เมื่อผมไปเป็นล่ามบนเรือสำรวจน้ำมัน ในอ่าวไทย - ๑


โตนี่ - ฟาง. GotoKnow.

ไดอารี่ ของล่ามไทย - บนเรือโคร่อนลี๊ฟ เอ๊กซโพเลอร์.

Diary of Thai Interpreter onboard.

 MV.Coral Reef Explorer.

 

* อันเนื่องมาจากเรื่องเดิม  ที่ผมนำลงในบล็อกโกทูโน.ในชื่อ “ เมื่อผมเป็นล่าม บนเรือสำรวจน้ำมัน.”จบไปนานแล้วคิดว่า คงมีคนเข้ามาอ่านกันพอสมควรอยากบอกว่าใครที่ได้อ่านแล้วถือว่าโชคดี และมีกำไรกว่าคนที่ยังเมินเฉยไม่พยายามเข้ามามีส่วนร่วม..วันหนึ่งช่วงที่ชาวบ้านกำลังผจญกับกระแสน้ำ ผมมีโอกาสทำความสะอาดบ้านจึงพบต้นฉบับที่เขียนด้วยมือ.เมื่อแปดปีก่อน.ในขณะที่มาเป็นล่ามอยู่บนเรือสำรวจน้ำมันในครั้งนั้น ผมจึงต้องขออภัยและถือโอกาสลบเรื่องเดิมเสียเลย โดยจะนำเอาต้นฉบับที่ว่าเข้ามาผสมผสานกัน เพื่อให้ท่านได้อ่านกันใหม่อีกครั้ง.ผมขอยืนยันว่าน่า สนใจกว่าเดิมเพราะผมมีรายละเอียดต่างๆของบุคคล ของเรือ และอื่นๆที่ได้บันทึกไว้แล้ว และพร้อมจะถ่ายทอดให้ท่านได้อ่านกันใหม่อีกครั้ง..เชิญติดตามอ่านได้ ณ บัดนี้..

ยาม.        หมวดครับ..โทรศัพท์ครับ..

ผู้เขียน.    สวัสดีครับ...ครับ.ครับ.  แล้วผมจะไปดูครับ..

ผมยังไม่ได้เขียนเลยน๊ะครับ  กำลังจะมีงานใหม่ป้อนเข้ามาอีกแล้ว  ทีนี้คงมีเรื่องมาเขียนให้ท่านได้อ่านกันอีกเป็นแน่ ผมคงต้องรบกวนให้ท่านติดตามอ่านผลงานของผมหน่อยน๊ะครับ. ผมพยายามตั้งชื่อเรื่องใหม่ที่เขียนเตรียมไว้หลายชื่อแล้ว  แต่นึกอย่างไรไม่ทราบจึงตกลงเอาชื่อนี้เป็นชื่อเรื่อง จะว่าไม่เกี่ยวกันก็ไม่ใช่แต่จะเป็นชื่อหลักก็ไม่เชิง ที่จริงเป็นเรื่องการสำรวจน้ำมันในอ่าวไทย. แหล่งน้ำมันธรรมชาติ. ผมต้องมาเกี่ยวข้องด้วยเพราะเป็นตัวละครตัวหนึ่ง. มีเอกสารที่เกี่ยวข้องประกอบด้วย  เพื่อเป็นการยืนยัน และแจ้งมายังผู้ที่เกี่ยวข้องรวมถึงชาวประมง  เพื่อจะได้ทราบถึงวัตถุประสงค์ รวมทั้งเจตนารมณ์ต่างๆ ในการสำรวจน้ำมันในครั้งนี้..

๑.เอกสารจากบริษัทฯที่ได้สัมปทาน ในการสำรวจครั้งนี้.

เรือต่างๆที่เกี่ยวข้อง ในการสำรวจน้ำมันในครั้งนี้. 

๑.เรือประมงต่างๆ : ๒.เรือสำรวจ :๓.เรือนำ :๔. เรือตำรวจน้ำ :๕. เรือติดตาม. จากข้อ๒-๕  เป็นเรือที่เกี่ยวข้องกับการสำรวจน้ำมันในครั้งนี้โดยตรง.  โดยเฉพาะข้อ ๓ ผู้เขียนอยู่บนเรือลำนี้ ตั้งแต่วันแรกที่ขึ้นเรือ-จนวันสุดท้ายที่ขึ้นฝั่ง ผมมีโอกาสแสวงหาข้อมูลต่างๆ อย่างละเอียดพอประมาณ เพื่อนำมาให้ท่านได้อ่านกัน ส่วนเรือที่ร่วมงานด้วยนั้นผมขอนำข้อมูลมาให้ท่านได้อ่าน เพียงสังเขปเท่านั้น !  ดีกว่าไม่รู้อะไรเลยจริงไหมครับ ?               

