ชีวิตที่เป็นอยู่ดี ด้วยมีการศึกษา
มนุษย์ เป็นสัตว์ประเสริฐ์ด้วยการศึกษา
ธรรมชาติพิเศษที่เป็นส่วนเฉพาะของมนุษย์คือ เป็นสัตว์ที่ฝึกได้พัฒนาได้ เรียนรู้ได้ จะเรียกว่าเป็นสัตว์พิเศษได้ คือแปลกจากสัตว์อื่น ในแง่ที่ว่าสัตว์อื่นฝึกไม่ได้หรือฝึกแทบไม่ได้แต่มนุษย์นี้ฝึกได้และพร้อมกันนั้นเป็นสัตว์ที่ต้องฝึกด้วย
พูดสั้น ๆ ว่ามนุษย์เป็นสัตว์ที่ต้องฝึกและฝึกได้ สัตว์อื่นแทบไม่ต้องฝึก เพราะมันอยู่ได้ด้วยสัญชาตญาณ เกิดมาแล้วเรียนรู้จากพ่อแม่นิดหน่อย ไม่นานเลย มันก็อยู่รอดได้ อย่างลูกวัวคลอดออกมาสักครู่หนึ่ง ก็ลุกชี้นเดินได้ ไปกับแม่แล้ว และก็อยู่ได้ด้วยสัญชาตญาณไปจนตลอดชีวิต เกิดมาอย่างไรก็ตายไปอย่างนั้น หมุนเวียนกันต่อไป ไม่สามารถสร้างโลกของมันต่างจากโลกของธรรมชาติได้
แต่มนุษย์นี้ต้องฝึก ต้องเรียนรู้ ถ้าไม่ฝึก ไม่เรียนรู้ก็อยู่ไม่ได้ ไม่ต้องพูดถึงจะอยู่ดี แม้แต่รอดก็อยู่ไม่ได้ มนุษย์จึงต้องอยู่กับพ่อแม่หรือผู้เลี้ยงดูเป็นเวลานับสิบปี ระหว่างนี้ก็ต้องฝึกต้องหัดต้องเรียนรู้ไป แม้แต่กิน นั่ง นอน ฯลฯ มองในแง่นี้เหมือนเป็นสัตว์ที่ด้อย แต่เมื่อมองในแง่บวกว่าฝึกได้ เรียนรู้ได้ก็กลายเป็นแง่เด่น คือ พอฝึกเริ่มเรียนรู้แล้ว คราวนี้มนุษย์ก็เดินหน้า มีปัญญาเพิ่มพูนขึ้น มีความคิดสร้างสรรค์ ประดิษฐอะไร ๆ ได้ มีความเจริญทั้งทางนามธรรม และทางวัตถุธรรม สามารถพัฒนาโลกของวัตถุ เกิดเทคโนโลยีต่าง ๆ มีศิลปวิทยาการเกิดเป็นวัฒนธรรม อารยธรรม จนกระทั่งเกิดเป็นโลกของมนุษย์ซ้อนขึ้นมา ท่ามกลางโลกของธรรมชาติ
หลักความจริงนี้สอนว่า มนุษย์มิใช่จะประเสริฐขึ้นมาเองลอย ๆ แต่ประเสริฐได้ด้วยการฝึก ถ้าไม่ฝึกแล้วจะด้อยกว่าสัตว์ดิรัจฉาน จะต่ำทรามยิ่งกว่าหรือไม่ก็ทำอะไรไม่เป็นเลยแม้จะอยู่รอดก็ไม่ได้
การฝึกศึกษาพัฒนาตน จึงทำให้มนุษย์กลายเป็นสัตว์ที่ประเสริฐเลิศสูงสุด ซึ่งเป็นความเลิศประเสริฐที่สัตว์ทั้งหลายไม่มี
ความดีเลิศประเสริฐของมนุษย์นั้น จึงอยู่ที่การเรียนรู้ฝึกศึกษาพัฒนาคนขึ้นไป มนุษย์จะเอาดีไม่ได้ ถ้าไม่มีการเรียนรู้ฝึกฝนพัฒนาตน เพราะฉะนั้น จึงต้องพูดให้เต็มว่า "มนุษย์เป็นสัตว์ประเสริฐด้วยการฝึก" (ความรู้นี้ได้จากการอ่านหนังสือพุทธธรรมของท่านพระธรรมปิฎก) (ป.อ.ปยุตฺโต)
ความเห็น (1)
จิตที่ฝึกแล้วนำสุขมาให้, จิตฺตํ ทนฺตํ สุขาวหํ.
อ่านเพิ่มเติมที่