วยอาจารย์จากภาควิชาทันตกรรมชุมชน (ผศ.ทพ.ดร.ทรงวุฒิ ตวงรัตนพันธ์ ผศ.ทพญ.ศศิธร ไชยประสิทธิ์ อ.ทพ.วิชัย วิวัฒน์คุณูปการ อ.ทพญ.ดร.ธิดารรณ วะสีนนท์ และ อ.ทพญ.ศุภลัคภ์ เลิศมโนรัตน์) ซึ่งมีการแนะนำการใช้ fieldnote และตั้งหัวข้อการเก็บข้อมูลเป็นเรื่อง ขนมหวาน จากนั้นประมาณ 4 โมงเย็น ก็จะมีการพาวนรอบหมู่บ้าน 1 รอบก่อน เสร็จแล้วก็จะปล่อยกลุ่มทั้ง 4 กลุ่มลงตามหมู่บ้านที่แบ่งไว้กลุ่มละ 1 หมู่ โดยในแต่ละทีมจะแบ่งเป็นทีมย่อย ทีมละ 2 คน เพื่อออกเก็บข้อมูล ให้เวลาประมาณ 2 ชั่วโมง จากนั้นประมาณ 6 โมงเย็นก็จะนัดหมายกันกลับ หลังจากทานอาหารเย็น ก็จะให้แต่ละกลุ่มย่อยมารวบรวมข้อมูลเพื่อเขียนเนื้อหาจาก note ที่เขียนไว้
วันที่ 2 ในตอนเช้า ในแต่ละกลุ่มย่อยนำข้อมูลมารวบรวม และแลกเปลี่ยนกันในกลุ่มใหญ่ เพื่อสรุปเป็นหัวข้อ เพื่อนำเสนอในที่ประชุม ซึ่งอาจารย์จะให้แต่ละกลุ่มเขียนหัวข้อใหญ่ในการสำรวจตามที่กลุ่มตนเองสนใจ ขึ้นบนแผ่นกระดาษ ต่อมาจะให้กลุ่มอื่นลองเดาดูว่าในแต่ละหัวข้อใหญ่มีหัวข้อย่อยอะไรบ้าง ซึ่งสรุปสุดท้ายก็พบว่าส่วนใหญ่กลุ่มอื่น ๆ สามารถเดาได้เกือบถูกหมดว่าในกลุ่มเราเองต้องการพูดถึงเรื่องอะไร หลังจากนั้นอาจารย์ก็จะให้แต่ละกลุ่มลองเขียนสิ่งที่ได้จากการออกภาคสนานซึ่งในกลุ่มย่อย และกลุ่มใหญ่ไม่สนใจหรือไม่ได้เป็นประเด็น ซึ่งแต่ละกลุ่มก็สามารถเรียบเรียงออกมาได้มากมาย ไม่ว่าเป็นลักษณะท่าทาง ความรู้สึก สิ่งที่ไม่เกี่ยวกับขนมหวาน วิถีชีวิต ฯลฯ ซึ่งข้อมูลดังกล่าวอาจารย์บอกเป็นข้อมูลที่สำคัญต่องานวิจัยเชิงคุณภาพทั้งสิ้น ในตอนค่ำหลังจากรับประทานอาหารแล้ว อาจารย์จึงเริ่มให้ความรู้เรื่องงานวิจัยเชิงคุณภาพ ในหลักสูตรนี้อาจารย์จะเน้นเรื่องเกี่ยวกับตัวคน ซึ่งเป็นเครื่องมือที่ใช้ในการวิจัยเชิงคุณภาพที่สำคัญยิ่ง งานวิจัยเชิงคุณภาพเน้นเป้าหมายสำคัญคือการเข้าใจความหมายของปรากฎการณ์นั้น ๆ ในบริบทของคนที่เข้าไปศึกษา และเปลี่ยนแนวคิดจาการเก็บข้อมูลเป็นการเข้าไปเรียนรู้จากชาวบ้านหรือชุมชน
วันที่ 3 อาจารย์แลกเปลี่ยนเรียนรู้เรื่องเกี่ยวกับขนมหวาน อาจารย์ได้ตั้งประเด็นที่สนใจว่าขนมหวานในมุมมองเกี่ยวกับ เช่น ความหมาย (เช่นในบ้านเป็นสิ่งดี แต่ที่โรงเรียนเป็นสิ่งต้องห้าม) , ขนมกับเด็กและความสัมพันธ์กับคนรอบข้าง , ขนมในบริบทของครอบครัว , ความสุขของเด็กกับการกินขนมหวาน , การปรับเปลี่ยนผัสสะแลประสบการณ์รับรส (มีอาจารย์มาเพิ่มอีกท่าน คือ อ.สุริยา สมัทรคุปต์) จากนั้นในช่วงบ่ายอาจารย์ให้กลับไปเก็บข้อมูลภาคสนามอีกรอบหนึ่ง เพื่อเป็นการเก็บข้อมูลเชิงลึก ครั้งนี้ให้พยายามสังเกตุลักษณะท่าทางของผู้ที่เราเข้าไปคุยด้วย และพยายามไม่ตั้งประเด็นคำถามตามหัวข้อที่ต้องการ แต่ให้ใช้วิธีการสร้างความคุ้นเคย แต่พร้อมที่จะกลับไปหาหัวข้อที่เราสนใจได้เมื่อพร้อม ใช้เวลาในคราวนี้ประมาณ 3 ชั่วโมง จากนั้นกลับมาพูดคุยแลกเปลี่ยนกัน เพื่อจด ขยายความลงในสมุด
วันที่ 4 ได้มีการพูดคุยในกลุ่มเพื่อสรุปเป็นประเด็นอีกครั้งหนึ่ง จากนั้นมีการนำเสนอ โดยเสนอในประเด็นของการสรุป และประเด็นที่ได้มาของการสรุปในประเด็นนั้น ๆ ในตอนบ่ายมีอาจารย์มาเพิ่อีก 2 ท่านคือ คร.ชยันต์ วรรธนภูติ และพ่อหลวงจอนิ โอโดเชา ซึ่งมาพูดคุยในเรื่องประสบการการวิจัยเชิงคุณภาพกับการให้ได้มาซึ่งกฎหมายป่าชุมชน
วันที่ 5 ได้มีการสรุปประเด็นการวิจัยเชิงคุณภาพ โดย อ.ทพ.อติศักดิ์ จึงพัฒนวดี ซึ่งให้ความคิดพื้นฐานของการวิจัยเชิงคุณภาพในประเด็น Holistic perspective , Context sensitivity , Dynamic approach , Design Flexibility และ Reflexivity
ซึ่งรายละเอียดจะนำเสนอในโอกาสต่อไปครับ
ความเห็น (3)
- กระบวนการละเอียดดีจังเลยนะคะ หมอก้อง
- ขอบคุณค่ะ ที่นำเรื่องราว มา ลปรร.
ขอบคุณค่ะที่เป็นความรู้ให้ดิฉันทำวิจัยพยบ.ปี3ได้
ยินดีด้วยครับ