๑.เรือประมงต่างๆ Fishry Boat. ในน่านน้ำไทยจะมีเรือต่างๆที่ลอยลำอยู่  ไม่ว่าจะทำงานอะไรเป็นหลัก ก็มักจะมีบทบาทกีดขวางหรือ ทำให้เกิดอุปสรรคกับเรือสำรวจน้ำมัน. ได้ทั้งกลางวันและกลางคืน  ตั้งแต่เรือเล็กเช่นเรือเบ็ด , เรือเฝ้า. เฝ้าซั้งหรือเฝ้าลอบ.เรือได,เรืออวน,เรือลาก.ลากเดี่ยวหรือลากคู่. รวมไปถึงเรือสินค้า,เรือน้ำมันและเรือเดินทะเลเป็นต้น ที่จริงเรือสามประเภทหลังนี้มีเส้นทางเดินเรืออยู่แล้ว เราสามารถติดต่อวิทยุสากลในช่อง๑๖ของไอค่อมได้ Icom Radio. เรือประมงบางลำให้ความร่วมมือด้วยดี บางลำไม่ค่อยเต็มใจนักอย่างไรก็ดีช่วงที่ผมทำงานร่วมกับคณะสำรวจชุดนี้ ไม่มีอุปสรรคเลยยกเว้นเสียงบ่นมาทางวิทยุเป็นบางช่วงเท่านั้น เช่นลากอะไรกันนักหนาว๊ะ ? กูเพิ่งวางอวนเมื่อกี้จะให้ย้ายอีกแล้ว , เมื่อไรจะสำรวจเสร็จเสียทีว๊ะ ? เป็นต้น ภาษาทหารเขาบอกว่าเห่า..แต่ไม่กัด..ทำไมผมจะพูดไม่ได้ล่ะ ?ผมทหารเก่าน๊ะครับ.ไม่ถึงกับวุ่นวายนัก ขอขอบคุณพี่น้องชาวเรือ..อีกครั้ง.

๒. เรือประมง - ในอ่าวไทย.

 .เรือสำรวจ.MV.Baltic Sea.เรือลำนี้เป็นเรือขนาดใหญ่กว่าเรือนำที่ผมประจำอยู่  แต่เล็กกว่าเรือเฟอร์รี่ Ferry.ที่วิ่งระหว่าง  ท่าเรือขนอมและเกาะสมุย. เวลาลากสายจะทำการปล่อยสายลงน้ำ.ยาวประมาณ๓ ก.ม.จากท้ายเรือถึงทุ่นไฟ. สายนี้จะลากแสดงไว้เพื่อให้เห็น..ระหว่างลากสายเคเบิ้ลสำรวจน้ำมัน และขณะปฎิบัติงานนั้นจะมีเรือคุ้มกันขนาบสองข้าง.เพื่อป้องกันมิให้เรือประมงลำอื่นๆวิ่งข้ามมา มิฉะนั้นจะเกิดการชำรุดเสียหายกับสายเคเบิ้ล และคอมพิวเตอร์ของเรือลากสาย  และเรือประมงที่ลากอวนผ่าน การปล่อยและเก็บสายเคเบิ้ลจะใช้เวลาอย่างน้อย๒-๓ช.ม.จึงจะเสร็จ. ขึ้นอยู่กับสภาพดินฟ้าอากาศ  และท้องทะเลด้วย. จนท.ประจำเรือประกอบด้วย : กัปตันเรือ๒ นาย -อเมริกัน ;ลูกเรืออินโดนีเซีย๑๐ นาย.ฟิลิบปินส์ ๑๐ นาย สิงคโปร์ ๑๐ นายและคนไทย๓ นาย.ล่าม๒ จนท.จากกรมทรัพยากรฯ ๑ นาย.ชั่วคราว.* ขอขอบคุณข้อมูลและเอกสาร ที่ได้รับจากคนไทยบนเรือ. ขออภัยถ้าคลาดเคลื่อน. 

