คนต่างด้าวในประเทศไทย

คนต่างด้าวในประเทศไทย

ที่มา:therama.in

สำหรับปัญหาคนต่างด้าวนี้ แม้ว่าประเทศไทยจะมีนโยบายเสรีเพียงใด แต่ก็ยังมีความจำเป็นต้องวางหลักในการให้สิทธิแก่คนต่างชาติ และคนต่างด้าวไว้แตกต่างกัน ทั้งนี้เพราะรัฐย่อมจะต้องคำนึงถึงประโยชน์สุขของคนชาติตน และความจำเป็นในทางการเมืองและทางเศรษฐกิจของประเทศเป็นสำคัญ

ประเทศไทยได้รับรองสิทธิในเสรีภาพในการประกอบอาชีพไว้ในรัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย พ.ศ. 2550 ม.43 บัญญัติว่า

“บุคคลย่อมมีเสรีภาพในการประกอบกิจการหรือประกอบอาชีพและการแข่งขันโดยเสรีอย่างเป็นธรรม

การจำกัดเสรีภาพตามวรรคหนึ่งจะกระทำมิได้ เว้นแต่โดยอาศัยอำนาจตามบทบัญญัติแห่งกฎหมาย เฉพาะเพื่อประโยชน์ในการรักษาความมั่นคงของรัฐหรือเศรษฐกิจของประเทศ การคุ้มครองประชาชนในด้านสาธารณูปโภค การรักษาความสงบเรียบร้อยหรือศีลธรรมอันดีของประชาชน การจัดระเบียบการประกอบอาชีพ การคุ้มครองผู้บริโภค การผังเมือง การรักษาทรัพยากรธรรมชาติหรือสิ่งแวดล้อม สวัสดิภาพของประชาชน หรือเพื่อป้องกันการผูกขาดหรือขจัดความไม่เป็นธรรมในการแข่งขัน”

เสรีภาพในการประกอบอาชีพเป็นสิทธิมนุษยชนอย่างหนึ่ง กล่าวคือ ไม่ว่าจะเป็นมนุษย์คนใดก็จะได้รับการรับรองเสรีภาพในการประกอบอาชีพ ดังนั้น ไม่ว่าจะเป็นคนสัญชาติไทยหรือคนต่างด้าว โดยหลัก จะมีเสรีภาพในการประกอบอาชีพเหมือนกัน ตามปฏิญญาสากลว่าด้วยสิทธิมนุษยชนข้อที่ 23 บัญญัติว่า

“(1) ทุกคนมีสิทธิในการทํางาน ในการเลือกงานโดยอิสระ ในเงื่อนไขที่ยุติธรรมและเอื้ออํานวยต่อการทำงานและในการคุ้มครองต่อการว่างงาน ”

อย่างไรก็ดี คำว่า “คนต่างด้าว” หมายความถึงบุคคลธรรมดาและนิติบุคคลซึ่งไม่มีสัญชาติไทย ตามกฎหมายว่าด้วยคนเข้าเมืองก็ได้มีบทนิยามของคำนี้ไว้ทำนองเดียวกัน

อาชีพหรือวิชาชีพบางชนิดมีลักษณะที่อาจกระทบกระเทือนต่อความเป็นอยู่หรือเอกราชของรัฐ รัฐซึ่งมีสิทธิที่จะป้องกันตนเองจึงชอบที่จะตรากฎหมายออกมาจำกัดสิทธิมิให้คนต่างด้าวประกอบอาชีพบางอย่างที่มีลักษณะดังกล่าวนั้นได้ ดังนั้นรัฐแต่ละรัฐจึงมีอำนาจที่จะพิจารณาว่าอาชีพใดบ้างที่อาจกระทบกระเทือนต่อความสงบเรียบร้อยของประชาชน หรือที่อาจกระทบกระเทือนต่อความมั่นคงหรือความเป็นอยู่ของรัฐ และย่อมมีอำนาจที่จะตรากฎหมายออกมาห้ามมิให้ชนต่างด้าวประกอบอาชีดังกล่าว

