เมื่อพยานเอกสารไม่ตรงกัน จะมีผลต่อ “คนไทยตามมาตรา 23” อย่างวิษณุ อย่างไร

ปัญหาเรื่องพยานเอกสารของผู้ขอลงรายการสัญชาติ ปล.เคยเผยแพร่แล้วใน www.statelesswatch.org

กรกนก วัฒนภูมิ

เจ้าหน้าที่กฎหมาย สถาบันวิจัยและพัฒนาเพื่อเฝ้าระวังสภาวะไร้รัฐ

เดือนมกราคม 2554

วันที่ 18 มกราคม 2554 ได้มีโอกาสตามคณะทำงานโครงการบางกอกคลินิคเพื่อให้คำปรึกษากฎหมายด้านสถานะและสิทธิบุคคล ภายใต้กองทุนศาสตราจารย์คะนึง ฤๅไชย คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์[1]ไปที่เทศบาลตำบลพระสมุทรเจดีย์ อ.พระสมุทรเจดีย์ จ.สมุทรปราการ

การไปทำงานครั้งนี้มีเป้าหมาย คือการพานายวิษณุ บุญชา ไปยื่นคำร้องขอลงรายการสัญชาติไทยในทะเบียนบ้าน ตามมารา 23 พระราชบัญญัติสัญชาติ (ฉบับที่ 4) พ.ศ. 2551 โดยมี อ.ชลฤทัย แก้วรุ่งเรือง อาจารย์คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยพะเยา (อดีตคณะทำงานบางกอกคลินิคฯ) เป็นแม่ทัพ

เมื่อไปถึงเจ้าหน้าที่ฝ่ายทะเบียนได้รออยู่แล้ว ทางทีมงานแจ้งเรื่องที่ต้องการดำเนินการ เจ้าหน้าที่ก็ตอบกลับมาด้วยสีหน้ากังวล ว่า ยังไม่เคยดำเนินการกรณี “คนไทยตามมาตรา 23” มาก่อน ขอเวลาทำความเข้าใจกฎหมาย และหนังสือสั่งการเกี่ยวกับมาตรา 23 เสียก่อน แม้จะเป็นการยอมรับถึงข้อจำกัดในการทำงานของหน่วยงานทะเบียน แต่ก็แสดงให้เห็นด้วยเหมือนกันถึงปัญหาของการเข้าถึง-เข้าใจกฎหมายและปัญหาในทางปฏิบัติของหน่วยงานาร ทางทีมงานจึงเจรจากับเจ้าหน้าที่เพื่อให้ดำเนินการรับคำร้อง รวมถึงเอกสารที่เตรียมมา เพื่อจะได้เริ่มนับหนึ่ง ในการดำเนินการขอลงรายการสัญชาติ

ในระหว่างที่เจ้าหน้าที่ตรวจสอบเอกสารที่แนบมากับคำร้อง  เจ้าหน้าที่เกิดความสงสัยถึงเอกสารของนางปัจจรา หรือบุญมี (ไม่มีนามสกุล) ซึ่งเป็นมารดาของนายวิษณุ ด้วยเพราะเอกสารแต่ละฉบับใช้ชื่อที่แตกต่างกัน คือ ใช้ชื่อ “นางปัจจรา หรือบุญมี ในเอกสารท.ร.20/1, ใช้ชื่อ “นางปัจรา ศรีวารในเอกสาร ท.ร.20/1 ของวิษณุ

เจ้าหน้าที่จึงขอเวลาพิจารณาเอกสาร และจะเริ่มตรวจสอบกรณีนางปัจจราหรือบุญมี ว่าเป็นคนๆเดียวกับชื่อปัจจราหรือบุญมี (ตามหนังสือรับรองการเกิดท.ร.20/1) และนางปัจจรา ศรีวาร (ชื่อตามหนังสือรับรองการเกิด ท.ร.20/1ของนายวิษณุ)หรือไม่

ประเด็นนี้มีความสำคัญ ด้วยเพราะเกณฑ์สำคัญที่จะทำให้วิษณุจะได้รับการลงรายการสัญชาติไทย หรือเป็นคนไทยตามมาตรา23 นั้น จะต้องพิสูจน์ให้ได้ว่าวิษณุคือบุตรของบุคคลกลุ่มหนึ่ง ตามมาตรา 23 

