วัวเทียมเกวียน
วัวเทียมเกวียน
นายอานนท์ ภาคมาลี (คนหาปลา ราชการบำนาญ)
วัวเทียมเกวียน ประวัติศาสตร์และภูมิปัญญา ของ ชาวเมืองพริบพรี (เพชรบุรี) วัวเทียมเกวียน ที่แต่ละหมู่บ้านในกลุ่มนักเลงเมืองเพชร โดยเฉพาะในเขตอำเภอบ้านลาด ท่ายาง และอำเภอเมือง ยังคงคึกคักอยู่ในทุกวันนี้ นับเป็นประเพณีที่สืบทอดกันมายาวนาน
การแข่งขันวัวเทียมเกวียน หรือนำวัวเทียมเกวียนเข้าร่วมขบวนแห่ในเทศกาล หรืองานมงคลต่างๆ ถือเป็นการสืบทอดภูมิปัญญามิให้เสื่อมสูญ เป็นการเอาเกวียนเก่าที่ไม่ได้ใช้งานแล้วมาใช้ โดยเฉพาะเมื่อจะแข่งขันวัวเทียมนั้น ต้องใช้วัวเทียมเกวียน 2 เล่ม เล่มละ 2 ตัว วิ่งในลู่ทางตรงระยะทางประมาณ 100 เมตร ครึ่งหนึ่งของทางวิ่งต้องทำรั้วเตี้ยๆ ป้องกันมิในวัววิ่งออกนอกลู่ การแพ้ชนะนั้น ถือตามกติกาแล้วแต่ตกลงกัน เช่น ต้องชนะขาดลำ คู่คี่ เกวียนสะกัน หรือเกี่ยวลากกันไป เป็นต้น
นอกจากฝีเท้าวัวและความเฉียวฉลาดของวัวแล้ว คนบังคับวัววิ่ง หรือคนแทงวัวประจำเกวียนก็มีส่วนสำคัญ เพราะเป็นบุคคลที่จะลงปัฏกวัวไปตลอดการแข่งขัน เพื่อกระตุ้นให้วัววิ่งสุดกำลังตรงไปยังเส้นชัย
ในความเป็นจริงแล้ว กีฬาแข่งขันวัวเทียมเกวียนนิยมเล่นกันตามทุ่งนาป่าตาล หลังฤดูเก็บเกี่ยว ซึ่งจะอยู่ในช่วงฤดูหนาว ลมทุ่งพัดโชยมาเฉื่อยๆ กำลังเย็นสบาย ถือเป็นการพักผ่อนของชาวเมืองเพชรที่มีวัวเป็นผู้ร่วมทุกข์ยาก หลังจากที่ได้ตรากกรำ เหน็ดเหนื่อยเมื่อยล้าช่วงฤดูหว่านดำและเก็บเกี่ยวมาแล้ว
ปรากฏหลักฐานบันทึกเป็นประวัติศาสตร์ขึ้นเมื่อปี ร.ศ. 109 ครั้งพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าอยู่หัว รัชกาลที่ 5 เสด็จประพาสเมืองเพชร พระองค์ทรงสนพระทัยกีฬาเทียมเกวียน โปรดฯ ให้จัดการแข่งขันขึ้นที่บริเวณสนามหน้าเขาวัง ซึ่งในช่วงเวลานั้น เรียก นาหลวง โดยเสด็จทอดพระเนตรการแข่งขัน ณ ที่ประทับศาลานักขัตฤกษ์ ตั้งอยู่ริมเขาวัง ด้านทิศตะวะออก
ต่อมาในปี พ.ศ. 2479 – 2484 กระทรวงมหาดไทย ได้ประสานมายังจังหวัดเพชรบุรี ให้จัดส่งกีฬาวัวเทียมเกวียน และวักละดอก หรือวัวลาน ไปแสดงให้ประชาชนดูที่ทุ่งพระเมรุ ท้องสนามหลวง ในช่วงงานเทศกาลตรุษสงกรานต์ โดยมี ร.อ.ขุนชาญใช้จักร ร.น. มอบหมายให้นายเทพ โซ๊ะเหม เป็นหัวหน้าวัวจากตำบลต่างๆ รวม 65 ตัว ไปแข่งขัน
นับเป็นประวัติศาสตร์กีฬาพื้นบ้านของจังหวัดเพชรบุรี หรือเมือง พริบพรี โบราณ ที่ได้นำวัวและเกวียนไปแสดงยังเมือหลวง แสดงให้เห็นภูมิปัญญาและศิลปกรรมอันเป็นของดีของเด่นเมืองเพชร ที่ยังมีเกวียนและวัวให้พบเห็นนับร้อยเล่มในทุกวันนี้
