ธรรมะสร้างคน…คนแก้ทุกข์
เช้าวันศุกร์ที่อากาศสดชื่นไม่หนาวเหน็บเหมือนเมื่อต้นสัปดาห์ เราเริ่มต้นการเรียนรู้ด้วยบทเพลงที่ชื่อว่า Happiness ความสุข อยู่ที่นี่ และเดี๋ยวนี้ .... เหมือนเป็นการตั้งคำถามไปในตัวว่า... ความสุขอยู่ที่นี่ และเดี๋ยวนี้จริงหรือ
หัวข้อการเรียนรู้ตาม course outline วันนี้ ก็คือ Buddist management จากสามสัปดาห์ที่แล้ว จะพบว่า การเปลี่ยนแปลงของสิ่งต่างๆบนโลกใบนี้มีเหตุปัจจัย เกี่ยวเนื่องซึ่งกันและกันอยู่ตลอดเวลา ไม่ว่าจะเป็นกลไกการผลิตที่อยู่ในอำนาจของกลุ่มคนไม่กี่กลุ่ม ผลกระทบที่เกิดกับผู้บริโภค เกิดปัญหาสุขภาพ สิ่งแวดล้อม เศรษฐกิจ สังคม ตามมาอีกมากมาย ถ้ามองในมุมมองแบบชาวพุทธอย่างเราๆ ก็จะพบว่า กลไกของเรื่องราวต่างๆ จะประกอบไปด้วย ทุกข์ สมุหทัย นิโรธ และมรรค ทางแห่งการหมดทุกข์ นั้นมีขึ้นตามแต่ละเงื่อนไข ซึ่งในวันนี้ อาจารย์ได้นำตัวอย่างที่น่าสนใจอยู่สี่เรื่อง ให้เราได้เก็บเกี่ยวประสบการณ์
มูลนิธิข้าวขวัญ อยู่ที่อำเภอบางปลาม้า จังหวัดสุพรรณบุรีซึ่งมีเป้าหมายให้เกษตรกรและชุมชน มีการเรียนรู้จากความรู้ภายนอก และการฟื้นฟูความรู้ดั้งเดิมมาจัดการอย่างบูรณาการเพื่อให้เกิดระบบการเกษตรที่ไม่ทำลายสิ่งแวดล้อม อนุรักษ์ และฟื้นฟูธรรมชาติ สามารถลดการพึ่งพาปัจจัยการผลิตจากภายนอก และสามารถพึ่งพาตนเองได้มากขึ้น สานสร้างเครือข่ายของผู้ผลิต และผู้บริโภคที่เห็นคุณค่า และความสำคัญกับเรื่องของวิถีชีวิต สังคม สุขภาพ และสิ่งแวดล้อม อันเป็นการเชื่อมโยงกันระหว่าง การพัฒนาระบบเกษตรกรรม กับการพัฒนาวิถีชีวิตอย่างเป็นสุข รวมถึงการพัฒนาด้านอื่นอย่างรอบด้าน
บทเรียนจากไม้เรียง เป็นเรื่องราวของ ชุมชนพึ่งตนเอง ที่อำเภอฉวาง จังหวัดนครศรีธรรมราช มีแกนนำคือ ครูประยงค์ รณรงค์ ซึ่งเป็นปราชญ์ชาวบ้านที่ได้รับรางวัลแม็กไซไซ การพัฒนาชุมชนไม้เรียง นอกเหนือจากจะทำเพื่อชุมชน ก็มีการเรียนรู้เกิดขึ้น ให้ความสำคัญกับกระบวนการเรียนรู้ ที่ผ่านมาเราจะพบว่า คนขัดแย้งกัน เพราะความรู้ไม่ทันกัน พอได้เรียนรู้จริง ก็จะเกิดความรู้ที่ตรงกัน ส่วนหนึ่งที่ทำให้ไม้เรียงประสบความสำเร็จ ในการแก้ปัญหาชุมชน นั่นก็คือการมีธรรมะในใจของผู้นำ ที่ไม่ได้หวังประโยชน์ “การควบคุมความโลภได้ ถือเป็นธรรมะขั้นสูง” โดยอาศัยการปลุกเร้าให้ผู้คนพึ่งตนเอง “การพึ่งตนเอง คือวิถีเดียวเท่านั้นที่เราจะอยู่รอดได้อย่างยั่งยืน “ และ “ความยั่งยืนของชุมชน คือ เสรีภาพของแผ่นดิน”
Tzu chi buddhist Foundation ใช้เรื่องของจิตสาธารณะ อาศัยเงินบริจาคจากแรงศรัทธา สร้างโรงพยาบาล และโรงเรียนแพทย์ บรรยากาศในโรงพยาบาล ก็จะมีการช่วยเหลือเกื้อกูลกัน ของเพื่อนมนุษย์ หล่อหลอมให้ผู้คนมีจิตใจที่งดงาม ผ่านกิจกรรมต่างๆ
Thich Nhat Hanh สารคดีพื้นที่ชีวิต ตอนตื่นจากความคิด พิธีกรนำพวกเราเดินทางไปสู่หมู่บ้านพลัม ประเทศฝรั่งเศส ที่ซึ่งปลุกหลายชีวิตให้ตื่นจากความคิดที่เป็นทุกข์ ธรรมะในมุมมองที่ไม่แบ่งแยก สื่อสารออกมาในรูปแบบทีเป็นธรรมชาติ สอดคล้องกับวัฒนธรรมเดิม และใส่ใจเรื่องสุขภาพ มีหลายสิ่งที่ได้เรียนรู้จาก สารคดีที่มีค่าชิ้นนี้ แต่มุมมองที่ชัดเจน ในเชิงบริหารจัดการ มีอยู่ 4 ประเด็น หลัก คือ ความสุขอยู่ทุกที่ , มีสติ , ทุกสิ่งเกี่ยวข้องเชื่อมโยงกัน , มีศาสนา หรือ ธรรมะ หรือใช้ชีวิตกับธรรมชาติอยู่ตลอดเวลา
***
ทั้ง 4 การเรียนรู้ จะไม่เกิดขึ้น ถ้าไม่มีคำถาม Know how? Know why? และต้องลงมือทำ ต้องปฏิบัติจริง ต้องสัมผัส รับรู้ด้วยตนเอง ต้องภาคภูมิใจ หรือที่เรียกกันว่า จิตตปัญญาศึกษา
ส่งท้าย.... ลองเชื่อมโยงดู...เศรษฐกิจพอเพียง ตอบได้ทุกโจทย์จริงๆ
ผู้สอน : ผศ.ดร.นพ.ปัตพงษ์ เกษสมบูรณ์
ภาควิชาเวชศาสตร์ชุมชน คณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น
วันที่ 30 ธค. 2554 อาคารเวชวิชชาคาร