“มาตรา 23  บรรดาบุคคลที่เคยมีสัญชาติไทยเพราะเกิดในราชอาณาจักรไทยแต่ถูกถอนสัญชาติไทยตามประกาศของคณะปฏิวัติ ฉบับที่ 337 ลงวันที่ 13 ธันวาคม พุทธศักราช 2515 ข้อ 1 และผู้ที่เกิดในราชอาณาจักรไทยแต่ไม่ได้สัญชาติไทยตามประกาศของคณะปฏิวัติ ฉบับที่ 337 ลงวันที่ 13 ธันวาคม พุทธศักราช 2515 ข้อ 2 รวมถึงบุตรของบุคคลดังกล่าว ที่เกิดในราชอาณาจักรไทยก่อนวันที่พระราชบัญญัตินี้ใช้บังคับและไม่ได้สัญชาติไทยตามมาตรา 7 ทวิ วรรคหนึ่ง แห่งพระราชบัญญัติสัญชาติ พ.ศ. 2508 ซึ่งเพิ่มเติมโดยพระราชบัญญัติสัญชาติ (ฉบับที่ 2) พ.ศ. 2535 ถ้าบุคคลผู้นั้นอาศัยอยู่จริงในราชอาณาจักรไทยติดต่อกันโดยมีหลักฐานทางทะเบียนราษฎร และเป็นผู้มีความประพฤติดี หรือทำคุณประโยชน์ให้แก่สังคมหรือประเทศไทยให้ได้สัญชาติไทยตั้งแต่วันที่พระราชบัญญัตินี้ใช้บังคับ เว้นแต่ผู้ซึ่งรัฐมนตรีมีคำสั่งอันมีผลให้เป็นผู้มีสัญชาติไทยแล้วก่อนวันที่พระราชบัญญัตินี้ใช้บังคับ

เมื่อพ้นกำหนดเก้าสิบวันนับแต่วันที่พระราชบัญญัตินี้ใช้บังคับ ให้ผู้มีคุณสมบัติตามวรรคหนึ่งยื่นคำขอลงรายการสัญชาติในเอกสารการทะเบียนราษฎรต่อนายทะเบียนอำเภอหรือนายทะเบียนท้องถิ่นตามกฎหมายว่าด้วยการทะเบียนราษฎรแห่งท้องที่ที่ผู้นั้นมีภูมิลำเนาในปัจจุบัน”

ดังนั้น เรื่องราวของนางปัจจราหรือบุญมี มารดาของวิษณุ จึงเป็นฟันเฟืองที่สำคัญมาก ในการขอลงรายการสัญชาติครั้งนี้ เพราะหากนางปัจจราหรือบุญมี ไม่ใช่กลุ่มคนตามปว.337 วิษณุก็จะไม่สามารถขอสัญชาติตามมาตร 23 ได้ 

ซึ่งเราก็เข้าใจในปัญหาของเจ้าหน้าที่เป็นอย่างดี เพราะพยานเอกสารเป็นสิ่งที่น่าเชื่อถือและสำคัญ เมื่อเอกสารขัดกันก็ต้องดำเนินการเพื่อหาข้อเท็จจริง โดยอาจใช้พยานบุคคลมายืนยันความถูกต้อง ซึ่งทางทีมงานก็มีพยานบุคคลเพื่อมายืนยันทั้งประเด็นเอกสารขัดกัน และความเป็นแม่ลูกของนางปัจจราหรือบุญมี และนายวิษณุ  โดยจะนัดวันสืบพยานในภายหลัง ซึ่งจะนัดเป็นวันเสาร์ เพื่อสะดวกในการดำเนินการ เนื่องจากประชาชนมักไม่ค่อยมาใช้บริการทะเบียนราษฎร์ในวันเสาร์

ดังนั้น ในวันนี้อย่างน้อยที่สุดเจ้าหน้าที่ก็ได้ดำเนินการรับเรื่องขอลงรายการสัญชาติของวิษณุ เพื่อเริ่มนับหนึ่ง สู่สิทธิในสัญชาติไทย

---

[1] นางสาวพวงรัตน์ ปฐมสิริรักษ์และนายปุณฑวิชญ์ ฉัตรมงคลชาติ คณะทำงานโครงการบางกอกคลินิคเพื่อให้คำปรึกษากฎหมายด้านสถานะและสิทธิบุคคล ภายใต้กองทุนศาสตราจารย์คะนึง ฤๅไชย คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์