๓. ผู้เขียนกับเรือบอลติค ซี Baltic Sea.- ที่ท่าเรือสัตหีบ. ๑๒ ม.ค. ๒๕๓๖.

๓.เรือนำ. MV.Coral Reef Explorer.

เรือลำนี้สร้างที่เมืองมอร์แกนซิตี้,เท๊กซัส สหรัฐอเมริกา.Morgan City, Texas.USA. ผู้อ่านหลายๆท่านคงจะเคยไปเที่ยว  หรือไปศึกษาและดูงานกันมาบ้างแล้ว  เมืองนี่น่าเที่ยวครับ ถ้าใครยังไม่เคยไปลองกลับไปอ่านเรื่องทหารเรือไทยในอเมริกาดูน๊ะครับ..ผมนำลงถึงสามตอนแล้ว..หลายท่านได้ติดตามอ่านกันแบบแฟนคู่สร้างคู่สมถ้าไม่เชื่อลองกลับไปอ่านดูน๊ะครับ..จบตอนที่สามแล้วไม่ทราบว่าจะนำเรื่องที่กำลังแก้ไขนี้ลงทันหรือไม่ ? เรือลำนี้ติดธงอเมริกัน สร้างขึ้นในปี๑๙๖๖. สองปีต่อมาได้ดัดแปลงไปใช้กับงานดำน้ำ มีนักดำน้ำจากสโมสรต่างๆมาเช่าไปเพื่อ.การดำน้ำบ้าง. ค้นหาสมบัติใต้น้ำบ้าง งานสำรวจใต้น้ำบ้าง ตลอดจนนำไปใช้ในการกู้เรือที่จม. ท้ายเรือลำนี้มีเสาเหล็กแข็งแรงเพื่อยึด-โยง ในการกว้านของขึ้นมาบนเรือ. เรือลำนี้ขึ้นทะเบียนที่ประเทศฮอนดูรัส.Honduras.ต่อมาถูกขายให้กับบริษัทแห่งหนึ่งในประเทศอังกฤษ.England.สุดท้ายถูกขายและมาประจำที่ประเทศสิงคโปร์. Singapore. ขณะทำการกู้เรือที่จมเรือลำนี้จะเป็นฐานลอยอยู่. อุปกรณ์ที่ติดตั้งเพิ่มเติมนั้นล้วนแต่ทันสมัยทั้งสิ้นเช่น เครื่องมืออีเล็กทรอนิคที่ใช้ในการติดต่อสื่อสารและเพื่อการนำร่อง รวมทั้งเรด้าร์แบบมาตรฐานอินมาแซ๊ท.Inmarsat.ยังมีโทรศัพท์ข้ามทวีป เครื่องมือรับ-ส่งแฟ๊กซ์.Fax.นอกจากนี้มีอุปกรณ์สำคัญๆอีกหลายรายการแต่ส่วนใหญ่มักจะเป็นของญี่ปุ่นชื่อฟูโรโน่.Furono.ที่จริงเรือลำนี้มีอายุถึง๒๖ปีแล้ว  หลังจากที่บริษัทในสิงคโปร์ซื้อมาล่าสุด  แล้วจึงมาดัดแปลงเป็นเรือสำรวจดังกล่าว ค่าเช่าเรือวันละ๑,๕๐๐เหรียญดอลล่าร์ -ไม่รวมค่าน้ำมันเชื้อเพลิง.

๔. พนง.เก็บซั้ง เพื่อมิให้กีดขวางเส้นทางสำรวจ. - ในอ่าวไทย. ปี๒๕๓๖.

คุณลักษณะ: ตัวเรือยาว ๑๑๒.๖ ฟุต.  กว้าง ๒๘.๕ ฟุต.                           

ความเร็ว:เต็มที่ ๑๑ น๊อต. ในการสำรวจ ๘.๕ น๊อต.  ประหยัด  ๗.๕ น๊อต.       

ตัวเรือหนัก: นน.รวม๑๙๓ ตัน.นน.ตัวเรือ๑๓๑ ตัน. อยู่ใต้น้ำ๑๐ ฟุต. ๓.๑ เมตร.

ความสิ้นเปลืองน้ำมัน:                                                                           

- ๒,๘๐๐ ลิตร :วันในการสำรวจ.    