ตามหลักปฏิบัติกันระหว่างประเทศ รัฐอาจจำกัดสิทธิบางอย่างของชนต่างด้าวที่มิใช่สิทธิหลักมูล สิทธิที่รัฐอาจจำกัดตามบัญชีท้ายพระราชกฤษฎีกากำหนดงานในอาชีพและวิชาชีพที่ห้ามคนต่างด้าวทำ พ.ศ. ๒๕๒๒ ซึ่งกำหนดอาชีพต้องห้ามของคนต่างด้าวไว้ดังนี้

“(๑) งานกรรมกร ยกเว้นงานกรรมกรในเรือประมงตาม (๒)งานที่ห้ามคนต่างด้าวทำตาม (๑) ไม่ใช้บังคับแก่คนต่างด้าวที่ได้รับอนุญาตให้เข้ามาในราชอาณาจักรตามกฎหมายว่าด้วยคนเข้าเมืองภายใต้ข้อตกลงว่าด้วยการจ้างแรงงานระหว่างรัฐบาลแห่งราชอาณาจักรไทยกับรัฐบาลแห่งชาติอื่น และคนต่างด้าวที่ได้รับการกำหนดสถานะให้เป็นคนเข้าเมืองโดยชอบด้วยกฎหมายและมีใบสำคัญถิ่นที่อยู่ตามกฎหมายว่าด้วยคนเข้าเมือง

(๒) งานกสิกรรม งานเลี้ยงสัตว์ งานป่าไม้ หรืองานประมง ยกเว้นงานที่ใช้ความชำนาญงานเฉพาะสาขา งานควบคุมดูแลฟาร์ม หรืองานกรรมกรในเรือประมงทางทะเล

(๓) งานก่ออิฐ งานช่างไม้ หรืองานก่อสร้างอื่น

(๔) งานแกะสลักไม้

(๕) งานขับขี่ยานยนต์ หรืองานขับขี่ยานพาหนะที่ไม่ใช้เครื่องจักรหรือเครื่องกลยกเว้นงานขับขี่เครื่องบินระหว่างประเทศ

(๖) งานขายของหน้าร้าน

(๗) งานขายทอดตลาด

(๘) งานควบคุม ตรวจสอบ หรือให้บริการทางบัญชี ยกเว้นงานตรวจสอบภายในเป็นครั้งคราว

(๙) งานเจียระไน หรือขัดเพชรหรือพลอย

(๑๐) งานตัดผม งานดัดผม หรืองานเสริมสวย

(๑๑) งานทอผ้าด้วยมือ

(๑๒) งานทอเสื่อ หรืองานทำเครื่องใช้ด้วยกก หวาย ปอ ฟาง หรือเยื่อไม้ไผ่

(๑๓) งานทำกระดาษสาด้วยมือ

(๑๔) งานทำเครื่องเขิน

(๑๕) งานทำเครื่องดนตรีไทย

(๑๖) งานทำเครื่องถม

(๑๗) งานทำเครื่องทอง เครื่องเงิน หรือเครื่องนาก

(๑๘) งานทำเครื่องลงหิน

(๑๙) งานทำตุ๊กตาไทย

(๒๐) งานทำที่นอนหรือผ้าห่มนวม

(๒๑) งานทำบาตร

(๒๒) งานทำผลิตภัณฑ์จากผ้าไหมด้วยมือ

(๒๓) งานทำพระพุทธรูป

(๒๔) งานทำมีด

(๒๕) งานทำร่มกระดาษหรือผ้า

(๒๖) งานทำรองเท้า

(๒๗) งานทำหมวก

(๒๘) งานนายหน้า หรืองานตัวแทน ยกเว้นงานนายหน้าหรืองานตัวแทนในธุรกิจการค้าระหว่างประเทศ

(๒๙) งานในวิชาชีพวิศวกรรม สาขาวิศวกรรมโยธา ที่เกี่ยวกับงานออกแบบและคำนวณ จัดระบบ วิจัย วางโครงการทดสอบ ควบคุมการก่อสร้าง หรือให้คำแนะนำ ทั้งนี้ ไม่รวมงานที่ต้องใช้ความชำนาญพิเศษ

(๓๐) งานในวิชาชีพสถาปัตยกรรมที่เกี่ยวกับงานออกแบบ เขียนแบบ ประมาณราคา อำนวยการก่อสร้าง หรือให้คำแนะนำ

