โพชฌงค์ ๗

           สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้า ได้ตรัสการพิจารณาธรรมในธรรมคือโพชฌงค์ไว้ดังนี้ 

           "ปุน จปรํ ภิกฺขเว ภิกฺขุ ธมฺเมสุ ธมฺมานุปสฺสี วิหรติ สตฺตสุ โพชฺณงฺเคสุ กถญฺจ ภิกฺขเว ภิกฺขุ ธมฺเมสุ ธมฺมานุปสฺสี วิหรติ สตฺตสุ โพชฌงเคสุ

           อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ สนฺตํ วา อชฺฌตฺตํ สติสมฺโพชฺฌงฺคํ "อตฺถิ เม อชฺฌตฺตํ สติสมฺโพชฺฌงฺโคติ ปชานาติ. อสนฺตํ วา อชฺฌตฺตํ สติสมฺโพชฺฌงฺคํ "นตฺถิ เม อชฺฌตฺตํ สติสมฺโพชฺฌงฺโคติ ปชานาติ. ยถา จ อนุปฺปนฺนสฺส สติสมฺโพชฺฌงคสฺส อุปฺปาโท โหติ ตญฺจ ปชานาติ. ยถา จ อุปฺปนฺนสฺส สติสมฺโพชฺฌงฺคสฺศ ภาวนาปาริปูริ โหติ ตญฺจ ปชานาติ.

           สนฺตํ วา อชฺฌตฺตํ ธมฺมวิจยสมฺโพชฌงค์....

           สนฺตํ วา อชฺฌตฺตํ วิริยาสมโพชฺฌงฺคํ....

           สนฺตํ วา อชฺฌตฺตํ ปีติสมฺโพชฺฌงฺค์....

           สนฺตํ วา อชฺฌตฺตํ ปสฺสทฺธิสมฺโพชฺฌงฺคํ....

           สนฺตํ วา อชฺฌตฺตํ สมาธฺสมฺโพลฺฌงฺคํ...

           สนฺตํ วา อชฺฌตฺตํ อุเปกฺขาสมฺโพชฺฌงฺคํ "อตฺถิเม อชฺฌตฺตํ อุเปกฺขา สมฺโพชฺฌงฺโคติ

          ปชานาติ. อสนฺตํ วา อชฺฌตฺตํ อเปกฺขาสมฺโพชฺฌงฺคํ "นตฺถิ เม อชฺฌตฺตํ อุเปกฺขาสมฺโพชฺฌงฺโคติ ปชานาติ. ยถา จ อนุปฺปนฺนสฺส อุเปกฺขา สมฺโพชฺฌงฺคสฺส ภาวนาปาริปูริ โหติ ตญฺจ ปชานาติ.

          อิติ อชฺฌตฺตํ วา ธมฺเมาสุ ธมฺมานุปสฺสี วิหรติ, พหิทฺธา วา ธมฺเมสุ ธมฺมานุปสฺสี วิหรติ. อชฺฌตฺตพหิทฺธา วา ธมฺเมสุ ธมฺมานุปสฺสี วิหรติ. สมุทยธมฺมานุปสฺสี วา  ธมฺเมสุ วิหรติ. วยธมฺมานุปสฺสี วา ธมฺเมสุ วิหราติ. สมุทยวยธมฺมานุปสฺสี วา ธมฺเมสุ วิหรติ. "อตฺถิ ธมฺมาติ วา ปนสฺส สติ ปจฺจุปฎฺฐิตา โหติ ยาวเทว ญาณมตฺตาย ปฏิสฺสติมตฺตาย.อนิสฺสิโต จ วิหรติ น จ กิญจิ โลเก อุปาทิยาติ.

         เอวมฺปิ โข ภิกฺขเว ภิกฺขุ ธมฺเมสุ ธมฺมานุปสฺสี วิหรติ สตฺตสุ โพชฺฌงฺเคสุ."

