แผนพัฒนาประเทศกับระบบการทำงานของราชการ
นอกเหนือจากการทำงานในมหาวิทยาลัยแล้ว ผมยังมีประสบการณ์การทำงานเป็นที่ปรึกษามาเกือบตลอดอายุการทำงานของผม
โดยเฉพาะที่สำคัญที่ได้ทำงานในโครงการเกษตรยั่งยืนของกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ที่มีฐานที่ตั้งอยู่ที่กรมวิชาการเกษตร และมีฐานปฏิบัติงานอยู่ที่ สวพ.ทั้ง ๘ เขต ทั่วประเทศไทย พบว่า การทำงานของระบบราชการไม่ค่อยจะสอดคล้องกับแผนพัฒนาประเทศเป็นส่วนใหญ่ และมักจะช้ากว่าแผนที่วางไว้ไม่ต่ำกว่า ๑๐ ปี โดยไม่แน่ใจว่า สาเหตุลึกๆที่แท้จริงคืออะไร แต่จากการเทียบเคียงกับระบบที่ผมทำงานอยู่ในมหาวิทยาลัยขอนแก่น ก็พอสามารถคาดเดาได้บ้าง พอสมควร
เช่น แผนพัฒนาเกษตรผสมผสาน ๒๕ ล้านไร่ ซึ่งกำหนดไว้ในแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ ฉบับที่ ๖ ได้มีการนำมาปรับเข้าสู่แผนการปฏิบัติงานในระบบราชการ ในระยะแผนที่ ๘ และแม้จะปรับเข้าสู่แผนการทำงานในแผนที่ ๘ แล้ว การปฏิบัติที่ค่อนข้างจริงจัง กลับอยู่ในแผนที่ ๙ แต่ก็ไม่ได้เต็มที่มากนัก แม้จะเลยแผนที่ ๙ มาแล้วก็ตาม
ลักษณะดังกล่าวนี้ เป็นปัญหาใหญ่ของระบบการพัฒนาที่ทำให้ไม่สามารถประเมินผลกระทบได้โดยง่าย
สาเหตุที่เป็นอุปสรรคที่สำคัญ เท่าที่ทราบก็คือ ระบบการปรับตัวของราชการไม่ค่อยทันกับการแก้ปัญหาที่สำคัญ และวิกฤติของชาติ เนื่องด้วยสาเหตุหลายประการ ดังนี้
- การปรับเปลี่ยนและพัฒนาชุดความรู้ในการทำงานของระบบราชการต้องใช้เวลาอย่างน้อย ๓-๕ ปี จึงพอจะมีชุดความรู้ที่จะทำงานได้ตามแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมที่วางไว้ อันเนื่องมาจากต้องวางแผนการทำงาน และของบประมาณล่วงหน้าอย่างน้อย ๑ ปี ทำงานอีก ๑ ปี และสรุปรายงานอีกประมาณ ๑ ปี
- การปรับเปลี่ยนแผนการทำงาน บางครั้งต้องมีการปรับเปลี่ยนกำลังคน ซึ่งระบบราชการปกติทำได้ยาก นอกจากมีการนำคนที่ถนัดในสาขาหนึ่ง ไปฝึกให้ถนัดในการทำงานอีกสาขาหนึ่ง ซึ่งต้องใช้เวลาไม่ต่ำกว่า ๓-๕ ปี เช่นกัน
- แผนการทำงานของระบบราชการ จะเป็นไปตามความรู้และกำลังคนที่มีอยู่ ซึ่งต้องทำล่วงหน้าอย่างน้อย ๒-๓ ปี เมื่อผนวกกับความล่าช้าในเชิงชุดความรู้ และความล่าช้าในการปรับกำลังคนก็จะทำให้เสียเวลาตรงนี้ไปอีก รวมแล้ว ประมาณไม่ต่ำกว่า ๗-๘ ปี จนกว่าจะได้ความรู้ที่จะนำมาวางแผนได้อย่างถูกต้อง
- ระบบการโยกย้ายและพัฒนากำลังคนของระบบราชการ เป็นอุปสรรคที่ทำให้การพัฒนาองค์กร และระบบของหน่วยงานไม่ค่อยต่อเนื่อง ทำให้มีการสะดุดเป็นระยะ ซึ่งในที่สุดรวมจาก ข้อ ๑-๓ แล้วมาผสมโรง กับข้อ ๔ ก็จะทำให้ความล่าช้าของการทำงานเป็นประมาณ ๑๐ ปี