(๓๑) งานประดิษฐ์เครื่องแต่งกาย

(๓๒) งานปั้นหรือทำเครื่องปั้นดินเผา

(๓๓) งานมวนบุหรี่ด้วยมือ

(๓๔) งานมัคคุเทศก์ หรืองานจัดนำเที่ยว

(๓๕) งานเร่ขายสินค้า

(๓๖) งานเรียงตัวพิมพ์อักษรไทยด้วยมือ

(๓๗) งานสาวหรือบิดเกลียวไหมด้วยมือ

(๓๘) งานเสมียนพนักงานหรืองานเลขานุการ

(๓๙) งานให้บริการทางกฎหมายหรืออรรถคดี ยกเว้น

(ก) งานปฏิบัติหน้าที่อนุญาโตตุลาการ

(ข) งานว่าต่างแก้ต่างในชั้นอนุญาโตตุลาการ ถ้ากฎหมายซึ่งใช้บังคับแก่ข้อพิพาทที่พิจารณาโดยอนุญาโตตุลาการนั้นมิใช่กฎหมายไทย หรือเป็นกรณีที่ไม่ต้องขอบังคับคำชี้ขาดของอนุญาโตตุลาการนั้นในราชอาณาจักรไทย”

ตัวอย่างกรณีศึกษา"ครอบครัวหม่องภา"

ครอบครัวหม่องภาประกอบด้วย พ่อหม่อง เป็นคนจากรัฐยะไข่ ประเทศเมียนมาร์ แม่ภา เป็นคนรัฐฉาน ประเทศเมียนมาร์ น้องดวงตา และน้องจุลจักร บุตรทั้งสองของพ่อหม่องและแม่ภาซึ่งอพยพเข้ามาอาศัยในประเทศไทย ที่จังหวัดเชียงใหม่ เนื่องจากเกิดความไม่สงบในประเทศเมียนมาร์

บุคคลทั้งสี่ในครอบครัวหม่องภาเกิดในประเทศเมียนมาร์ และอพยพเข้ามาในประเทศไทย พวกเขาจึงมีสถานะเป็นบุคคลต่างด้าวอย่างแท้จริง อีกทั้งจากความไม่สงบในรัฐฉาน ทำให้บุคคลทั้งสี่ไม่มีเอกสารแสดงตนที่ออกโดยรัฐบาลของประเทศเมียนมาร์ ครอบครัวหม่องภาทั้งหมดจึงประสบปัญหาความไร้รัฐไร้สัญชาติ เพราะไม่มีการรับรองสถานะบุคคลตามกฎหมายสัญชาติโดยรัฐใดเลยบนโลกที่อาจกล่าวอ้างได้ทั้งสี่คนจึงเป็นคนต่างด้าวที่เข้าเมืองผิดกฎหมาย และเป็นคนต่างด้าวที่ยังไม่มีจุดเกาะเกี่ยวในประเทศไทย ไม่มีทั้งสิทธิในการเข้าเมืองและสิทธิอาศัยในประเทศไทย

แต่อย่างไรก็ตามแม้ในช่วงแรก ครอบครัวหม่องภาเป็นครอบครัวที่ไม่มีจุดเกาะเกี่ยวใดๆกับประเทศไทย แต่พอมาอาศัยอยู่ในประเทศไทยเป็นเวลานาน ครอบครัวหม่องภาก็กลายเป็นคนต่างด้าวที่มีความสัมพันธ์อันแนบแน่นกับประเทศไทยโดยหลักดินแดน เพราะว่า ครอบครัวหม่องภาอาศัยอยู่ในประเทศไทยมานานกว่า 14 ปี พูดภาษาไทยได้ดี จ่ายภาษีทางอ้อมให้กับประเทศไทยตลอดมา จึงทำให้บุคคลทั้งหมดมีจุดเกาะเกี่ยวที่แท้จริงกับประเทศไทย อันทำให้รัฐไทยมีหน้ามีหน้าที่เข้าจัดการสถานะบุคคลตามกฎหมายให้แก่คนทั้งสี่ในครอบครัวหม่องภาในมาตรฐานมี่รัฐเจ้าของตัวบุคคล(Personal State)พึงกระทำ เพื่อขจัดปัญหาความไร้รัฐให้แก่ครอบครัวดังกล่าว