-๒๕๐ ลิตร : วัน - สำหรับเครื่องปั่นไฟ.  

ความจุถังน้ำมันเชื้อเพลิง:                                                                      

- ๑๐๐,๐๐๐ ลิตร.     

- ถังน้ำจืด จุ๔๐,๐๐๐ ลิตร. รวมทั้งที่ผลิตขึ้น.                   

ภายในตัวเรือ : มีห้องต่างๆดังนี้  :  

- ห้องกัปตัน ๒ ห้อง. ห้องน้ำ - ส้วมในตัว.   

- ห้องพักกลาสี  ๒ ห้อง. ประจำเรือและผู้มาชั่วคราว.

- ห้องพักผ่อน ๑ ห้อง.ใช้รับประทานอาหารได้.          

- ห้องน้ำส้วม ๑ ห้อง. รวมกันในห้องเดียว.

- ห้องครัว ๑ ห้อง.

ไหนๆผมก็พาท่านมาทราบรายละเอียดขนาดนี้แล้ว  ถ้าจะได้ทราบรายรับบ้าง นิสัยใจคอเพื่อนร่วมงานบ้าง ก็น่าจะดีน๊ะครับ  ที่จริงถ้าดูจากรูป ในการจัดขบวน.เรือนี้จะเป็นเรือนำหน้า  มีลูกเรือประจำอยู่ดังนี้ :   

จำนวน.           ตำแหน่ง.                 สัญชาติ.              สถานะภาพ.

๒ คน.             กัปตันที่๑และ๒.        อินโดนีเซีย.          ประจำเรือ.

๑ คน.              จนท.เซอร์เวย์.         สิงคโปร์.              ชั่วคราว.

๓ คน.              ลูกเรือ.                   อินโดนีเซีย.          ประจำเรือ.

๒ คน.              ลูกเรือ.                   ฟิลิบปินส์.            ประจำเรือ.

๑ คน.              ช่างเครื่อง.               ฟิลิบปินส์.            ประจำเรือ.

๑ คน.              ล่าม.                      ไทย.                  ชั่วคราว.

๒ คน.              พนง.รื้อ-ถอน.           ไทย.                  ชั่วคราว.

๕. จากขวา. - กัปตันจอห์น - ไต๋เรือพรพิราม๑ - ผู้เขียน. ในอ่าวไทย.

๑.กัปตันที่หนึ่ง.First Captain. ชื่อจอห์นเป็นอดีตทหารเรืออินโดนีเซีย.  ยศจ่าโท รับราชการมาเพียง๖ ปี Po2.John Tarigan -T. Indonesia Navy.  แต่เมาไปหน่อยจึงขอลาออก..เสียดายที่ทางการยังต้องการตัวและไม่อนุญาต.พี่จอห์นจึงเกเรสุดสุดจนทางการเชิญให้ออก.ไล่ออก.-Kick Out. แม้จะมาทำงานเอกชนแล้วพี่แก..ยังชอบดื่มเหมือนเดิมแถมยังขาดผู้หญิงไม่ค่อยได้.  พี่จอห์นเคยเมาแล้วตกเรือบ่อยๆ. กลับเรือไม่ทัน.มิใช่ตกลงไปในน้ำ.แต่ยังไม่เคยถูกไล่ออกเพราะจริงๆแล้ว  พี่จอห์นนั้นงานแกดีมากครับ.เวลาที่ไม่เมา. ตั้งใจทำงานและขยันมาก ถ้าว่างจริงๆพี่จอห์นมักจะแอบพูดวิทยุกับนำร่องสาวชาวอินโดฯ ไม่มีใครรู้ว่าพี่แกพูดเรื่องงานหรือจีบกันแบบออกอากาศ นอกจากตัวแกเอง..ลิต้า ลิต้า คอนแต๊ค.- LITA  LITA CONTACT. พี่แกรับค่าตัววันละ๓,๐๐๐บาท.ประมาณสองพันเหรียญสิงคโปร์. คนอินโดฯมักออกเสียงตัวทอทหารเป็นตอเต่าเสมอๆ คล้ายๆกับคนฟิลิบปินส์.และตัววอเป็นบอใบไม้. เช่นเนวี่..พี่แกมักจะออกเสียงว่าเนบี้.. เออไม่สมควรอยู่ในกองทัพเรือหรอกน๊ะ..ออกเสียงยังไม่ถูกเลย..ออกไปนอกกองทัพเรือดีกว่า..ทำงานวันละ๑๒ ช.ม.โดยแบ่งเป็นสองกะทุก๖ช.ม.ออกเวรแล้วชอบมาดูหนัง..ที่เช่ามาจากบนฝั่ง.หนังเรื่องบ้าง.โป๊บ้าง..มิฉะนั้นหมอบอกว่าไปแคนน๊อทสลี๊พ.I can not sleep.นอนไม่หลับว่ะ !

