การวางแผนกลยุทธ์ (Strategic Planning) ตอนที่1/4

การวางแผนกลยุทธ์เป็นการบริหารอย่างมีระบบที่ต้องอาศัยวิสัยทัศน์ของผู้นำ และอาศัยการวางแผนอย่างมีขั้นตอน โดยผ่านการตัดสินใจและการประเมินแล้วว่าเหมาะสมกับองค์กร และสามารถนำไปปฏิบัติได้จริง อันจะนำความสำเร็จมาสู่องค์กรได้  การวางแผนกลยุทธ์จึงเป็นแนวทางหนึ่งที่จะช่วยให้นักบริหารกำหนดทิศทางขององค์กร วิเคราะห์สภาพแวดล้อมทั้งภายนอกและภายในองค์กร  ช่วยกำหนดกลยุทธ์ที่เหมาะสมกับองค์กร เพื่อที่จะนำกลยุทธ์เหล่านั้นไปประยุกต์ปฏิบัติ และควบคุมประเมินผลการดำเนินงานขององค์กรได้

 

ตอนที่ 1 ความหมายและความสำคัญ

1. ความหมายของกลยุทธ์ (Strategic) 
กลยุทธ์ (Strategic) เป็นคำที่มีความหมายกว้างและมักจะใช้ในความหมายที่แตกต่างกัน ตามวัตถุประสงค์และบทบาทหน้าที่ขององค์กร  การจะวางแผนกลยุทธ์ได้เหมาะสม จำเป็นที่จะต้องทำความเข้าใจความหมายของคำว่า การวางแผนกลยุทธ์ ให้ชัดเจน  ซึ่งมีนักวิชาการนำเสนอความหมายไว้ต่าง ๆ ดังนี้