ส่วนในเรื่องสัญชาติ พ่อหม่องและแม่ภาได้รับการรับรองสถานะว่าเป็นคนสัญชาติเมียนมาร์แล้ว เพราะได้รับOverseas Workers Identification Card ที่ออกโดยกรมแรงงาน กระทรวงแรงงานของประเทศเมียนมาร์และมีหนังสือเดินทางที่รัฐบาลเมียนมาร์ออกให้แล้วเช่นกันจากที่เป็นคนไร้รัฐไร้สัญชาติ ก็ได้ถูกบันทึกลงในทะเบียนประวัติทร.38/1 ตามกฎหมายไทยว่าด้วยการทะเบียนราษฎร เป็นทะเบียนประวัติที่ใช้สำหรับจากเมียนมาร์หรือลาวหรือกัมพูชา

น้องดวงตาได้รับการบันทึกลงในทะเบียนราษฎรไทยประเภทนักเรียนนักศึกษาไร้สัญชาติในทะเบียนประวัติประเภท ท.ร. 38 ก ซึ่งตอนนี้น้องเป็นนักศึกษาในคณะศิลปศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ น้องดวงตาจึงเป็นบุคคลที่อาจได้รับผลกระทบจากการจำกัดเสรีภาพในการประกอบอาชีพของคนต่างด้าว

ส่วนน้องจุลจักรได้ขึ้นทะเบียนกับกระทรวงแรงานไทยในสถานะแรงงานสัญชาติเมียนมาร์ และน้องได้ทำใบอนุญาตทำงานตามกฎหมายไทยว่าด้วยการทำงานของคนต่างด้าวแล้ว

เมื่อน้องดวงตาเรียนจบ ก็จะมีโอกาสในการหางานทำได้เพียงในบางอาชีพเท่านั้น เพราะเป็นบุคคลที่ไม่มีสัญชาติไทย จึงขาดโอกาสในการประกอบอาชีพบางอาชีพที่ให้สิทธิเฉพาะคนที่มีสัญชาติไทยเท่านั้น ตามบัญชีท้ายพระราชกฤษฎีกากำหนดงานในอาชีพและวิชาชีพที่ห้ามคนต่างด้าวทำ พ.ศ. ๒๕๒๒ ดังที่กล่าวไว้

เสรีภาพในการประกอบอาชีพเป็นสิทธิมนุษยชนอย่างหนึ่ง เสรีภาพนี้สามารถจำกัดได้ แต่การจำกัดเสรีภาพนี้ อาจกลายเป็นการละเมิดสิทธิมนุษยชนของคนต่างด้าวได้ดังนั้น ประเทศไทยอาจต้องทบทวนอาชีพต้องห้ามที่สงวนไว้ให้เฉพาะคนไทยอีกครั้ง เพื่อให้คนต่างด้าวได้มีโอกาสในการประกอบอาชีพเพิ่มขึ้น ไม่ได้จำกัดโอกาสการประกอบอาชีพให้เหลือเพียงไม่กี่อาชีพเท่านั้น โดยเฉพาะในช่วงการเตรียมตัวเข้าสู่การเปิดการค้าเสรีของกลุ่มประเทศสมาชิกอาเซียน ซึ่งอาจจะส่งผลต่อการเจริญเติบโตทางเศรษฐกิจของประเทศไทยได้

อ้างอิง

1. รัฐธรรมนูญแห่งราชอาณาจักรไทย. 2550.: http://www.ombudsman.go.th/10/documents/law/Consti...

2. ปฏิญญาสากลว่าด้วยสิทธิมนุษยชน.: http://www.mfa.go.th/humanrights/images/stories/udhrt.pdf.

3. เอกสารประกอบการสอนวิชา น.396 กฎหมายสิทธิมนุษยชน คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ ภาคฤดูร้อน ปีการศึกษา 2556

4. ศิริพร สุวรรณรัตน์,คนต่างด้าว,:http://www.l3nr.org/posts/465919

สืบค้นเมื่อ 17 พฤษภาคม 2557