การเลี้ยงสัตว์ตามวิถีชุมชน
บันทึกนี้มีวัตถุประสงค์หลักในการวางกรอบแนวคิดให้นักศึกษาทำงานเพื่อวางแผนการทำงานกับชุมชนในระดับต่างๆ ทั้งงานเรียนและงานวิจัย สำหรับผู้อ่านทั่วไปก็อาจนำกรอบความคิดไปใช้ประโยชน์ได้บ้างตามสมควร
การเลี้ยงสัตว์เป็นกิจกรรมผสมผสานในการทำการเกษตรที่ขาดไม่ได้ เพื่อให้ระบบการจัดการระบบนิเวศน์ในระดับแปลง และครัวเรือนเป็นไปอย่างครบถ้วนสมบูรณ์
ทั้งนี้เนื่องจากระบบการเกษตรก็คือระบบการใช้ที่ดินที่ครอบคลุมในทุกด้านของวัตถุประสงค์การดำรงชีวิตและการใช้ที่ดิน
และทั้งพืชและสัตว์เป็นระบบที่พึ่งพากันในหลายๆด้าน ทั้ง- ระบบที่อยู่อาศัย
- ระบบอาหาร
- ระบบป้องกันศัตรู
ระบบที่อยู่อาศัยนั้น พืชเป็นที่พักพิงของสัตว์ เป็นอาหาร และระบบการหมุนเวียนอาหาร สำรอง และหมุนเวียนธาตุอาหาร
ระบบอาหารนั้นพึ่งพากันที่พืชที่ต้องอาศัยการหมุนเวียนธาตุอาหารจากกิจกรรมและขับถ่ายของสัตว์ และสัตว์ก็ใช้พืชเป็นแหล่งอาหารที่เป็นพลังงาน และแร่ธาตุ
ระบบป้องกันศัตรูนั้น การกินของสัตว์ช่วยกำจัดศัตรูส่วนของพืชที่อาจสะสมโรค ให้มีส่วนแตกยอดใหม่อยู่ตลอดเวลา
นั่นเป็นการพึ่งพาในระบบของธรรมชาติ
ในระบบครอบครัว และชุมชนนั้น สัตว์จะช่วยกำจัดพืช และวัชพืชในพื้นที่รอบบ้าน พื้นที่การเกษตร และพื้นที่ป่าธรรมชาติ ทำให้พืชพรรณแตกยอดใหม่ และใช้สอยพื้นที่ได้สะดวกขึ้นกว่าเดิม
การเลี้ยงสัตว์จะช่วยหมุนเวียนการใช้เศษเหลือของพืช อาหาร และเศษอาหารในระดับครัวเรือน และชุมชน เช่นพื้นที่ริมน้ำ ชายป่า ไร่นาหลังเก็บเกี่ยวพืช
ในอดีตเรามีระบบการทำกิจกรรมและการเกษตรที่มีระบบเศษเหลือค่อนข้างมาก อย่างเป็นธรรมชาติ ไม่ว่าจะเป็นพืชธรรมชาติตามชายป่า พืชและเศษพืชในไร่นา เช่น ข้าวลีบ รำ ปลายข้าว เศษอาหาร เศษพืช และพืชต่างๆ
จึงเหมาะกับการเลี้ยงไก่ หมู วัว ควาย เพื่อการใช้ประโยชน์ในระดับครัวเรือน
เมื่อระบบเปลี่ยนไป ทรัพยากรทำให้ไม่เหมาะที่จะเลี้ยงสัตว์ได้อีกต่อไป ถ้าจะฝืนก็ต้องมีการปรับกันขนานใหญ่อย่างชัดเจน ในทุกระดับความพยายามในการสนับสนุนการเลี้ยงสัตว์โดยไม่ดูวิถีชุมชนจะประสพกับอุปสรรคนานาประการ ตั้งแต่- แรงงานที่ต้องใช้ ทั้งปริมาณ คุณภาพ และความต่อเนื่อง ทั้งเป็นวัน เป็นฤดู และเป็นปี
- พื้นที่ในการเลี้ยง ทั้งฤดูกาล และระยะยาว
- อาหารสัตว์ที่จำเป็นต้องมี ทั้งฤดูกาล และระยะยาว
ดังนั้น จึงจำเป็นต้องวิเคราะห์ให้ชัดเจนในเชิงวิถี ทรัพยากร และความเหมาะสมในชุมชน จึงจะสามารถพัฒนาได้อย่างเป็นจริง และไม่ล้มเหลวอย่างที่ผ่านมา
ปัญหาทีพบในปัจจุบันคือการไม่วิเคราะห์ศักยภาพ มีแต่วิเคราะห์ความต้องการ ที่ทำให้เกิดความล้มเหลวของโครงการในที่สุด
ลองกลับมาทบทวนบทเรียนหน่อยนะครับ ไม่ว่าจะเป็น วัว ควาย หมู เป็ด ไก่ ฯลฯ
ขอบคุณครับ
ความเห็น (7)
- ขอเข้ามาเรียนรู้ด้วยคนนะครับ
- ขอบพระคุณมากครับ
ถือว่าเป็นแนวทางที่ดีเพราะว่าอยากจะทำแบบนี้อยู่เหมือนกันค่ะ
ท่านสิงห์ป่าสัก
ผมก็หวังว่าระบบราชการจะวิเคราะห์เรื่องนี้ก่อนการวางแผนปฏิบัติ และแผนงานหลักนะครับ