มินทซ์เบอร์ก (Mintzberg :1994)  กล่าวถึง หลัก 5 Ps    
              1. กลยุทธ์  คือ แผน (Strategicis plan = P1)  เนื่องมาจากการกำหนดกลยุทธ์ขึ้น เพื่อใช้เป็นสิ่งกำหนดทิศทาง (direction)  หรือแนวทางการดำเนินงานในอนาคต (a guide or course of action  into the future) หรือวิถีทางในการที่จะก้าวเดินจากที่หนึ่งไปอีกที่หนึ่ง ซึ่งหากพิจารณาในความหมายนี้ องค์กรทุกประเภทล้วนมีกลยุทธ์เพื่อรับมือกับสถานการณ์ต่างๆ ทั้งสิ้น
               2. กลยุทธ์ คือ แบบแผนหรือรูปแบบ (Strategic is a pattem = P2) เป็นเรื่องเกี่ยวกับแบบแผนด้านพฤติกรรมในการปฏิบัติงาน ที่เป็นแบบอย่างต่อเนื่องในแต่ละช่วงเวลา(consistency in behavior overtime)  สะท้อนให้เห็นการวางแผนงานในอนาคต ซึ่งจำเป็นต้องคำนึงถึงวิวัฒนาการขององค์กร  ความสามารถ  และความคาดหวังของผู้ปฏิบัติงาน เพราะหลายกรณี เจตนารมณ์ หรือสิ่งที่ผู้บริหารตั้งใจทำ อาจเป็นไปไม่ได้ แต่ผู้ปฏิบัติอาจใช้ความชำนาญด้านต่างๆ ปรับกลยุทธ์ในระหว่างปฏิบัติงาน  จนแปรเป็น
กลยุทธ์ที่เกิดขึ้นจริง ก็ได้
             3. กลยุทธ์ คือ การกำหนดฐานะหรือตำแหน่ง (Strategic is a position = P3) โดยเน้นที่ความสำคัญของฐานะหรือตำแหน่งของกิจการในการแข่งขัน  ดังนั้นผลผลิตจำเป็นต้องเหมาะสมกับความต้องการ  แสดงให้เห็นว่า การขาดความเข้าใจในฐานะหรือตำแหน่ง ขาดความรู้ที่ชัดเจนเกี่ยวกับสภาพแวดล้อมในการแข่งขัน ย่อมนำไปสู่ความล้มเหลวในการเสนอบริการต่างๆ
             4. กลยุทธ์ คือ ทรรศนะหรือการรับรู้ (Strategic is a perspective = P4) เน้นนที่ความสำคัญของการพิจารณาสถานภาพที่แท้จริงภายในองค์กร หรือคุณลักษณ์ ที่น่าจะเป็นขององค์กร หมายถึงวิธีการดำเนินงานที่ต้องการให้คนในองค์กรยึดถือร่วมกัน
            5. กลยุทธ์ คือกลวิธีในการเดินหมาก (Strategic is ploy = P5) เป็นความหมายที่เฉพาะเจาะจง ในสถานการณ์ที่มีการต่อสู้  แข่งขัน สิ่งที่ต้องการคือ การเอาชนะ เพราะฉะนั้น ทุกฝ่ายจึงต้องวางแผนกลยุทธ์  โดยคำนึงถึงการใช้อุบายในการดำเนินงาน หรือยุทธ์วิธี ในการเดินหมาก เดินเกม เพื่อเอาชนะ
            ไอรีแลนและ ฮอสกิสสัน (Ireland and Hoskisson) กลยุทธ์ หมายถึง ชุดของข้อตกลงและแนวทางปฏิบัติที่ถูกออกแบบขึ้น ด้วยการบูรณาการและการประสานจุดเด่น ด้านความสามารถหลักและข้อได้เปรียบในการแข่งขัน  
           นอกจากนักวิชาการต่างประเทศแล้วนักวิชาการไทยที่ให้ความหมายคำว่ากลยุทธ์ ดังนี้
           พจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน (2525)  ให้คำจำกัดความว่า “ กลยุทธ์ หมายถึง การรบที่มี
เล่ห์เหลี่ยม หรือวิธีการต่อสู้ที่ต้องใช้อุบายต่างๆ ซึ่งเป็นความหมายที่เกี่ยวข้องกับการสงครามหรือการต่อสู้ที่ต้องใช้ความคิดและชั้นเชิง”
         สมยศ  นาวีการ (2539 ) ให้ความหมายไว้ว่า “กลยุทธ์ คือแผนงานระยะยาวขององค์การที่ถูกกำหนดขึ้นมา เพื่อการบรรลุภารกิจและเป้าหมายขององค์กรกลยุทธ์จะต้องใช้ข้อได้เปรียบจากการแข่งขันให้มากที่สุด และข้อเสียเปรียบทางการแข่งขันน้อยที่สุด ”
        ธงชัยสันติวงศ์(2539)  กล่าวไว้ว่า  “กลยุทธ์  หมายถึง เป้าหมายต่างๆและวัตถุพื้นฐานทั้งหลายขององค์กร รวมทั้งแผนงานหลักต่างๆ ที่ซึ่งได้มีการจัดทำขึ้น เพื่อจะนำมาปฏิบัติให้บรรลุเป้าหมายและวัตถุประสงค์ต่างๆ ดังกล่าว ตลอดจนแบบวิธีการที่สำคัญเกี่ยวกับการแบ่งสรรทรัพยากรทั้งหลายที่นำมาใช้ เพื่อทำให้องค์กรปรับตัวสัมพันธ์กับสิ่งแวดล้อม”

สมชาย ภคภาสน์วิวัฒน์(2540) กล่าวว่า “กลยุทธ์ หมายถึง การตัดสินใจที่สัมพันธ์กับการคาดการณ์ การเปลี่ยนแปลงของสภาพแวดล้อม เป็นการตัดสินใจบนพื้นฐานของสมมติฐานการปรับตัวให้เข้ากับการเปลี่ยนแปลงของสภาพแวดล้อมในอนาคต”

 เสนาะ  ติเยาว์ (2546) กล่าวไว้ว่า “กลยุทธ์ หมายรวมถึงแผนรวม(Comprehensive Plan) ของการดำเนินงานที่กำหนดทิศทางของการกระทำแนวทางการจัดสรรทรัพยากร เพื่อบรรลุเป้าหมายในระยะยาวขององค์กร”

 กล่าวโดยสรุป  จากการนิยามความหมายต่างๆ ที่กล่าวมาข้างต้น  กลยุทธ์ หมายถึง  แผนแม่บท แผน ปฎิบัติการ  หลักเกณฑ์หรือวิธีการในการดำเนินกิจกรรมขององค์กร เพื่อให้บรรลุผลตามภารกิจ วัตถุประสงค์และเป้าหมายที่กำหนด

 

 

 

ตอนที่2 กระบวนการวางแผนกลยุทธ์ 

[สุขดี]

แผนกลยุทธ์ เป็นวิธีการดำเนินการเพื่อให้องค์กร บรรลุเป้าหมายที่ตั้งไว้