จริยศึกษาจะสัมฤทธิ์ผลได้อย่างไร

จริธรรม

การที่จะเรียนรู้อบรมจริยธรรมให้ได้สำเร็จผลสมบูรณ์นั้นเป็นไปไม่ได้ทำได้แต่เพียงให้ได้ผลพอประมาณซึ่งต้องขึ้นอยู่ที่ผู้ใหญ่ ไม่ได้ขึ้นอยู่ที่เด็ก การอบรมต้องเริ่มต้นที่ผู้ใหญ่แต่ในปัจจุบันนี้ความยากลำบากอยู่ที่ผู้ใหญ่ไม่เข้าใจสภาพของสังคมที่ตนอยู่ ไม่ทราบว่าอะไรกำลังเกิดขึ้นในสังคมของตนและเป็นที่พึ่งแก่เด็กไม่ได้

        การอบรมที่จะทำให้คนประพฤติตนเป็นคนดี เริ่มแรกต้องทำให้คนเข้าใจสภาวะของชีวิตหรือธรรมดาของสัตว์หรือที่เรียกว่าทางพระพุทธศาสนาได้แก่ การเกิด แก่ เจ็บ ตาย ถ้าคนสำนึกในสัจจะเหล่านี้ คนย่อมจะไม่โลภ ไม่โกรธและจะไม่เกิดความโกรธหรือ ความหลง โดยเฉพาะผู้ที่ปกครองสังคมหรือผู้นำคนอื่นต้องเข้าใจความจริงข้อนี้ และนอกจากนี้จะต้องเข้าใจสภาวะของตนเองจึง ต้องมีการสอนให้กระทำสิ่งที่เหมาะสมแก่สภาวะ เช่น ศีลห้า คือ ธรรมที่ดำรงสังคมนั้นเอง มนุษย์จะอยู่ร่วมกันไม่ได้ถ้าปราศจากความไว้วางใจนั้น ต้องระวังภัยจาก เพื่อนบ้าน กลัวขโมยอยู่ทุกขณะ ส่วนเบญจธรรม คือ สิ่งที่คู่กันไปกับศีลห้าจะมีแต่ศีลโดยไม่ประพฤติธรรมย่อมรักษาศีลไม่ได้ ซึ่งในเมืองไทยเรามีการสอนศีลแต่ไม่ค่อยสอนธรรม ข้อนี้ก็จริง ถ้าถือแต่ถ้อยคำ แต่การกระทำของคนขึ้นอยู่กับสภาพสังคมในสังคมไทยแบบโบราณเขาสอนให้มีการกระทำดี เช่น มีความสามัคคี  การลงแขก รวมกำลังกันช่วยจับผู้ร้าย ต่อสู้ สังคมไทย โบราณจึงเป็นสังคมที่เหมาะแก่สภาพไม่มีความผิดหวังอยู่กันได้โดยปกติสุขแต่ในปัจจุบันนี้  สังคมกำลังเปลี่ยนทุกด้านไม่มีใครทราบว่า การกระทำอย่างไรคือการกระทำที่ถูก เด็กจึงหมดที่พึ่ง เพราะผู้ใหญ่เองก็ไม่แน่ใจว่าอะไรผิดอะไรถูก เช่น การไม่โกงกิน ไม่รู้จักผ่อนสั้น ผ่อนยาว เป็นต้น

        ดังนั้น มนุษย์เราจะต้องประพฤติปฏิบัติตนเป็นคนดี และถ้าเราเห็นว่าสังคมเราไม่ดี เราควรที่จะปรับปรุงสังคมเรา โดยการพิจารณาว่าเหตุที่ทำให้ไม่ดีนั้นคืออะไรและต้องปรับปรุงสิ่งนั้นอย่างไร เราควรเริ่มต้นที่ตัวเราก่อน เพราะคนดีคนหนึ่งย่อมช่วยธำรงสันติสุขให้คนข้างเคียงได้ และเป็นเชื้อความดีต่อ ๆ กันไปได้อีกจำนวนมาก