การเพิ่มความสามารถในการทำกิจกรรมในผู้ป่วย Spinal cord injury
โรค Spinal cord Injury
(ที่มาของรูป : http://www.path-sci.com/sites/default/files/spinal-cord-injury-paralysis.jpg )
อีกหนึ่งโรคที่นักกิจกรรมบำบัดจำเป็นต้องมีส่วนช่วยในการฟื้นฟู คือโรค SCI หรือ โรค spinal cord injury ก่อนอื่นจึงต้องขอทำความเข้าใจกับโรคนี้ก่อน
โรค spinal cord injury หรือ SCI เป็นโรคที่พบได้บ่อยมากในปัจจุบัน ซึ่งสามารถเกิดขึ้นได้ในผู้ป่วยทุกเพศและทุกวัย โดยส่วนมากมีสาเหตุมาจากการเกิดอุบัติเหตุต่างๆ
คำว่า spinal cord injury นั้น เป็นชื่อที่ถูกใช้เรียกรวมๆในผู้ป่วยที่ได้รับความเสียหาย หรือเกิดพยาธิสภาพที่ไขสันหลัง ซึ่งส่วนใหญ่แล้วเป็นความเสียหายทางกายภาพ ที่ไม่ได้เกิดจากการติดเชื้อ
สาเหตุหลักๆของโรคนี้คือการที่กระดูกสันหลัง เอ็นของกระดูกสันหลัง หรือหมอนรองกระดูกสันหลัง เกิดความเสียหาย ซึ่งจะสามารถแบ่งได้เป็น 2 กลุ่ม คือ
เกิดจากความเสียหายของกระดูกสันหลังโดยตรง เช่น เกิดจาก การแตกหัก การเคลื่อน หรือมีแรงกดที่กระดูกสันหลังมากกว่าปกติ นอกจากนั้นยังเกิดจากเลือดไหลบริเวณไขสันหลัง การบวม การอักเสบ และการคั่งของของเหลวต่างๆ
-
ไม่ได้เกิดจากความเสียหายของกระดูกสันหลังโดยตรง เช่น เกิดจากโรคไขข้ออักเสบ โรคมะเร็ง การติดเชื้อ และการเสื่อมสภาพของหมอนรองกระดูกสันหลัง เป็นต้น
อาการทั่วไปของโรค SCI
สูญเสียการเคลื่อนไหว
สูญเสียการรับความรู้สึก ประกอบด้วย ความรู้สึกสัมผัส ร้อน-เย็น
สูญเสียการควบคุมการถ่ายปัสสาวะและอุจจาระ
รู้สึกเจ็บเนื่องจากไขสันหลังหรือเส้นประสาทไขสันหลังได้รับความเสียหาย
-
การหายใจ การไอ การกำจัดเสมหะออกจากปอด ทำได้ยากขึ้น
โรค SCI สามารถแบ่งระดับความรุนแรงของพยาธิสภาพแบบง่ายๆ ออกเป็น 5 ระดับ
แบบA แบบสมบูรณ์(complete) ผู้ป่วยจะสูญเสียการรับความรู้สึกและการควบคุมการเคลื่อนไหวทั้งหมด ตั้งแต่ระดับของไขสันหลังที่ได้รับความเสียหายลงไป
แบบB แบบไม่สมบูรณ์(incomplete) คือ ผู้ป่วยสามารถรับความรู้สึกได้ แต่จะเสียการควบคุมการเคลื่อนไหวทั้งหมด ตั้งแต่ระดับของไขสันหลังที่ได้รับความเสียหายลงไป
แบบC แบบไม่สมบูรณ์(incomplete) คือ ผู้ป่วยสามารถรับความรู้สึกได้ กล้ามเนื้อหลักจำนวนมากกว่าครึ่งในตั้งแต่ระดับของไขสันหลังที่ได้รับความเสียหายลงไป สามารถควบคุมการเคลื่อนไหวได้ แต่มีกำลังกล้ามเนื้อน้อยกว่าระดับ 3 ( muscle strength grade less than 3 )