จากการประมาณสถานการณ์ดังกล่าวข้างต้น เป็นระบบที่เป็นขีดจำกัดในระบบราชการ จนทำให้การทำงานไม่ทันกับสถานการณ์ที่เปลี่ยนไป ทั้งๆ ที่ข้าราชการส่วนใหญ่ก็พยายามดิ้นรนที่จะพัฒนาตัวเองเพื่อแก้ไขปัญหาของประเทศชาติอย่างเต็มกำลัง
แต่ก็ยังติดขัด ด้วย
- ระบบราชการที่อุ้ยอ้าย มีระเบียบมาก
- มีวิธีการงบประมาณที่ต้องขอล่วงหน้าที่ไม่แน่นอนว่าจะได้หรือไม่ได้
- บางทีงบก็มาล่าช้า หรือ
- ได้ไม่เต็มตามแผนที่ตั้งไว้ หรือ
- การทำแผนก็ไม่ชัดเจนพอที่จะทำงานให้บรรลุเป้าหมายตามความเป็นจริง หรือ
- เมื่อได้งบประมาณมา สถานการณ์ก็เปลี่ยนไป จำเป็นต้องปรับงบ ปรับกิจกรรม ปรับแผนงาน หรือ
- มีการโยกย้ายสับตำแหน่ง ก็ยิ่งทำให้แผนงานสะดุดล่าช้าออกไปอีก
เมื่อผมมองในระบบการทำงานของข้าราชการแล้ว ผมรู้สึกเห็นใจคนที่ทำงานในระบบราชการค่อนข้างมาก แต่ผมก็เห็นใจเฉพาะคนตั้งใจทำงานนะครับ คนที่ไม่ตั้งใจทำงาน เป็นกาฝากไปวัน ๆ ก็มีอยู่มากครับ แต่คนกลุ่มนี้จะระวังในการทำอะไรก็ได้ให้ผ่านเกณฑ์การประเมินทุกข้อ โดยไม่สนใจว่าจะเกิดผลงานอย่างใดหรือไม่ จึงประเมินผ่านสบายๆทุกครั้ง แต่คนที่ทำงานจริงที่ไม่ค่อยสนใจเกณฑ์การประเมิน อาจจะตกเกณฑ์ได้ง่ายมาก
จากกรณีตัวอย่างข้างต้น จะเห็นได้ว่า การวางแผนใด ๆ ในระบบการพัฒนาประเทศ ระบบราชการจะปรับตัวตามหลังได้ทันภายใน ๑๐ ปีข้างหน้า แต่เมื่อ ๑๐ ปีมาถึง สถานการณ์ก็เปลี่ยนไปอีกแล้ว ในที่สุดก็ต้องปรับตัวใหม่อีก จนบางครั้งแทบไม่ต้องทำงาน มีแต่ปรับตัวเปลี่ยนไปเรื่อย ๆ จนเกษียณ แล้วก็เลิกกัน จนอาจจะนับไม่ได้ว่า ในรอบ ๒๐ หรือ ๓๐ ปีที่ผ่านมา ได้ทำอะไรเป็นชิ้นเป็นอันไว้บ้าง
สถานการณ์เช่นนี้ จึงเป็นเรื่องที่อันตรายต่อการพัฒนาประเทศ และเป็นเรื่องที่อึดอัดสำหรับคนที่ตั้งใจทำงาน
แต่กลายเป็นเรื่องโชคดีกับพวกกาฝากสังคม ที่จะถือเป็นข้ออ้างที่จะไม่ทำงาน เนื่องจาก
- กำลังคิดเตรียมการอยู่
- กำลังวางแผน
- กำลังของบประมาณ
- กำลังออกแบบ
- กำลังเตรียมคน
- กำลังเตรียมครุภัณฑ์
พอเตรียมเสร็จก็สายพอดี ไม่ต้องทำงาน แล้วก็เริ่มต้นวงจรใหม่อย่างนี้เรื่อยไป
ฟังแล้วเหนื่อยไหมครับ ผมอยู่ในระบบราชการที่พอจะรู้ข้อเด่นข้อด้อย ผมเลยไม่ค่อยมองเรื่องเหล่านี้ให้เสียความรู้สึกครับ ผมอยากจะทำอะไร ผมก็ทำเลย ออกนอกกรอบไปเลย
ถ้าผมรอระบบราชการ ป่านนี้ผมคงยังพิมพ์งานในคอมพิวเตอร์ไม่เป็น เพราะไม่มีคอมพิวเตอร์ให้ผมใช้ที่จะทำงานได้จริงจัง ผมอาจจะไปไหนมาไหนไม่ได้ เพราะไม่มีรถให้ผมใช้ ผมอาจจะไม่มีงบประมาณเดินทางไปประชุมกับชาวบ้านทั่วไป
แล้วผมก็อาจใช้ข้อจำกัดดังกล่าว เป็นข้ออ้างที่จะนอนอยู่บ้านสบายๆ รอเงินเดือนเข้าบัญชีทุกเดือน ก็พอแล้ว
ดีไหมครับ...