๖. จากซ้าย.กัปตันที่สอง. ผู้เขียน. และจนท.เก็บซั้ง. ในอ่าวไทย.

๒.กัปตันที่สอง.Second Captain.ชื่อนายแอ๊บเนอร์ เดย์ เดย์.Mr.Abner Day Day.เป็นชาวอินโดฯที่เคร่งศาสนา เวลาทำงานมักจะตั้งการถือท้ายแบบอัตโนมัติ. Auto Pilot. แล้วร้องเพลงเบาๆ หลับบ้างเป็นบางช่วง. ช่วงที่การจราจรไม่คับคั่ง. บางครั้งก็มาตกปลากันที่ท้ายเรือเพื่อผ่อนคลาย หลังจากออกเวรกัปตันที่สองมักทำอาหารทานเอง.กินได้ทั้งวัน. อาจเป็นเพราะความเคร่งทางศาสนาก็เป็นได้..อัลเลาะห์..   พี่บังมือสองคนนี้รับเท่ากับกัปตันมือหนึ่งคือ วันละ๓,๐๐๐บาท.ต่างกันที่ตำแหน่งเท่านั้น ! รับเงินเท่ากันก็ถือว่าโอเค..โอเคน๊ะครับ. 

๓.ช่างเครื่อง. Chief Engineer.เป็นชาวฟิลิบปินส์ชื่อ Mr.Henry Pepito.นายเฮ็นรี่ เปปิโต้. มีหน้าที่ซ่อมแซมเครื่องยนต์  ตลอดจนอุปกรณ์ต่างๆที่ชำรุดขณะใช้งานในทะเล.*ถ้าชำรุดมากหรือขนาดใหญ่ กัปตันต้องแจ้งไปที่บริษัทแม่ในสิงคโปร์ก่อน  เมื่อได้รับอนุมัติแล้วจึงจะซ่อมทำหรือยกเปลี่ยนใหม่ทั้งชิ้น ที่สำคัญต้องกลับซ่อมทำเวลาเรือเข้าเทียบ เพื่อพร้อมที่จะรับงานใหม่ทันที.ช่างเครื่องคนนี้ท่าทางพี่แกคล่องพอสมควรเวลาซ่อมทำ.ผมเองเวลาทำงานที่หน่วยมักจะเปิดคู่มือไปด้วยเสมอช้าแต่ชัวร์.สาเหตุเพราะติดนิสัยมาจากทางรร. ครูนย.อม.มักจะบอกเสมอให้ทำตามคู่มือ.จะไม่มีการผิดพลาดและสามารถอ้างอิงได้ตลอดเวลาถ้าถูกซักถามที่สำคัญครูจะย้ำว่า.อย่าถามคำถามโง่โง่.Did you get that?   รับเงินรายวันๆละ๖๐๐บาท.

