ชาวนาวันหยุด ตอนที่ 6.5 พาชมนาข้าว ระบบน้ำวน และป่าล้อมนา ภาคสอง
มีการนำเสนอ ไว้ก่อนหน้านี้ที่บันทึกนี้ครับ
ตอนที่ 3 ว่าด้วยการวางระบบ การจัดการน้ำในเเปลงนา อย่างมีประสิทธิภาพ
"บริหารจัดการน้ำ" ถือว่าเป็นโจทย์ใหญ่สำหรับเกษตรกรมืออาชีพครับ
นาลุงมี ได้น้อมนำแนวทางเกษตรทฤษฎีใหม่ มาปรับใช้ให้เหมาะกับเเปลงนานี้ พอจะเล่าที่มาที่ไป
เป็นแนวทางป้องกัน "วิกฤตน้ำ" ได้ดังนี้ครับ
1. จากภาวะโลกร้อน และสภาพอากาศที่เปลี่ยนเเปลงไป มีแนวโน้มว่าฝนจะตกหน้าเขื่อน สิ่งที่เกิดขึ้นก็คือ การเกษตรที่พึ่งพาระบบชลประทานใหญ่จะ เป็นอัมพาต
คือมีคลองชลประทาน คลองไส้ไก่ แต่ไม่มีน้ำ (จากที่ระบบชลประทานมีเพียงร้อยละ 25 ของพื้นที่นา ข้าว น้อยแล้วก็น้อยลงไปอีก เพราะเขื่อนไม่มีน้ำให้ใช้)
จะทำนากันอย่างไร ปากท้องก็ต้องกินต้องใช้ ???
มีการแย่งน้ำกันใช้อีก
ทั้งภาคการผลิต ภาคบริการ ภาคอุตสาหกรรม และครัวเรือนในเมือง ซึ่งเสียงดังกว่าเสียงเกษตรกร เสมอมา ก็ร้องอีก ส่งน้ำมา
ไม่มีน้ำอาบมาหลายวันแล้ว ...Q _Q
2.ราคาข้าวมีแนวโน้มเพิ่มขึ้นตามวิกฤต สิ่งเเวดล้อม น้ำท่วม ฝนเเล้ง แมลงระบาด
ผลผลิตลด เมล็ดพันธุ์ข้าวคุณภาพดี หายากมากขึ้น และราคาเเพง
ดังนั้น ถ้าทุกคน "แข่งกันทำนา" เพื่อหวังราคาข้างหน้า ก็จะแย่งน้ำกันทำนา จากในคลองที่มีอยุ่เพียงน้อยนิด ก็จะต้อง "ฆ่ากันตายเพราะแย่งน้ำทำนา"
หมดสิ้นความสามัคคี ในหมู่พี่น้อง และชุมชน
3.น้ำท่วมทำนา ไม่ได้อยู่แล้ว (และไม่สามารถกักเก็บอีก) แต่เมื่อน้ำแล้งต้องทำนาได้ ด้วยการทำนา ในแบบที่ใช้น้ำน้อยลง แต่ยังคงผลผลิตเท่าเดิมหรือเพิ่มขึ้น = ใช้เท่าที่ข้าวจำเป็นต้องใช้
4."น้ำนิ่ง คือ น้ำเน่า" ไม่มีการหมุนเวียน เติมออกซิเจน ปลาและสิ่งมีชีวิต จะลดจำนวนลง
แถมหากปนเปื่อนด้วย สารเคมีในนาข้าว เข้าไปอีก ก็เป็นการซ้ำเติม "น้ำ" และสิ่งมีชีวิต อีก อะไรมันจะแย่ปานนั้น!!!
