อนุทิน 113495

วิธีคิด

         “ควรสอนวิธีคิดที่ถูกต้องให้แก่เด็กตั้งแต่อยู่ในวัยแรก อาจจะโดยการใช้วิธีคำถามคำตอบ ซึ่งเป็นวิธีที่แม้แต่พระพุทธเจ้าเองก็ทรงใช้มากและใช้บ่อย บางคนอาจจะนึกว่า ขั้นเด็กเล็กนี่ยังไม่จำเป็น ที่แท้แล้ว การฝึกตั้งแต่เด็กมีความสำคัญมาก

          ขอยกตัวอย่างของการฝึกเด็กที่นำไปสู่วิถีชีวิตและชะตากรรมของสังคมในสังคมไทย คนมีค่านิยมบริโภคมาก ไม่ค่อยมีค่านิยมการผลิตหรือการใฝ่รู้ มองดูให้ลึกแล้วจะเห็นได้ว่า เริ่มมาตั้งแต่การเลี้ยงดูของพ่อแม่ เพราะเด็กกำลังโตจะมีศักยภาพที่จะเป็นไปได้สองทาง คือ

                ๑. ศักยภาพในการรับรู้แบบชอบ – ชัง และ

                ๒. ศักยภาพในการรับรู้ไว้เป็นข้อมูลเพื่อใช้ประโยชน์ อันนี้สุดแต่เราจะฝึกเด็กไปทางไหน

 

         อาตมาสังเกตว่า ในสังคมไทยมีการเลี้ยงดูแบบส่งเสริมปฏิกิริยาแบบชอบ – ชัง ซึ่งจะนำไปสู่ค่านิยมบริโภค เช่น เวลานำเด็กไปในสถานที่ต่าง ๆ เด็กก็จะสนใจใฝ่รู้ว่า สิ่งนั้นคืออะไร สิ่งนี้คืออะไร ตอนนี้ผู้เลี้ยงดูก็จะมีบทบาทในการชี้นำทางความคิด ก็จะบอกว่า อันนี้ดี อันนี้ไม่ดี อันนี้สวย อันนั้นไม่สวย นี่คือการชี้นำทางความคิดที่ไม่ก่อให้เกิดปัญญา เป็นการส่งเสริมความรู้สึกแบบชอบ – ชัง ที่จะนำไปสู่ค่านิยมบริโภคต่อไป

          แต่ถ้าหากเลี้ยงดูเป็น พ่อแม่ก็จะบอกเด็กว่า สิ่งนี้คืออะไร ปกติใช้ทำอะไร นอกจากนั้นแล้วยังใช้ทำอะไรได้อีก ถ้าจะทำสิ่งนี้ต้องใช้วัสดุอะไร จะทำได้อย่างไร ถ้ารู้ลึกไปกว่านั้น ก็อาจจะบอกถึงข้อบกพร่องหรือข้อเสียว่ามีอย่างไร ถ้าสอนอย่างนี้ปัญญาเกิด ฉะนั้น บางทีเราก็ไม่รู้ว่า ได้ให้การศึกษาหรือทำให้เสียการศึกษากันแน่

          การให้การศึกษาแก่เด็ก จึงมีความจำเป็นที่จะต้องตั้งแต่เล็ก ๆ มีระดับที่ทำได้ และต้องทำให้ถูกต้อง หากเด็กได้รับการสอนที่ถูกต้อง เมื่อไปสู่โรงเรียน ครูก็จะอบรมง่ายขึ้น เพราะมีรากฐานของการคิดแบบโยนิโสมนสิการ (คิดโดยแยบคาย) มาตั้งแต่เดิมแล้ว”

จากหนังสือ “วิถีแห่งปราชญ์ : ปฏิปทา จริยาวัตร ของ พระพรหมคุณาภรณ์ (ป.อ. ปยุตฺโต)  หน้า. ๖๘ - ๗๐