แต่เป็นซีรี่ส์เกี่ยวกับนักเรียนชาวนานะคะ อย่าเพิ่งทำหน้าผิดหวังอย่างนั้น เพราะเรื่องราวนับจากนี้ไปอีกกว่า 20 ชีวิต จะทำให้คุณติดใจจนไม่อยากละสายตาไปที่อื่น ว้าว!    ซีรี่ส์ชุดนี้เป็นภาพรวมการทำนาปลอดสารเคมีตั้งแต่เรื่องแมลงดี แมลงร้าย การปรับปรุงดิน และการพัฒนาพันธุ์ข้าว  ถ่ายทอดจากชาวนาแต่ละคน ว่าเคยคิด เคยทำอย่างไรมาก่อน ทำไมจึงเปลี่ยนวิธีคิด เปลี่ยนวิธีทำได้  เชิญติดตามกันได้เลยค่ะ

อาจารย์พรหม ภูธรานนท์  (1/2)

นักเรียนชาวนา

โรงเรียนชาวนาบ้านดอน อ.อู่ทอง จ.สุพรรณบุรี

"เดิมทีผมเป็นข้าราชการ นาให้เขาเช่า ผมไม่มีเวลาทำนา จริงๆแล้วผมมีความสนใจในเรื่องทำนาเป็นพื้นฐานอยู่แล้ว ชอบปลูกต้นไม้ บ้านผมเต็มไปด้วยต้นไม้ ให้อากาศดี”

“พอผมเกษียณอายุราชการ ไปสำรวจนาที่เขาเช่าอยู่ เขาใช้สารเคมีอย่างเข้มข้น ก็รู้สึกสงสารแปลงนา ดินจะแข็ง เดินเหยียบดูก็แข็งมากๆ พื้นแห้ง นี่คือดินที่เสียแล้ว ผมตั้งใจจะฟื้นฟูผืนนาใหม่”

“ส่วนหนึ่งผมพอมีความรู้พื้นฐานเรื่องทำนา แต่ไม่ได้เชี่ยวชาญอะไร ผมเป็นเจ้าของนา และสนใจเรื่องนาอยู่ ข้าวที่กินอยู่ก็คิดว่าเต็มไปด้วยสารพิษ ตรงจุดนี้จึงอยากจะเปลี่ยนแปลงและปรับปรุงสภาพแวดล้อมที่เป็นอยู่รอบๆตัว โดยเฉพาะผืนนาของผมเอง แล้วผมเองก็จะได้มีสุขภาพที่ดีขึ้นด้วย”

"ผมเกษียนเมื่อปี ๒๕๔๓ ยังไม่ได้ทำทันที สักปี ๒๕๔๕ จึงเริ่มทำนา เหตุผลด้วยเรื่องตัวสารเคมีเป็นตัวกระตุ้น ผมมีสวนมะม่วง ใช้สารเคมี โดยใช้เครื่องมืออย่างดีเลยป้องกันตัวเอง ตอนที่เดินเครื่อง อยู่ห่างตั้ง ๑๐ วา ละอองยังตกมาถูก ได้กลิ่นเหม็นมาก ผมเองแพ้ รู้เลยว่าไม่ใช่สิ่งดีแน่ ก็คิดว่าใครบ้างที่ประสบปัญหาแบบคล้ายกัน และอยากมีเพื่อนที่มีความคิดคล้ายกัน และอยากจะหนีสารเคมี มาชวนการทำนาอินทรีย์ ตัวผมอยากจะหลุดพ้นสารเคมีและอยากจะชวนคนอื่นเขามาหลุดพ้นด้วยกัน”

"ตอนนั้นยังไม่มีโรงเรียนชาวนา ผมหาความรู้จากตำรา เอกสารเกษตร ดูโทรทัศน์ สื่อต่างๆ แลกเปลี่ยนกับชาวบ้านที่เคยถูกน็อคยามาก่อน แบบว่าสลบคานาคาถังฉีด”

“พอดีมูลนิธิข้าวขวัญมีนักเรียนชาวนารุ่นแรกๆอยู่ เขามาชวนว่ามูลนิธิข้าวขวัญมีทางเลือกดีๆ สอนเรื่องการทำปุ๋ยหมัก น้ำหมักชีวภาพ ซึ่งจะเป็นตัวเลือกที่แทนสารเคมีได้ ฟังในทีแรกผมยังไม่มั่นใจ แต่ผมต้องลองไปดู อย่างน้อยจะเจอเพื่อนที่ร่วมทางกัน นี่คือจุดเริ่มต้น”

"วันแรกมีการตั้งโจทย์ปัญหาว่ามีปัญหาอะไรบ้างเกี่ยวกับการทำนา เช่น มีปัญหาเกี่ยวกับสุขภาพ การซื้อพันธุ์ข้าวแพง การได้อาหารที่ไม่ปลอดสารพิษ ทางมูลนิธิข้าวขวัญให้ชาวนาเล่าปัญหาก่อน แล้วค่อยให้ชาวนาฝันอยากได้อะไรบ้าง นักเรียนชาวนาในวันนั้นอยากได้พันธุ์ข้าว อยากจะหนีสารเคมีบ้าง อยากจะได้ปุ๋ยหมักที่ทดแทนปุ๋ยเคมี ซึ่งได้มีการจดเอาไว้ แล้วนำมาสร้างเป็นหลักสูตรในการเรียนรู้ของนักเรียนชาวนา ฝันเหล่านี้จะเป็นจริงหรือไม่ให้มาลองกันดูก่อน แล้วก็สรุปได้เป็น ๓ หลักสูตร คือ หลักสูตรแมลง หลักสูตรการปรับปรุงบำรุงดิน หลักสูตรการคัดเลือกพันธุ์ข้าว ซึ่งโดนใจ”

