ปฏิรูปอุดมศึกษา สะท้อนคิด ๖ ปีให้หลัง

 

ศ. นพ. ประเวศ วะสี เสนอหนังสือ การปฏิรุปอุดมศึกษา กับกระทรวงอุดมศึกษาที่ปฏิรูป  ไว้ในเดือนมกราคม ๒๕๖๑    บัดนี้ ๖ ปีผ่านไป   ผมขอสะท้อนคิดว่าข้อคิดเห็นของท่านมีการนำไปปฏิบัติเพียงไร    โดยเฉพาะข้อเสนอ อุดมศึกษาเป็นหัวรถจักรทางปัญญาพาชาติออกจากวิกฤติ   ที่ข้อเสนอสำคัญที่สุดในสายตาของผมคือ การ “เปลี่ยนจาก มหาวิทยาลัยท่อง เป็นมหาวิทยาลัยทำ”

สาระอยู่ในหน้า ๒๒ - ๓๓ ของหนังสือ   เป็นสิ่งที่อาจารย์มหาวิทยาลัยทุกคนควรอ่าน    และลองนำไปปฎิบัติ    โดยผมตีความว่า จะนำสู่การปฏิรูปมหาวิทยาลัยสู่การทำงานเชิง engagement กับกิจการต่างๆ ในชีวิตจริง   หรือเปลี่ยนการเรียนรู้จากเรียนรู้อยู่แค่ในชาลาปฏิบัติการทางวิชาการ (academic platform) เท่านั้น    แต่ขยายการเรียนรู้สู่ชาลาปฏิบัติการในชีวิตจริง การทำงานจริง  (engagement platform) ด้วย   โดยชาลาเรียนรู้จากการทำงานจริง ควรมีน้ำหนักไม่ต่ำกว่าครึ่งหนึ่ง 

ชาลาเรียนรู้จากการปฏิบัติจริง จะมีพลังได้จริง อาจารย์ต้องมีความรู้และทักษะจัดการเรียนรู้จากประสบการณ์ (experiential learning)   ให้การเรียนรู้จากประสบการณ์ ไม่ใช่แค่ช่วยให้ “ทำเป็น” เท่านั้น    แต่ต้องหนุนให้นักศึกษา “คิดเป็น” ด้วย   

จาก “ท่อง” สู่ “ทำ”    ในลักษณะ “ทำและคิด”    โดย “คิด” ในที่นี้ไม่ใช่แค่ thinking  แต่เป็น reflecting - สะท้อนคิด    หรือตีความ 

เน้นฝึกตีความสิ่งที่สังเกตเห็นจากการปฏิบัติ สู่การสะท้อนคิดทำความเข้าใจหลักการหรือทฤษฎี   หรือฝึกสะท้อนคิดหลักการเองจากการปฏิบัติ    ตามที่เสนอไว้ใน Kolb’s Experiential Learning Cycle

นำสู่ข้อเสนอที่ ๕ ของ ศ. นพ. ประเวศ ให้จัดตั้ง “สถาบันวิจัยและพัฒนาการเรียนรู้เพื่อปฏิรูปการเรียนรู้”    ทำหน้าที่ปฏิรูปการเรียนรู้สู่ transformative learning   มีการปฏิวัติจิตสำนึก  สร้างสำนึกใหม่ และสัมพันธภาพใหม่   ที่ผมขอเน้นว่า การศึกษาทุกระดับต้องเน้นพัฒนา “จิตสำนึก” (consciousness)  หรือ “ค่านิยม” (values) เป็นอันดับแรก    โดยจัดการเรียนรู้ให้เกิดการพัฒนา จิตสำนึก  พฤติกรรม ทักษะ  และความรู้ ไปพร้อมๆ กัน หรือที่เรียกว่า เรียนรู้บูรณาการ   

โดยอาจารย์ต้องออกแบบ และเอื้อความสะดวก ต่อการเรียนรู้ในรูปแบบดังกล่าวเป็น     

นั่นคือ มหาวิทยาลัยต้องมีการพัฒนาและบริหารชาลาปฏิบัติการเพื่อการเรียนรู้บูรณาการ ในชาลาปฏิบัติการผ่านการปฏิบัติงานจริง (Experiential Learning Platform)  ... มหาวิทยาลัยทำ 

สรุปได้ว่า ใน ๖ ปีที่ผ่านมา   คนในวงการอุดมศึกษามีน้อยมากที่เข้าใจข้อเสนอของ ศ. นพ. ประเวศ วะสี    และมีการนำข้อเสนอสู่การปฏิบัติน้อยมาก   

วิจารณ์ พานิช

๓๐ ธ.ค. ๖๖