ตำนานนางสีดาฆ่านก ของชาวเมืองอุบลราชธานี

นางสีดาฆ่านก " สักกะไดลิง "

ถ่ายทอดโดย ศุภฤกษ์ ภมรรัตนปัญญา

ชาวเมืองอุบลราชธานีศรีวนาลัยประเทศราช ซึ่งมีบรรพบุรุษสืบเชื่อสายมาจากเมืองนครเขื่อนขันธ์กาบแก้วบัวบาน เชื่อว่าหากเจ้านายสายอัญญาสี่ คือ เจ้าเมือง อุปฮาช ราชวงค์ ราชบุตร สิ้นลง ลูกหลานชาวเมืองจะต้องทำพิธีศพแบบนกหัสดีลิงค์ หรือ ออกตามสำเนียงพื้นถิ่นว่า " นกสักกะไดลิง " ตามประเพณีที่สืบทอดกันมากว่า ๒๒๒ ปี โดยมีพิธีกรรมสำคัญคือ การเทียมเจ้านางสีดา ซึ้งตามตำนานเล่าว่าเป็นสตรีที่เก่งกล้า ออกไปปราบนกหัสดีลิงค์ที่คาบศพเจ้าเมืองเชียงรุ้งได้สำเร็จ จึงสร้างหอแก้วบรรจุพระศพขึ้นหลังนกแล้วเผาไปพร้อมกัน

โดยนัยตามคติโบราณดังกล่าว เมื่อเจ้าเมืองและพระเถระชั้นผู้ใหญ่สิ้น จะต้องทำเมรุนกหัสดีลิงค์ และต้องเชิญนางสีดามาเทียม ( มาเข้าทรง ) เพื่อไปทำพิธีฆ่านกตามประเพณี โดยมีพิธีการสำคัญอยู่ ๓ ช่วง คือ การบวงสรวงก่อนไปฆ่านก โดยตัวแทนเจ้านายอัญญาสี่ต้องแต่งคายหน้า มีขันห้า เงินทอง มาอัญเชิญนางสีดาไปฆ่านกฯ ช่วงต่อมาคือการแห่ไปปราบนก และขั้นตอนสุดท้ายคือการบวงสรวงหลังเสร็จสิ้นการฆ่านก เรียกว่าคายหนัส คายหลัง หรือเรียกขึ้นตอนนี้ว่า พิธีกินลาบนก ภายหลังการฆ่านก ๓ วัน

นางเทียมเจ้านางสีดาต้องเป็นผู้สืบเชื่อสายกันในหมู่เครือญาติ โดยนับทางฝ่ายหญิง ตามประวัติผู้เป็นนางเทียมเจ้านางสีดาที่ประกอบพิธีฆ่านกฯ มีดังนี้

๑.ญาแม่นางงัว ฆ่านกครั้งแรก ปี ๒๓๑๔

๒.ญาแม่สุกัญ ปราบภัย (บุตรีญาแม่นางงัว )

๓.ญาแม่มณีจันทร์ ผ่องศีล ( บุตรีแม่สุกัญ )

๔.ญาแม่สมวาสนา รัศมี ( บุตรีแม่มณีจันทร์ )

๕.ญาแม่ประทิน วันทาพงษ์ ( บุตรีแม่มณีจันทร์ พี่สาวแม่สมวาสนา )

ุ๖.คุณแมเมทินี หวานอารมณ์ ( หลานญาแม่ประทิน )