แบบD แบบไม่สมบูรณ์(incomplete) คือ ผู้ป่วยสามารถรับความรู้สึกได้ กล้ามเนื้อหลักจำนวนมากกว่าครึ่งในตั้งแต่ระดับของไขสันหลังที่ได้รับความเสียหายลงไป สามารถควบคุมการเคลื่อนไหวได้ และมีกำลังกล้ามเนื้อมากกว่าหรือเท่ากับระดับ 3 ( muscle strength grade 3 or more )
แบบE แบบปกติ(normal) คือ สามารถรับความรู้สึก และควบคุมการเคลื่อนไหวทั้งร่างกายได้
อาการอัมพาต ซึ่งเกิดจากโรค SCI สามารถแบ่งออกได้เป็น 2 แบบ คือ
quadriplegia / tetraplegia (อัมพาตแขน-ขา) เกิดจากผู้ป่วยมีพยาธิสภาพที่ไขสันหลังในระดับสูงกว่ากระดูกสันหลังระดับอก ทำให้ผู้ป่วยมีอาการอัมพาตตั้งแต่ระดับที่เกิดพยาธิสภาพลงไป นั่นทำให้สูญเสียความรู้สึกและการควบคุมการทำงานของกล้ามเนื้อแขนและขา อีกทั้งส่งผลกระทบต่อการทำงานของกล้ามเนื้อหน้าอกและหน้าท้อง ทำให้การหายใจและการไอมีปัญหาไปด้วย
-
paraplegia (อัมพาตครึ่งท่อน) เกิดจากผู้ป่วยมีพยาธิสภาพที่ไขสันหลังในระดับกระดูกสันหลังระดับอกลงไป ทำให้ผู้ป่วยมีอาการอัมพาตตั้งแต่ลำตัวลงไป โดยอาการอัมพาตนี้จะเกิดมากหรือน้อย ขึ้นอยู่กับระดับพยาธิสภาพที่เกิดขึ้นที่ไขสันหลังด้วย ทั้งนี้ผู้ป่วยยังสามารถใช้งานแขนได้ตามปกติ
(ที่มาของรูป : http://www.mayoclinic.com/images/image_popup/r7_spinalcordinjury.jpg )
สำหรับผู้ป่วยโรค SCI นั้น นักกิจกรรมบำบัดมีส่วนช่วยในการฟื้นฟูได้ ดังนี้
จากที่กล่าวมา ปัญหาของผู้ป่วย คือ ไม่สามารถรับรู้ความรู้สึก และควบคุมการเคลื่อนไหวได้ ดังนั้น นักกิจกรรมบำบัด จึงช่วยในการฟื้นฟู โดยวิธีดังต่อไปนี้
1. ฝึกกำลังกล้ามเนื้อให้กับผู้ป่วย
ฝึกกำลังกล้ามเนื้อให้ผู้ป่วยผ่านทางกิจกรรม เพื่อให้ผู้ป่วยกลับมามีกำลังกล้ามเนื้อสำหรับทำกิจกรรมต่างๆได้
(ที่มาของรูป: http://ecx.images-amazon.com/images/I/41v7aqeE9ML.jpg )
2. การบำบัดรักษาแขนและมือ (hand therapy)
การรักษาช่วงการเคลื่อนไหว(ROM) ของข้อต่อต่างๆ , การดูแลและป้องกันอาการบวม (Edema) และการสวมใส่เฝือกอ่อน (splint) เพื่อป้องกันการผิดรูปของกระดูก รวมถึงการบำบัดด้วยวิธีต่างๆ เพื่อฟื้นฟู คงสภาพ ชดเชย การทำงานของแขนและมือ
(ที่มาของรูป : http://www.irgpt.com/images/photo-of-hand-splint.jpg )
3. ฝึก functional training และ ADL ให้กับผู้ป่วย
- ฝึกสอนการดูแลตัวเอง เช่น การอาบน้ำ การแต่งตัว การปรุงอาหาร การรับประทานอาหาร การดูแลทำความสะอาดที่อยู่อาศัย ด้วยสภาพร่างกายที่เหลืออยู่ของผู้ป่วย