          "ภิกษุทั้งหลาย อีกข้อหนึ่ง ภิกษุพิจารณาเห็นธรรมในธรรมคือ โพชฌงค์ ๗ ภิกษุพิจารณษเห็นธรรมในธรรมคือโพชฌงค์ ๗ อย่างไรเล่า

           ภิกษุในธรรมวินัยนี้ เมื่อสติสัมโพชฌงค์มีอยู่ภายในจิต ย่อมรู้ชัดว่า สติสัมโพชฌงค์มีอยู่ ณ ภายในจิตของเรา หรือเมื่อสติสัมโพชฌงค์ไม่มีอยู่ ณ ภายในจิตของเรา. หรือเมื่อสติสัมโพชฌวงค์ไม่มีอยู่ภายในจิต ย่อมรู้ชัดว่ "สติสัมโพชฌง์ ไม่มีอยู่ ณ ภายในจิตของเรา. อนึ่ง สติสัมโพชฌงค์ที่ยังไม่เกิดจะเกิดขึ้นด้วยประการใด ย่อมรู้ชัดประการนั้นด้วย.

          อีกอย่างหนึ่ง เมื่อธัมมวิจยสัมโพชฌงค์ มีอยู่ภายในจิต...

          อีกอย่างหนึ่ง เมื่อวิริยสัมโพชฌงค์ มีอยู่ภายในจิต...

          อีกอย่างหนึ่ง เมื่อปีติสัมโพชฌงค์ มีอยู่ภายในจิต...

          อีกอย่างหนึ่ง เมื่อปัสสัทธิสัมโพชฌงค์ ม่ีอยุ่ภายในจิต...

          อีกอย่างหนึ่ง เมื่อสมาธิสัมโพชฌงค์ มีอยู่ภายในจิต...

          อีกอย่างหนึ่ง เมื่ออุเบกขาสัมโพชฌงค์ มีอยู่ภายในจิ ย่อมรู้ชัดว่า อุเบกขา

          สัมโพชฌงค์ มีอยู่ ณ ภายในจิตของเรา. หรือเมื่ออุเบกขาสัมโพชฌงค์ไม่มีอยู่ภายในจิต ย่อมรุ้ชัดว่า "อุเบกขาสัมโพชฌงค์ ไม่มีอยู่ ณ ภายในจิตของเรา.

          อนึ่ง อุเบกขาสัมโพชฌงค์ที่ยังไ่เกิดจะกิดขึ้นด้วยประการใด ย่อมรู้ชัดประการนั้นด้วย. อุเบกขาสัมโพชฌงค์ทีเกิดขึ้นแล้ว จะเจริญบริยูรณืด้วยประการใด ย่อมรู้ชัดประการนั้น ด้วย พังพรรณนาฉะนี้.

        ภิกษุย่อมพิจารณาเห็นธรรมในะรรมภายในบ้าง. พิจารณษเห็นธรรมในธรรมภายนอกบ้าง พิจารณาเห็นธรรมในธรรมทั้งภายในทั้งภายนอกบ้าง. พิจารณาเห็นธรรมคือความเกิดขึ้นในธรรมบ้าง พิจารณาเห็นธรรมคือความเสื่อมในธรรมบ้าง. พิจารณาเห็นธรรมคือทั้งความเกิดขึ้นและคึวามเสื่อในธรรมบ้าง ย่อมอยู่

          อีกอย่างหนึ่ง จติของเธอที่ตั้งมั่นอยู่ว่า ธรรมีอยู่ ก็เพียวแต่สักว่ารู้ สักว่าอาศัยระลึกเท่านั้น เธอเป็นผู้อันตัณหาและทิฎฐิไม่อาศัยอยู่แล้ว และไม่ถือม่นอะไรๆ ในโลก

         ภิกษุทั้งหลา อย่างนี้แล้ว ภิกษุชื่อว่า พิจารณาเห็นธรรมนธรรม คือโพชฌงค์ ๗ อยู่" 

         พระเดอชพระคุณ หลวงพ่อวัดปากน้ำ ได้แสดงพระธรรมเทศนาเรื่อง "โพชฌงค์ปริตรต่อไปนี้"...

         "หลักและวิธีเจริญสมถะและวิปัสสนากัมมัฎฐานเบื้องต้นถึงธรรมกาย"