เส้นทางความรู้สู่การเลี้ยงโคอย่างพอเพียง ตอนที่ 13 พื้นคอกพักที่น่าอยู่
ในส่วนของเกษตรกรที่เลี้ยงโคนั้น พื้นคอกพักส่วนใหญ่จะเป็นพื้นดินธรรมดา เวลาโคถ่ายมูลออกมาก็จะปล่อยไว้ในคอก บางท่านก็กวาดมูลโคออกจากคอกพักทุกวัน บางท่านก็กวาดสัปดาห์ละครั้ง เดือนละครั้ง หรือปีละครั้งเมื่อถึงฤดูทำนา การจะเก็บกวาดมูลกี่ครั้งนั้นขึ้นอยู่กับลักษณะคอกพักด้วย ถ้าคอกพักมีหลังคาทั่วถึงป้องกันน้ำฝนได้ ส่วนใหญ่จะเก็บกวาดมูลปีละครั้งเท่านั้น เพราะมูลจะไม่เปียกและแฉะมาก แต่ถ้าโดยน้ำฝนจะทำให้มูลโคเปียกแฉะอาจมีผลต่อโรคเกี่ยวกับกีบเท้าโคได้รวมทั้งโคจะเนื้อตัวสกปรกดูไม่งาม โดยปกติแล้วควรเก็บกวาดมูลโคออกจากคอกพักอย่างน้อยสัปดาห์ละหนึ่งครั้ง แต่จากที่ได้ออกพื้นที่ได้พบเห็นคอกพักของคุณน้อยที่อำเภอสตึกที่จัดการพื้นคอกพักได้สะอาดสะอ้านดีมาก พื้นคอกไม่ได้ทำด้วยพื้นซีเมนต์ตามหลักวิชาการ เพราะคุณน้อยบอกว่า ถ้าเป็นพื้นซีเมนต์อาจทำให้โคเลื่อน เล็บเท้าโคฉีกเป็นแผล โดยเฉพาะโคตัวเล็กจะเลื่อนล้มได้ง่าย ดังนั้นคุณน้อยจึงทำพื้นคอกพักเป้นดินที่อัดแน่นธรรมดาและรองพื้นด้วยทรายจะทำให้ดินนุ่มไม่มีอันตรายต่อเท้าโค นอกจากนั้นคุณน้อยยังใช้วิธีการเก็บกวาดมูลโคตลอดเวลา ถ้าโคถ่ายออกมาเมื่อไรก็เก็บกวาดไปกองรวมไว้ในจุดที่เก็บมูลต่างหาก ทำให้คอกพักสะอาดอยู่ตลอดเวลา โคจะเดิน จะลุก จะนั่ง จะนอนได้สบาย เนื้อตัวก็ไม่เปื้อน มองดูสะอาด เวลาอาบน้ำทำความสะอาดโคก็ไม่ต้องลงแรงขัดถูให้มาก
อีกตัวอย่างหนึ่งที่พบที่คอกพักคุณขวัญ จะใช้วิธีเก็บกวาดทุกสัปดาห์ พื้นคอกก็เป็นพื้นดินธรรมดาและใช้แกลบโรยพื้น และทิ้งเศษฟาง เศษหญ้าที่แข็งหยาบและโคไม่กินทิ้งไว้ในพื้นคอกให้โคย่ำผสมไปมากับมูลในคอกพัก ทำให้มูลไม่เปียกแฉะแห้งเร็ว แกลบและเศษฟาง เศษหญ้าก็จะกลายเป็นปุ๋ยหมักไปในตัวเพราะมีปัสสาวะโคที่มียูเรียเป็นตัวเร่ง และทำให้กลิ่นเหม็นของมูลโค ลดลงด้วย
ในส่วนของคอกพักโคของพ่อสำเริงนั้นพื้นจะเป็นพื้นดินธรรมดา แต่จะสร้างบนเนินที่สูงกว่าบริเวณโดยรอบ ใช้วิธีเก็บกวาดมูลประมาณเดือนละครั้ง แต่การสร้างที่ที่สูงนั้นมีผลดีปัสสาวะไม่ขังอยู่ในคอกเพราะจะไหลลงที่ต่ำ เก็บกวาดมูลก็ง่าย เวลาฝนตกก็จะชะล้างมูลโคบางส่วนไหลลงสู่แปลงต้นไหล (ใช้ทอสื่อ) เป็นการให้ปุ๋ยไปในตัว
ส่วนคอกพักโคของคุณปู่ที่ศรีสะเกษนั้นใช้บริเวณใต้ถุนบ้าน ใช้แกลบและฟางโรยรองพื้นทุกวันให้ผสมกับมูลโค มูลโคจะเก็บกวาดปีละครั้งเวลาถึงฤดูทำนาก็ขนไปใส่นารอบหนึ่ง ทำให้มูลโคมีจำนวนมาก บางมุมของคอกนั้นสูงมากจนโคยืนไม่ได้เพราะหลังชนพื้นบ้าน ปู่จะเลี้ยงไก่พื้นบ้านไว้ในคอกพัก โดยทำรังให้ไก่ข้างคอกพักของโค ไก่จะทำหน้าที่คุ้ยเขี่ยกินแมลงต่างที่มาวางไข่ในมูลโค ทำให้มูลโคแตกออกจากกันและแห้งเร็ว กลิ่นจึงไม่เหม็นมากนัก คอกพักโคจึงอยู่ที่ใต้ถุนบ้านมาเป็นเวลานาน
ขอบคุณค่ะ
6 ธันวาคม 2549
ความเห็น (3)
ฟื้นแล้วเหรอครับ
เวลาเขียนอยากเห็นการเปรียบเทียบและวิเคราะห์ประเด็นสำคัญ จะได้เชื่อมโยงได้ง่าย
พื้นคอกเปียกเขาว่าเก็บยูเรียได้ดีกว่าคอกแห้ง แต่คอกแห้งวัวจะนอนสบายกว่า ดีเสียต่างกันครับ
อาจต้อง review เพิ่ม ทั้งเชิงวิชาการและเชิงประจักษ์