(ที่มาของรูป : http://www.rnoh.nhs.uk/sites/default/files/man-standing-in-wheelchair.jpg )
- ฝึกสอนการเคลื่อนย้ายตัวเอง เพื่อทำกิจกรรมต่างๆ เช่น การเคลื่อนย้ายตัว ขณะอยู่บนเตียง การเคลื่อนย้ายไปมา ระหว่าง เตียง , wheel chair , shower chair , ห้องน้ำ , รถยนต์ และอุปกรณ์เคลื่อนย้ายอื่นๆ
(ที่มาของรูป : http://www.rnoh.nhs.uk/sites/default/files/car-transfers.jpg )
- ฝึกสอนผู้ป่วยในการใช้ อุปกรณ์เคลื่อนย้าย เช่น รถเข็น (wheelchair) , ไม้ค้ำยัน (crutches), ไม้เท้า(cane) และ คอกหัดเดิน (walker) เป็นต้น นอกจากนั้นยังฝึกให้ผู้ป่วย ใช้อุปกรณ์เคลื่อนย้ายในสภาพพื้นที่ต่างๆกัน(เช่น พื้นลาดเอียง พื้นขรุขระขึ้น-ลงบันไดหรือฟุตบาท)
(ที่มาของรูป : http://www.rnoh.nhs.uk/sites/default/files/wheelchairs.jpg )
- ฝึกสอนผู้ป่วยให้รู้จักการดูแลตัวเองเพื่อป้องกันแผลกดทับ ไม่ว่าจะเป็นจากการนอนบนเตียง การนั่งบนรถเข็น หรืออื่นๆ
(ที่มาของรูป : http://www.rnoh.nhs.uk/sites/default/files/Posture-Assessment2.jpg )
4. ฝึกใช้อุปกรณ์ดัดแปลง เพื่อช่วยเหลือผู้ป่วยในการสื่อสาร
เนื่องจากผู้ป่วย SCI นั้นมีข้อจำกัดในร่างกายหลายประการ นักกิจกรรมบำบัดจึงต้องหาอุปกรณ์ที่สามารถช่วยเหลือให้ผู้ป่วยสามารถใช้ในการติดต่อสื่อสารในชีวิตประจำวันได้ง่ายขึ้น
สำหรับผู้ป่วยที่ไม่สามารถใช้แขนและมือได้ จะใช้ mouth sticks เพื่อช่วยในการกด keyboard และ จอสัมผัสต่างๆ เพื่อพิมพ์ข้อความ หรือ สามารถต่อดินสอตรงปลายเพื่อใช้เขียนข้อความได้
(ที่มาของรูป : http://2.bp.blogspot.com/ Ebn6soqx1IE/RqnSoJty2DI/ AAAAAAAAABs/OGvMfuHVkpc/ s320/mouth%2Bstick%2Bvoting.jpg)
สำหรับผู้ป่วยที่ไม่มีแรงกำมือ แต่มีแรงแขน เราจะใช้ universal cuff ในการหยิบจับสิ่งของเช่นการแปรงฟัน การเขียนหนังสือ การรับประทานอาหาร การหวีผม เป็นต้น
(ที่มาของรูป : http://www.rehabmart.com/images html2/North%20Coast/NC-35350_Norco%20Universal %20Quad%20Cuff-1.jpg)
สำหรับผู้ป่วยที่พอมีแรงกำมือแต่ไม่มาก จะใช้ writing grip ช่วยให้การจับดินสอทำได้อย่างมั่นคงมากขึ้น และทำให้ช่วยเหลิอทักษะด้วนการเขียนสำหรับผู้ป่วย
อ้างอิงจาก model PEOP
(ที่มาของรูป : http://cdn.gotoknow.org/assets/media/files/000/881/538/ default_picture21309896555512.png?1361549538)