ปัจจุบัน ยังได้สืบทอดฟื้นฟูและอนุรักษ์ประเพณีอันดีงามของท้องถิ่นเอาไว้ ชมรมกำนัน ผู้ใหญ่บ้านองค์กรบริหารส่วนตำบล เทศบาลฯ และประชาชนชาวอำเภอบ้านลาดทุกหมู่บ้านได้ร่วมจัดงานขึ้นเป็นครั้งแรก เมื่อวันที่ 14 กุมภาพันธ์ 2541 ณ ทุ่งนาสนามแข่งชั่วคราว ริมถนนเพชรเกษม บริเวณหลัก ก.ม.ที่ 173 ตำบลท่าเสน อำเภอบ้านลาด จังหวัดเพชรบุรี ในงานพระนครคีรี เมืองเพชร ครั้งที่ 17 และจัดต่อเนื่องมาตลอด จนทุกวันนี้
ลุงช่อ เทศอ้น ศิลปินช่างทำมีดเหน็บโบราณ บ้านม่วงงาม อำเภอบ้านลาด ได้เราตำนานวัวเมืองเพชรให้ฟังว่า
เมื่อครั้งมนุษย์ยังต้องลากคันไถ ไถนา ปลูกข้าวด้วยตนเอง 7 วันจึงจะได้กินข้าว เพียง 1 มื้อ เท่านั้น พระอินทร์ทรงรู้โดยญาณวิเศษ ก็ทราบว่ามนุษย์ลำบากยากเข็ญนัก จึงประสิทธิประสาทพร ออกคำสั่งให้วัวบอกมนุษย์ว่า 3 วัน ให้กินข้าว 1 มื้อ ความดีใจที่ได้มาเที่ยวเมืองมนุษย์ วัวรับคำสั่งพระอินทร์ มาบอกมนุษย์ว่า ให้กินข่าววันละ 3 มื้อ เนื่องจากจดจำคำสั่งผิด พระอินทร์รู้สึกโมโหวัวเป็นอันมาก จึงสาปให้วัวไปช่วยมนุษย์ไถนา มนุษย์เราจึงมีข้าวกินทุก 3 มื้อ ก็เพราะมีวัวมาช่วย
แต่เนื่องจากวัวเคยอยู่บนสวรรค์กินแต่ของทิพย์ มิเคยเห็นต้นข้าวมาก่อน ครั้นได้พบเห็นต้นกล้าข้าวที่เขียวขจีตรงหน้า ให้นึกยากกิน จึงขโมยกล้าข้าวของชาวนากิน พระอินทร์สอดส่องพระเนตรลงมาเห็นเข้าพอดี ทรงรับสั่งเรียกวัวขึ้นไปพบ แล้วตบฉาดไปที่หน้าวัว เป็นเหตุให้ฟันวัวร่วงเกือบหมดปาก ทุกวันนี้วัวจึงไม่มีฟันบน
ความเห็น (2)
สมัยคุณมะเดื่อยังเป็นนักเรียน หน้า กฐิน ตรุษ สงกรานต์
ก็มักจะมีวิ่งแข่งวัวเทียมเกวียน ให้ดูเสมอจ้ะ
แต่ยุคคุณมะเดื่อชรา...เหลือแต่...วัวลาน
คงเพราะไม่มีเกวียนจะให้วัวเทียมอ่ะนะ
สวัสดีค่ะ...เพิ่งจะรู้ว่า..วัวไม่มีฟันบน..แต่ยังไม่แน่ใจไม่เคยดูได้เห็นกับตา..ยายรู้จักวัวที่อยู่ในแพคที่ศูนย์ค้าเท่านั้นเจ้าค่ะ..แถมรู้จัก..แต่พระอินทร์องค์ใหญ่เขาว่าใหญ่ที่สุดนะ..อยู่แถวๆบ้านอินทร์บุรี..องค์นี้รึเปล่าก็ไม่รุ..ที่ไปตบวัว..ผู้น่าสงสาร..๕๕๕
ขอบคุณเรื่องราวดีๆที่มาแบ่งปัน..ครายเครียด..เจ้าค่ะ..ข้าวมันแพง..จริง..ๆๆ..ทั้งๆที่มันอยู่ในกุดังเป็นล้านๆตันจนเน่า..5..จนขายถูกแต่คนก็ไม่ได้กินข้าวถูก..เมื่อไร..พระอินทร์..จะลุกไปตบกันให้ฟันหลุด..ซ้ะบ้าง5555...