ความเห็น (8)
- ระบบราชการเป็นแบบที่อาจารย์ว่าจริงๆ
- ระบบราชการที่อุ้ยอ้าย มีระเบียบมาก
- มีวิธีการงบประมาณที่ต้องขอล่วงหน้าที่ไม่แน่นอนว่าจะได้หรือไม่ได้
- บางทีงบก็มาล่าช้า
ถ้ามีรายการฟันธง
1 ระบบราชการเป็นตัวถ่วงการพัฒนาประเทศ ส่วนหนึ่ง
2 ระบบราชการด้อยประสิทธิภาพ ไปแพร่ขยายเชื้อโลเล อ้อยอิ่ง สุกเอาเผากิน
3 ระบบราชการต้องลดน้ำหนัก ก่อนจะเป็นโรคมันจุกอก เบาหวาน ความดันทุรังสูง น่าเบื่อ น่ารำคราญ
4 ระบบราชการโดยรวมใช้งบประมาณไม่คุ้มทุน
5-100,000 ช่วยเติมคำลงในช่องว่า
6 ข้อที่100,001 คนไทยจะหวังอะไรได้จากระบบนี้
7 ข้อที่ 100,002 จะทำยังไงถึงจะช่วยให้ระบบราชการดีขึ้น ให้ข้าราชการมีความสุข ทำหน้าที่ได้เติมประสิทธิภาพ
- ที่เขาว่าไว้ว่า ระบบราชการ เช้าชามเย็นชาม
- แบบขอไปที พรุ่งนี่ค่อยว่ากันใหม่
- เป็นงั้นหรือเปล่าคะ
ผมว่าระบบราชการที่สบายที่สุดครับ
เข้ายากบ้างง่ายบ้าง แต่สบาย และออกยากครับ ทำเลวขนาดไหน ขอให้เลี้ยงเพื่อนบ้าง อยู่ได้สบายครับ
แต่ทำดีขนาดไหน ไม่เลี้ยงเพื่อน ก็ไม่ก้าวหน้าครับ
ระบบ "กินเหล้า เฝ้าสนามบิน" จึงนิยมกันมากที่สุดครับ
มีแค่นี้เองแหละ ท่านทั้งหลาย
อย่างอื่นที่พูดมาเป็นผลพลอยเสียครับ
ใครจะคิดหาญมาเปลี่ยนแปลง แค่คิดก็ไม่ได้เกิดแล้วครับ
อย่าหวังว่าจะได้เป็นใหญ่มาแก้ไขความทุกข์เข็ญ
ใครอยากเป็นใหญ่ต้องแกล้งโง่ครับ ถ้าโง่จริงๆยิ่งดี คนจะไว้ใจให้เป็นใหญ่ได้ตลอดชีวิตที่ท่านยังโง่อยู่
ถ้าแสดงความฉลาดมาแม้แต่นิดเดียว จะถูกปลดกลางอากาศ หรือเดินขบวนไล่ออกทันที
แล้วคนโง่ที่ไหนจะกล้าฉลาด ละครับท่านครูบา
