นวัตกรรมทางการศึกษา (Educational Innovation) หมายถึง การนำเอาสิ่งใหม่ซึ่งอาจจะอยู่ในรูปของความคิดหรือการกระทำรวมทั้งสิ่งประดิษฐ์ก็ตามเข้ามาใช้ในระบบการศึกษาเพื่อมุ่งหวังที่จะเปลี่ยนแปลงสิ่งที่มีอยู่เดิมให้ระบบการจัดการศึกษามีประสิทธิภาพยิ่งขึ้นทำให้ผู้เรียนสามารถเกิดการเรียนรู้ได้อย่างรวดเร็วเกิดแรงจูงใจในการเรียนและช่วยให้ประหยัดเวลาในการเรียน เช่น การสอนใช้คองพิวเตอร์ช่วย การใช้วีดิทัศน์เชิงโต้ตอบ(Interactive Video) สื่อหลายมิติ (Hypermedia) และอินเตอร์เน็ต เหล่านี้เป็นต้น
ปัจจัยสำคัญที่มีอิทธิพลอันมีผลทำให้เกิดนวัตกรรม
1.
แนวความคิดพื้นฐานในเรื่องความแตกต่างระหว่างบุคคล (Individual Different)
นวัตกรรมที่เกิดขึ้นเพื่อสนองแนวความคิดพื้นฐานนี้ เช่น –
การเรียนแบบไม่แบ่งชั้น (Non-Graded School) – แบบเรียนสำเร็จรูป (Programmed
Text Book) – เครื่องสอน (Teaching Machine) – การสอนเป็นคณะ (TeamTeaching)
– การจัดโรงเรียนในโรงเรียน (School within School) –
เครื่องคอมพิวเตอร์ช่วยสอน (Computer Assisted Instruction) 2.
แนวความคิดพื้นฐานในเรื่องความพร้อม (Readiness) นวัตกรรมที่สนองแนว
ความคิดพื้นฐานด้านนี้ เช่น – ศูนย์การเรียน (Learning Center) –
การจัดโรงเรียนในโรงเรียน (School within School) -การปรับปรุงการสอนสามชั้น
(Instructional Development in 3 Phases) 3.
แนวความคิดพื้นฐานในเรื่องการใช้เวลาเพื่อการศึกษา นวัตกรรมที่สนองแนวความคิด เช่น
– การจัดตารางสอนแบบยืดหยุ่น (Flexible Scheduling) –
มหาวิทยาลัยเปิด (Open University) – แบบเรียนสำเร็จรูป (Programmed Text Book)
– การเรียนทางไปรษณีย์4.
แนวความคิดพื้นฐานในเรื่องการขยายตัวทางวิชาการและอัตราการเพิ่มประชากรนวัตกรรมในด้านนี้ที่เกิดขึ้น
เช่น – มหาวิทยาลัยเปิด – การเรียนทางวิทยุ การเรียนทางโทรทัศน์
-
การเรียนทางไปรษณีย์ แบบเรียนสำเร็จรูป – ชุดการเรียน
ทำอย่างไรนวัตรกรรมเราจึงจะเป็นนวัตกรรมที่สมบูรณ์ ที่จะนำเสนอเป็นงานวิชาการ ก็คือรายงานการใช้ แต่เป็นสิ่งที่ครูไม่อยากทำกัน เชื่อว่าครูหลายคนมีนวัตกรรมในการแก้ปัญหาด้านการจัดการเรียนรู้ พฤติกรรมนักเรียน เมื่อแก้ได้แล้วเห็นว่าดีก็นำมาใช้ต่อไป แต่ไม่ได้รายงาน อย่างนี้เป็นนวัตกรรมในใจครู ซึ่งไม่ได้มีการเผยแพร่ ทำอย่างไรว่าครูทำอะไรให้เขียนเล่าว่าสคร้างอย่างไร เอาไปใช้อย่างไร ผลเป็นอย่างไร โดยเชียนธรรมดา อย่างนี้นวัตกรรมทางการศึกษามีมากแน่ อย่างของผมเมื่อน้ำท่วมปี 54 หลังน้ำท่วมเราต้องปลูกต้นไม้ ทำอย่างไรน้ำยังไม่แห้ง แต่เราน่าจะเพาะกล้าไว้ก่อนเมื่อน้ำแห้งเราก็ปลูกได้ทันที ก็จึงไปนำกระดาษ เอ 4 ที่เปียกน้ำแล้วแต่แห้งแล้ว มาทำเป็นภาชนะเพาะเมล็ดแทนถุงดำ ซึ่งเวลานั้นไม่มี ปรากฎว่าเพาะได้และที่ดีคือเวลาปลูกไม่ต้องนำถุงออก รากก็ไม่กระเทือน สามารถเจริญเติบโตไปตามปกติ กระดาษย่อยสลายได้รากแทงออกจากถุงได้ ระยะหลังเวลาเพาะเมล็ดก็ใช้กระดาษทำภาชนะมาโดยตลอด แต่ไม่ไดเขียนรายงาน ไม่รู้จะเขียนอย่างไร