คติธรรมคำสอน พระอุบาลีคุณูปมาจารย์ (สิริจนโท จันทร์)

หลักธรรมชุดศิลาจารึก

กาพย์หลานสอนปู่

ไผอย่าเกินคำสอนนักปราชญ์ เผิ่นฉลาดชี้ช่องทางดี พระมุนีสั่งสอนต่อไว้

ไผเปนขุนห่ำเพิงให่ฮอด ไผคึดสอดแม่นยอดคองบุญ  ให่ค่อยน่อมหาเจ้าบัณฑิตย์ อย่าให่ผิดฝูงคนนักปราชญ์ อย่าปากก้าข่มท่านยอโต ลูกหลานกูบุญไผแก่ก้า เมือภายหน่าให่ข่อยจำเอา ยากปานนี่อย่าว่ายากหลาย ยากแต่อธิบายสนธิ์นามจ่ายไปเมือหน่า ยากถ่วนหน่าบ่มีถ่อในคลอง ไผส่างปองใจเพียรจิงได้ ไผขี่ค่านบุญเจ่าเสื่อมลง เฮาประสงค์สอนคนภายซ่อย ความฮู่น่อยแก้กาพย์คำหา แก้วดวงตาลาวเปนคูเค่า เฮาจิงเว่าหาตื่มหาแถม หาส่อมแซมคำผิดคำถืก คำลึกล่นเฮาเว่นบ่เขียน เฮาจักเพียงลงพิมพ์ไว้อ่าน เฮาเปนท่านเมืองนอกเมืองใน มีใจใสศรัทธาแผ่กว้าง คึดฮอดเจ่าคนต้นแต่งกอน เปนคำสอนถืกคองเฮาฮู่ เฮาจิงสู่อดหลับอดนอน แก้กาพย์กลอนลงพิมพ์เป็นแบบ ไผพบพ่อบุญส่างแต่หลังเจ่าเอย ฯ

สิริจันโทวาท ยอดคำสอน

บัดนี้เฮาจักแปลสารซี่ ไขกระบวนบนบอก แนะส่องให้ พอฮู่ห่อมทาง อันที่พากันสร่างเฮือนซานตุมลูกอ่อน บ่ห่อนคึดให้หยุ่ง ลุงลังเขี่ยวขุ่นกันนา ให้พากันมีสติตั้ง ประสงค์เสี่ยงกองบุญ คือว่าศีลทานสร่าง บารมีแต่ปางก่อน ขอให้มาส่อยคำ จูงซี่เข่าใส่ทาง

  อนึงให้เจ้าคึดห่ำฮู่ คนิงฮอดคุณพระ คือ พุทธัง ธัมมัง สังฆัง อย่าขาดวันเย็นเซ่า เหตุพระมีคุณล่น จูงคนจนให้พ้นโศก คนเกิดโรคทุกข์ยากไฮ่ เผิ่นเพียรซี่โผดให้เย็น

  อนึ่งราชาไท่ ตนประเสริฐเจ้าชีวิต บ่แหม่นของดูแคน ให้ฮ่ำเพิงคุณเจ้า เหตุว่าเผิ่นก่อสร้าง ศีลทานบ่ได้ขาด นับชาติบ่อ่านได้ บุญล่นยิ่งกว่าคนแท้แล่ว เหตุว่าบุญเพิ่นมีเหลือล่น เกินคนในประเทศ เทวบุตรเทวดาจึงน่อม เชิญท่าวให้หล่วงลง มาเกิดขึ้น ในชาติเปนมนุษย์ จึงได้บริสุทธิ์พร้อม วงษ์วานเชื่อชาติ ความฉลาดล่ำ ปัญญากว้างนั่งแต่งการแท่แล้ว

 เหตุพระมีบุญล่น ทศราชคลองธรรม คนจึงยำเยงย่าน เกรงฤทธีกลัวเดช เหตุเพื่อบุญเผิ่นกว้าง ควรตุ้มไผ่เมืองเจ้าเอย

พระอุบาลีคุณูปมาจารย์ (สิริจนโท จันทร์)
คัดเป็นบางตอนจาก ภาษาไทยอีสาน สิริจันทร์นิพนธ์
ฉบับพิมพ์ พุทธศักราช ๒๕๐๗ วัดเขาพระงาม