อนุทิน 22777

"ไม้บรรทัดวัดระยะกะกำหนด 
หากโค้งคดหมดคุณค่าหมองราศี
ตาชั่งเฉียงเอียงเพราะทรัพย์สุดอัปรีย์
โอ้ความดีนี่หนอแพ้แก่ศฤงคาร" ⁽¹⁾

ไม้บรรทัด เมื่อโค้งคดไม่เที่ยงตรง เสียแล้ว จะนำไว้ วัดวาสิ่งใดได้ตรงและเที่ยง ตาชั่ง เมื่อเอียงกระเท่เร่ จะใช้ชั่ง ได้อย่างสมดุลไฉน?

ในสภาพสังคมทั้งในอดีต ปัจจุบัน และอนาคต สิ่งที่จะทำให้ ไม้บรรทัด และตาชั่ง พิกลพิการ ก็ด้วยเพราะ อคติ นั่นเอง วันนี้ผู้เขียนจักขออรรถาธิบายถึงคำว่า คติ และ อคติ ไว้ดังนี้

คดี=คติ=คต= โดยบริบทแปลว่า ทาง มาจากคำว่า

ค(ไป)+ติ(ปัจจัย/suffix) = คติ แปลว่า ไปแล้ว
ค(ไป)+ต(ปัจจัย/suffix) = คต แปลว่า  การไป

คำว่า อคติ=อ+คติ แปลว่า ไม่ไปตามทาง(เดิน) ไม่ทีทาง(เดิน) หรืออาจแปลว่า ไม่ควรเดิน ไม่ควรไป หรืออาจแปลว่า ไม่ควรประพฤติ ก็ได้ พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถานให้ความหมายของคำว่า อคติ ไว้ความว่า 

"อคติ [อะคะ] น. ความลําเอียง มี 4 อย่าง คือ" ⁽²⁾
 
      1. ฉันทาคติ  แปลว่า ลำเอียงเพราะรักกัน 
      2. โทสาคติ  แปลว่า ลำเอียงเพราะไม่ชอบกัน หรือเพราะโกรธกัน
      3. โมหาคติ  แปลว่า ลำเอียงเพราะโง่เขลา เพราะความหลงงมงาย เพราะความไม่พิจารณาให้ถ่องแท้ว่าอย่างไรถูก อย่างไรผิด อย่างไรควร อย่างไรไม่ควร
      4. ภยาคติ แปลว่า ลำเอียงเพราะกลัวหรือเพราะความเกรงใจ

มีต่อ...

อ้างอิง

(1) กวิน (นามแฝง). กฎหมาย กลายหมด. กวีนิพนธ์ (poem). [cited 2008 October 7]. Available from: URL; http://gotoknow.org/blog/pbk/187392

(2) พจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ.2542. [cited 2008 October 7]. Available from: URL;  http://rirs3.royin.go.th/dictionary.asp