5.ลม และอากาศร้อน จะเป็นตัวพัดพาเอาความชุ่มชื้น ทำให้น้ำในนาข้าวระเหยไวขึ้น
จึงจำเป็นต้อง วางระบบป้องกันภัยที่จะเกิดขึ้นในอนาคต เป็นยุทธศาสตร์ ความมั่นคงทางอาหาร และการจัดการเเปลงนาอย่างมืออาชีพ ดังนี้
1.มีเเหล่งกักเก็บน้ำ และมีการหมุนวนของน้ำ นำกลับมาใช้ใหม่ จะไม่ปล่อยให้สูญเสีย
2. ต้องทำความเข้าใจใหม่ ว่า
"ข้าวเป็นพืชทนน้ำท่วมขัง แต่ไม่ชอบน้ำท่วมขัง"
ดังนั้น ไม่จำเป็นต้องใช้น้ำมาก ที่ใช้น้ำเพื่อป้องปรามวัชพืช เท่านั้น
ถ้าไม่เข้าใจไปอ่านต่อที่นี่
"แกล้งข้าว" ให้อดน้ำ รู้จักทำมาหากินเอง ประหยัดน้ำ ประหยัดปุ๋ย ต้นข้าวเเข็งแรง ลดโลกร้อน (ภาคต่อ)
3.ต้องมี "ป่าล้อมนา" จะเป็นไม้ยืนต้น ผลไม้ และไม้ไผ่
-เป็นแนวกันลมที่จะพัดพาเอาเมล็ดหญ้าขนาดเล็กที่ลอยติดลมบน มาปะทะก่อนลงเเปลงนา
-ช่วยรักษาความชุ่มชื้น ให้กับผืนนา
-เป็นที่อยู่อาศัยของ "นกสำหรับกินแมลง"
-เป็นไม้ผล สำหรับการบริโภค และแปรรูป กินและจำหน่าย
-เป็นไม้ใช้ เช่นไม้ไผ่ ทำไม้ค้ำค้างถั่ว ต้นกล้วย ไม้ยืนต้น
4.ต้นทุนการดึงน้ำต้องต่ำ และเหมาะสมกับสถานการณ์
5.พึ่งพาตัวเองเรื่องน้ำ อาหารโปรตีน (ปลา เป็ด ไก่)
วันนี้ ทุกคนรับข้อมูล เท่าๆกันหรือพอๆกัน แต่ไม่สำคัญเท่า "ใครลงมือทำจริงก่อนกัน"
พาชมเเปลงนา "ระบบน้ำวน" ครับ 
น้ำวน ของจริง ด้านท้ายเเปลงนา
ห้ามจับปลากินก่อน "เจ้าของนา" ครับ ผม
ต่อไปชมแปลงนา "ป่าล้อมนา" ได้ครับ
ความเห็น (5)
ระบบน้ำวน อ่านแล้วไม่ค่อยเข้าใจอ่ะค่ะ
มันดีอย่างไรหรือค่ะ หรือว่าสื่อถึงการจัดการน้ำ
ไม่ให้เหลือทิ้ง ถ้าเป็นเช่นนั้นก็น้ำใครน้ำมันซิค่ะ
ถ้าเป็นน้ำของเรา ก็จะไม่ให้เหลือไปถึงเพื่อนบ้าน
เลยใช่ใหมค่ะ (ขอโทษนะค่ะถ้าเข้าใจผิด)
ระบบน้ำวน อธิบายด้วยรูปภาพไว้ที่บ้นทึกนี้ครับ http://www.gotoknow.org/blog/supersup300/440461
เป็นการจัดการระบบน้ำ "แบบปิด" ในเเปลงนา และจัดชลประทานภายในแบบขั้นบันได
มีน้ำส่งไปถึงปลายนา และสามารถเวียนกลับมาใช้ ด้านบนได้อีกครับ ช่วยเรื่องของการเติมออกซิเจน ใช้น้ำเพื่อให้เกิดประโยชน์สูงสุด ครับ
กรณีฝนตกมากเกินความต้องการก็สามารถระบายออกจากระบบลงแหล่งน้ำธรรมชาติได้ครับ
ได้ยินข่าวเกี่ยวกับการเกษตรเมื่อเร็วนี้เองบอกว่า การทำนาในประเทศไทยเฉลี่ยใช้น้ำ2500 ลบ.ม.ต่อไร่ต่อปี แต่ที่เวียดนาม และอินโดใช้ 900 กับ1000เท่านั้นและได้ผลผลิตดีมากด้วยค่ะ
ต้องล้างสมอง และลืม คำเดิมๆในหัวออกไปครับอย่างเช่น
"ในน้ำมีปลา ในนามีข้าว" = ละเลยการป้องกันปัญหาที่จะเกิดขึ้นเพราะหลงอยู่กับอดีต
"ทำอะไรตามใจคือไทยแท้" = ตัวใครตัวมัน รวมกลุ่มกินเหล้า มหรสพได้ แต่ทำงานร่วมกันไม่ได้
ใช้น้ำเท่าที่จำเป็นต้องใช้ และใช้อย่างเข้าใจ จะดีที่สุดครับ อย่างที่กล่าวไว้ข้างต้น
ขอบคุณข้อมูลประกอบจากน้าโอ๋ ครับ
นี่ขนาดว่าบ้านเค้ามีชลประทานครอบคลุมพื้นที่ส่วนใหญ่ที่ดีกว่าเรามาก แต่เค้าก็ยังใช้น้ำในการทำนาน้อยกว่าเรา อีกนะเนี่ย
ถ้าไม่ได้อยู่ในพื้นที่นอกชลปะทานละคะ ทำได้ไหม (จะทำนาแบบแกล้งข้าวได้ไหมค่ะ)