“ทั้ง ๓ หลักสูตรทำให้ได้เรียนรู้ไปทีละเล็กทีละน้อย เป็นเวลานานถึง ๒ – ๓ ปี และพบว่าสิ่งที่ไม่รู้ยังมีอีกเยอะ เป็นความรู้ที่พิสูจน์ได้และเป็นจริง อย่างเช่นแมลง ก็ไม่รู้ว่ามีแมลงที่เป็นมิตรกับชาวนาอย่างตัวห้ำตัวเบียน จึงต้องลองไปหาแมลงในนาด้วยสวิง แล้วเอามาวิเคราะห์ ผมไม่ได้เชื่อเจ้าหน้าที่ของมูลนิธิข้าวขวัญทั้งหมดนะ แต่ผมเอาตัวแมลงที่ได้ไปเปรียบเทียบกับภาพ แล้วจึงได้รู้ว่ามีแมลงที่เป็นมิตรเยอะจริงๆมากกว่าแมลงที่กำจัดศัตรูข้าว”

“เรื่องปรับปรุงบำรุงดิน ทำให้รู้ว่าไม่ต้องใช้สารเคมี ไนโตรเจน โปเเตสเซียม ฟอสฟอรัส โดยตรง แต่มีอยู่แล้วในปุ๋ยหมักชีวภาพ แล้วเวลาเรียนเรื่องจุลินทรีย์ก็สนุกสนานมาก ไม่ต้องไปเก็บในป่าก็ได้ สามารถที่จะเพาะเชื้อขึ้นมาโดยนำอาหารประเภทรำ/จมูกข้าว โมลาสหรือกากน้ำตาล ผสมกับน้ำ เอาไปใส่ในดิน หรือใส่จุลินทรีย์ เปลือกสัปปะรด น้ำมะพร้าว เคล้ากับ โมลาส ตามส่วนสัด ๓ : ๒ : ๑ พึงประสงค์ผลิตหัวเชื้อจุลินทรีย์ได้ดั่งใจจง หมักใส่โอ่ง ๗ วัน พลันใช้เลย แต่เปลือกสับปะรดจะต้องมาจากแปลงที่ไม่ใช้สารเคมีนะ”

“ผมได้ค้นพบว่า ปุ๋ยหมักชีวภาพ ปลาหมัก หอยเชอร์รี่หมัก น้ำหมักผลไม้ สิ่งเหล่านี้คือปุ๋ยอย่างดีเลย ได้ทดลองและการได้ค้นพบด้วยตัวของเราเอง ลองเอาไปใส่พืชสวนครัวก็งามดี นี่เป็นความสำเร็จ เห็นผล แล้วมันยังสอนผมอีกว่า ถ้าใส่มาก มันมีฤทธิ์จริงๆ ทำให้ปลายต้นข้าวฝ่อ ซึ่งจะต้องใส่ตามสูตรที่คนอื่นเขาได้ทดลองมาแล้ว ในกลุ่มของนักเรียนชาวนาก็จะขอให้นำเรื่องอย่างนี้มาช่วยเล่าในกลุ่มด้วย เป็นข้อตกลงในกลุ่ม แล้วให้เล่าไปตามศักยภาพความสามารถของแต่ละคน ผมฟังแล้วจับประเด็นเพื่อนำไปประยุกต์ใช้ อย่างเช่น แม่บ้านของผมนำปลาหมักไปฉีดต้นข้าวตั้ง ๑๐๐ ซี.ซี ซึ่งตามสูตรให้ใช้เพียง ๓๐ ซี.ซี.ต่อน้ำ ๑ ลิตร แล้วปรากฏว่าข้าวปลายมันหงิกไหม้ แต่ไม่ตายนะ”

ทำปุ๋ยหมักจากเศษใบไม้ใบหญ้าที่ร่วงหล่นจากต้นใหญ่จากทั่วบริเวณบ้านและสวน

"ดินนาของผมมันเสียแล้ว ดินแข็ง ดินไม่ฟู ข้าวไม่งาม ยิ่งถ้าเป็นหน้าแล้ง ดินจะแข็งมาก ผมจึงคิดที่จะปรับปรุงบำรุงดินโดยเอาปุ๋ยหมักจากกองทุนปุ๋ยหมักที่พวกเราช่วยกันทำ โดยมีสูตรง่ายๆ ๑ : ๒ : ๔ : ๘ หัวเชื้อจุลินทรีย์ ๑ ส่วน อาหารของจุลินทรีย์ เช่น ขี้ลำพวน (ภาษาท้องถิ่น – จมูกข้าว) ขี้แกลบ หรือรำ (แต่ราคาแพง) ๒ ส่วน ใบไม้ใบหญ้าสารพัดใบ ๔ ส่วน และมูลสัตว์ต่างๆตามแต่จะหาได้ในท้องถิ่น ๘ ส่วน นำมาผสมกัน”

"ผมมีความสุขกับการทำนามาก เพราะประการแรก ผมเป็นเจ้าของนาเอง ประการที่ ๒ การทำนาเป็นการออกกำลังกาย ประการที่ ๓ ทำให้ชีวิตดีขึ้น ได้อาหาร ได้สุขภาพ และเป็นรายได้เสริม นี่แหละที่ทำให้ผมมีความสุข เพราะได้ทำนา ได้มีเพื่อนนักเรียนชาวนาซึ่งต่างเพศต่างวัย ตั้งแต่อายุ ๘๐ กว่าๆ ลงมาถึงเยาวชนอายุน้อยๆ”

อ้อม สคส.

ที่มา : รายงานความก้าวหน้าโครงการส่งเสริมการจัดการความรู้เรื่องการทำนาข้าวฯ (เมษายน 2550)