พระมเหสีจันท์เทวี และมณฑา

พระมเหสี   

พระมเหสีมีบทบาทไม่มากนัก  แต่ก็เป็นตัวละครที่ทำให้เรืองดำเนินไปได้ย่างสมเหตุสมผล  ตัวละครสำคัญในเรื่องสังข์ทองคือ  นางจันท์เทวี  และนางมณฑา นางจันท์เทวี

นางจันท์เทวี มีบทบาทเช่นเดียวกับตัวละครหญิงในวรรณคดี  คือมักพบกับชะตากรรมที่ลำบากยากแค้น  ต้องพลัดพรากจากสามี  ต้องเดินทางระหกระเหินไปได้รับความทุกข์แสนสาหัส  ซึ่งไม่ใช่การยินยอมแต่ถูกความจำเป็นบังคับเมื่อผู้ที่ขับไล่ไปมางอนง้อขอ โทษ  แม้จะมีทิฐิมานะอย่างไร  ในที่สุดก็จะต้องใจอ่อนยอมยกโทษให้  เพราะไม่ใช่ความผิดของผู้นั้นอย่างแท้จริง  แต่มีผู้ใช้เวทมนตร์คาถาหรือเล่ห์กลมารยาททำให้หลงผิดไป  ในที่สุดก็คืนดีกันอย่างเดิม  นางจันท์เทวีถูกขับไล่ออกจากเมืองตั้งแต่คลอดโอรสใหม่ๆ โดยไม่ได้รับความเห็นใจเลยแม้แต่น้อย  ครั้นเมื่อไม่ได้รับกานผ่อนผันเพราะนางจันทายุยง  นางจันท์เทวีก็แสดงความเด็ดเดี่ยวด้วยการ  “ร้องทูลพระองค์ทรงสกล น้องคนมีกรรมจะขอลาดูรูปจำร่างเสียยังแล้ว พระแก้วจะไม่ได้เห็นหน้า จะไม่คืนคงอย่าสงกา มิได้รองฝ่าพระบาทไป” นางแข็งแกร่งพอที่จะทำงานเลี้ยงตัว เลี้ยงลูกทั้งๆที่เคยใช้ชีวิตอย่างสุขสบายในวัง นางเข้มแข็งพอที่จะไม่ฆ่าตัวตาย แต่มีชีวิตอยู่ด้วยความหวังว่าสักวันหนึ่งคงจะได้พบพระโอรส

นางมณฑา เป็นแบบฉบับของ  “แม่”  ทั่วๆไป  คือ  รักลูก  ห่วงใยลูกแม้ลูกจะทำผิดก็พร้อมจะให้อภัย  และมีความยุติธรรมเป็นคุณธรรมประจำใจ  เมื่อนางรจนาเลือกเจาเงาะเป็นคู่ครอง  นางผิดหวังมาก  จึงตัดพ้อต่อว่านางรจนา  “ ควรหรือมาเป็นได้เช่นนี้  เสียทีแม่รักเจ้านักหนา  ร่ำพลางนางทรงโศกา  กัลยาเพียงจะสิ้นสมประดี ”  แต่นางก็มีสติดีที่จะไตร่ตรองหาเหตุผลที่พระธิดากระทำเช่านั้น  ทั้งยังเตือนสติท้าวสามนต์ไม่ให้ลงโทษพระธิดาอย่างรุนแรงด้วย  นางมณฑาเป็นคนที่ทีเหตุผล  และพยายามนำเหตุผลมาอธิบายให้พระสวามีผู้มัวเมาในโทสะฟัง  เพื่อให้มองเห็นความสำคัญของเจ้าเงาะ  พยายามไกล่เกลี่ยให้ทุกฝ่ายประนีประนอมปรองดองกันเพื่อความสงบสุข  แต่การบรรยายถึงนางมณฑาในบางครั้งจะมีลักษณะตลกขบขัน  ตามแบบฉบับของการเล่นละครนอก  ทั้งๆที่นางเป็นนางกษัตริย์  น่าสังเกตว่าบทตลกขบขันนี้จะแสดงออกเฉพาะนางมณฑาเท่านั้น  ส่วนนางจันท์เทวีจะไม่มีบทบทน่าขบขันเลย