" เนื่องจาก Occupational Performance เป็นผลมาจาก 4 ปัจจัย คือ P E O และ P
ดังนั้น การจะเพิ่ม Occupational Performance จึงต้องเพิ่มที่ P E O และ P ดังนี้... "
กระบวนการการเพิ่ม P (person)
ปัญหา = ผู้ป่วยมีภาวะกล้ามเนื้ออ่อนแรง >> เพิ่มกำลังกล้ามเนื้อให้กับผู้ป่วย ผ่านการทำกิจกรรมต่างๆ
ปัญหา = ผู้ป่วยไม่สามารถรับความรู้สึกได้ >> ฝึกการรับความรู้สึก ผ่านสื่อต่างๆ โดยใช้กิจกรรมเป็นตัวกระตุ้นความสนใจ
ปัญหา = ผู้ป่วยไม่เข้าใจถึงภาวะของโรคที่ตนเองเป็น >> อธิบายให้ผู้ป่วยทราบถึงภาวะของโรค และให้ความรู้เกี่ยวกับโรค เพื่อให้ผู้ป่วยเข้าใจและปรับตัวได้ง่ายขึ้น
ปัญหา = ผู้ป่วยมีภาวะซึมเศร้า เนื่องจากไม่สามารถทำกิจกรรมที่ตนเองสนใจได้ตามปกติ >> ดัดแปลงกิจกรรมที่ ผู้ป่วยสนใจให้ง่ายและเหมาะสมกับระดับความสามารถของผู้ป่วย เพื่อให้ผู้ป่วยสามารถทำกิจกรรมที่ตนเองสนใจได้ตามปกติ
กระบวนการการเพิ่ม E (environment)
ปัญหา = สิ่งแวดล้อมของผู้ป่วยไม่เหมาะสม ต่อการทำกิจกรรมดำเนินชีวิต >> ปรับแต่งสิ่งแวดล้อมให้เหมาะสม รวมถึงจัดหาอุปกรณ์เสริม ที่สามารถช่วยให้ผู้ป่วยใช้ชีวิตประจำวันได้สะดวกขึ้น
ปัญหา = ครอบครัวของผู้ป่วย ไม่สามารถปรับตัวให้เข้ากับสภาพของผู้ป่วยได้ >> อธิบาย ให้ความรู้ และปรับ ความเข้าใจของครอบครัวที่มีต่อตัวโรค และต่อตัวผู้ป่วยเอง เพื่อให้เกิดความเข้าใจภายใจครอบครัว
กระบวนการการเพิ่ม O (occupation)
ปัญหา = ผู้ป่วยไม่สามารถทำกิจกรรมได้อย่างปกติ เช่น การทำ ADL >> ฝึกสอนให้ผู้ป่วยสามารถทำ ADL และ iADL ด้วยตนเองได้อย่างเต็มประสิทธิภาพที่สุด ภายใต้ข้อจำกัดของสภาพร่างกายของผู้ป่วย
กระบวนการการเพิ่ม P (performance)
ปัญหา = ผู้ป่วยไม่มีศักยภาพเพียงพอในการทำกิจกรรม >> เพิ่มความสามารถของผู้ป่วย โดยฝึกผ่านกิจกรรมที่ผู้ป่วยให้ความสนใจ รวมถึงการให้กำลังใจผู้ป่วย
1. Wise Young, Ph.D., M.D.Spinal Cord Injury Levels & Classification[electronic material].[2013 Feb 23]. Available from : http://www.sci-info-pages.com/levels.html
2. Royal National Orthopaedic Hospital.Spinal Cord Injury[electronic material].[2013 Feb 23]. Available from : http://www.rnoh.nhs.uk/clinical-services/spinal-cord-injury-centre/occupational-therapy-spinal-cord-injury-centre
ความเห็น (0)
ไม่มีความเห็น