๔.พนักงานสำรวจ. Surveyer. ชื่อนายอัลเบิร์ต ลิน เหม็ง เลี่ยง. Mr. Albert Lin Meng Lieng เป็นชาวสิงคโปร์. * ยุคนี้จะสังเกตได้ว่าคนจีนมาเลย์ ,จีนสิงคโปร์หรือจีนฮ่องกง. มักจะมีชื่ออังกฤษกันทุกคน  เพื่อสะดวกในการติดต่อธุรกิจเป็นแน่. มิฉะนั้นคงจะออกเสียงลำบากเช่นนายติงม่งเหา หรือหวั่นเที่ยนสง และอีกหลายๆชื่อที่สามารถทำให้ปวดหัวได้ทั้งผู้อ่านและผู้เขียน..พี่แกคล่องแคล่วในการใช้คอม พิวเตอร์มากทีเดียว มิฉะนั้นค่าตัวคงไม่แพงถึงวันละ๖,๒๕๐ บาท. มีเชื้อจีนเต็มตัว อารมณ์ร้อนนิดๆแต่มีความมั่นใจสูง เวลาไม่ถูกใจอะไรพี่แกจะสบถออกมาดังๆแบบว่าตรงนี้มีข้าอยู่เพียงคนเดียว บ่อยครั้งที่ผมได้ยินแต่ยังดีว่าผมฟังไม่รู้เรื่อง..ก็คงจะไม่พ้น..ไอ้หยา..ชิกหายเลี้ยว..ทำนองนั้น. พี่แกไปมาทั่วเจ็ดย่านน้ำแล้ว เพราะรับงานสำรวจทุกแห่งที่มีน้ำมันทั้งบนบกและในทะเล  จบงานแล้วพี่เหม็งไปทำงานต่อที่ประเทศจีน..เราไม่ได้พบกันอีกเลย. หลายปีต่อมาผมมาทำงานให้บริษัทอมฤตฯ มีหน้าที่รับ-ส่งพนักงานไปลงเรือเราจึงมีโอกาสเจอกันและได้คุยกันสักครู่.เพราะต่างคนต่างยุ่ง..ถ้าไม่มีงานเวลาอารมณ์ดีพี่แกก็จะออกมาอาบแดด และคุยกับผมที่หัวเรือ.Bow.อ่านว่าเบาแปลว่าหัวเรือ -ถ้าอ่านโบแปลว่าผ้าที่ผูก หรือแปลว่าคันธนู.ที่สำคัญเป็นคำนามทั้งคู่.  ข้อควรระวังและต้องฟังให้ดีดี..ถ้ามีคนสั่งให้เอาโบไปผูกที่หัวเรือ. พี่เขาคงจะสักการะแม่ย่านางกระมัง !      

* กำลังเพลิน ดูสิพื้นที่หมดเสียแล้ว..เอาไว้อ่านต่อช่วงหน้าน๊ะครับ.  

                                                                   

หมายเลขบันทึก: 467903เขียนเมื่อ 11 พฤศจิกายน 2011 14:00 น. ()แก้ไขเมื่อ 22 มิถุนายน 2012 14:57 น. ()สัญญาอนุญาต: ครีเอทีฟคอมมอนส์แบบ แสดงที่มา-ไม่ใช้เพื่อการค้า-อนุญาตแบบเดียวกันจำนวนที่อ่านจำนวนที่อ่าน:


ความเห็น (3)

เห็นภาพ ได้อารมณ์ ซับความรู้สึก แม้ว่าครั้งหนึ่งจะได้เกี่ยวข้องกับวงการธุรกิจพลังงานมาในเวลาอันน้อยนิด แต่ไม่ได้ความรู้และเรื่องราวอีกแง่มุมเท่าที่อ่านจากท่านนะครับ

สวัสดีครับคุณธนะภูมิ..ผมมีเวลาเข้ามาในวงการนี้น้อยไปหน่อย เพราะ หลงไปเกาะสมออยู่เกือบ๓๐ปี ยังดีที่ได้รับบำนาญพอเกษียณจากบริษัทแล้ว..ที่จริงผมเป็นแม๊คคานิค แต่ชอบงานแปลและบริหาร จึงมิได้ใช้ประสบการณ์ที่เรียนมาเท่าที่ควร ผมซ่อมทำเครื่องคัมมิ่น วีแปด..รถเอเอวีที่ทร.ใช้ในการยุทธสะเทินน้ำสะเทินบก..แต่งานแปลนั้นมันท้าทายกว่าและมีตำแหน่งให้เลือกพอสมควรในงานขุดเจาะน้ำมัน ผมมีโอกาสไปเป็นล่ามที่บังคลาเทศด้วยน๊ะ..ขอบอก..อย่าลืมติดตามอ่านน๊ะครับ ใกล้จะนำเรื่องลงในบล๊อคแล้ว.

โตนี่-ฟาง.

๑๑ พ.ย. ๕๔

อ่านซะเพลินเลย จะแวะมาอ่านบ่อยๆครับ

พบปัญหาการใช้งานกรุณาแจ้ง LINE ID @gotoknow
ClassStart
ระบบจัดการการเรียนการสอนผ่านอินเทอร์เน็ต
ทั้งเว็บทั้งแอปใช้งานฟรี
ClassStart Books
โครงการหนังสือจากคลาสสตาร์ท