ลอยกระทงกับกาลเวลาที่เปลี่ยนไป

   ลอยกระทงกับกาลเวลาที่เปลี่ยนไป      

         

          วันเพ็ญเดือนสิบสอง น้ำนองเต็มตลิ่ง 
          เราทั้งหลายชายหญิง 
          สนุกกันจริง วันลอยกระทง 
          ลอย ลอยกระทง ลอย ลอยกระทง 
          ลอยกระทงกันแล้ว 
          ขอเชิญน้องแก้วออกมารำวง 
          รำวงวันลอยกระทง รำวงวันลอยกระทง 
          บุญจะส่งให้เราสุขใจ บุญจะส่งให้เราสุขใจ

        ทุกคนยังจำเพลงนี้กันได้หรือเปล่าครับ  เพลงที่ชาวต่างชาติถึงกับบอกด้วยตัวเองว่าชอบเพลงลอยกระทงกันมากเลยนะครับรู้หรือเปล่า แล้วเราล่ะร้องกันได้หรือยัง ก่อนอื่นเรามาเล่าถึงประวัติกันสักหน่อย....เชื่อว่าประเพณีนี้ได้สืบต่อกัน มายาวนานตั้งแต่สมัยสุโขทัย โดยในรัชสมัยพ่อขุนรามคำแหง เรียกประเพณีลอยกระทงนี้ว่า การลอยพระประทีป และมีหลักฐานจากศิลาจารึกหลักที่ 1 กล่าวถึงงานเผาเทียนเล่นไฟว่าเป็นงานรื่นเริงที่ใหญ่ที่สุดของกรุงสุโขทัย ทำให้เชื่อกันว่างานดังกล่าวน่าจะเป็นงานลอยกระทง 

          ก่อนที่นางนพมาศ หรือ ท้าวศรีจุฬาลักษณ์ สนมเอกของพระร่วงจะคิดค้นประดิษฐ์กระทงดอกบัวขึ้นเป็นคนแรกแทนการลอยโคม ดังปรากฎในหนังสือนางนพมาศที่ว่า  "ครั้น วันเพ็ญเดือน 12 ข้าน้อยได้กระทำโคมลอย คิดตกแต่งให้งามประหลาดกว่าโคมสนมกำนัลทั้งปวงจึงเลือกผกาเกษรสีต่าง ๆ มาประดับเป็นรูปกระมุทกลีบบานรับแสงจันทร์ใหญ่ประมาณเท่ากงระแทะ ล้วนแต่พรรณดอกไม้ซ้อนสีสลับให้ป็นลวดลาย..."

          เมื่อสมเด็จพระร่วงเจ้าได้เสด็จฯ ทางชลมารค ทอดพระเนตรกระทงของนางนพมาศก็ทรงพอพระราชหฤทัย จึงโปรดให้ถือเป็นเยี่ยงอย่าง และให้จัดประเพณีลอยกระทงขึ้นเป็นประจำทุกปี โดยให้ใช้กระทงดอกบัวแทนโคมลอย ดังพระราชดำรัสที่ว่า "ตั้งแต่ นี้สืบไปเบื้องหน้า โดยลำดับกษัตริย์ในสยามประเทศถึงกาลกำหนดนักขัตตฤกษ์วันเพ็ญเดือน 12 ให้ทำโคมลอยเป็นรูปดอกบัว อุทิศสักการบูชาพระพุทธบาทนัมมทานทีตราบเท่ากัลปาวสาน" พิธีลอยกระทงจึงเปลี่ยนรูปแบบตั้งแต่นั้นเป็นต้นมา 

           "ครั้น วันเพ็ญเดือน 12 ข้าน้อยได้กระทำโคมลอย คิดตกแต่งให้งามประหลาดกว่าโคมสนมกำนัลทั้งปวงจึงเลือกผกาเกษรสีต่าง ๆ มาประดับเป็นรูปกระมุทกลีบบานรับแสงจันทร์ใหญ่ประมาณเท่ากงระแทะ ล้วนแต่พรรณดอกไม้ซ้อนสีสลับให้ป็นลวดลาย..."

          เมื่อสมเด็จพระร่วงเจ้าได้เสด็จฯ ทางชลมารค ทอดพระเนตรกระทงของนางนพมาศก็ทรงพอพระราชหฤทัย จึงโปรดให้ถือเป็นเยี่ยงอย่าง และให้จัดประเพณีลอยกระทงขึ้นเป็นประจำทุกปี โดยให้ใช้กระทงดอกบัวแทนโคมลอย ดังพระราชดำรัสที่ว่า "ตั้งแต่ นี้สืบไปเบื้องหน้า โดยลำดับกษัตริย์ในสยามประเทศถึงกาลกำหนดนักขัตตฤกษ์วันเพ็ญเดือน 12 ให้ทำโคมลอยเป็นรูปดอกบัว อุทิศสักการบูชาพระพุทธบาทนัมมทานทีตราบเท่ากัลปาวสาน" พิธีลอยกระทงจึงเปลี่ยนรูปแบบตั้งแต่นั้นเป็นต้นมา (จากข้อมูลประวัติวันลอยกระทงคัดลอกมาจากกระปุก.com)

          สำหรับเราประเพณีลอยกระทงถือเป็นสิ่งที่รักและชอบเป็นการส่วนตัวจำได้ว่าลอย เกือบทุกปี ตั้งแต่จำความได้ คงเป็นเพราะว่ามีความผูกพันกับสายน้ำ..ด้วยประการหนึ่ง แต่่กาลเวลาที่เปลี่ยนไปเรื่อย ๆ ทำให้หลาย ๆ คนลืมเลือนไปว่าเมื่อถึงวันลอยกระทงสิ่งที่ต้องทำคืออะไร สิ่งที่ต้องการบอกให้เพื่อเป็นการย้ำเตือนคือต้องการให้คนเรารู้จักความกตัญญู การกตัญญูต่อแม่น้ำลำคลองที่ช่วยหล่อเลี้ยงชีวิตของเราทุกคน  ลอยกระทง เป็นประเพณีโบราณ เป็นประเพณีที่เราทำการขอขมาพระแม่คงคา และรำลึกถึงคุณค่าของสายน้ำ ที่ก่อกำเนิดความอุดมสมบูรณ์ แต่ในวันนี้เจตนานั้นเปลี่ยนไปโดยสิ้นเชิง...หลาย ๆ คนคิดว่าลอยกระทงคืองานรื่นเริงสังสรรค์ การที่จะได้กินดื่มเที่ยว งานที่จะนำ้มาซึ่งรายได้จากธุรกิจการค้า จะมีสักคนไหมที่จะไปลอยกระทงโดยมีสิ่งที่กล่าวมาข้างต้นอยู่ในหัว ลอยกระทงในวันนี้ของคุณหมายถึงอะไร...งานรื่นเริง งานสังสรรค์...

        สุดท้ายนี้ไม่ว่ากาลเวลาจะเปลี่ยนแปลงไปนานสักแค่ไหน แต่ผมจะขอเป็นอีกคนหนึ่งที่จะยึดถือและดำรงซึ่งเจตนาที่แท้จริงของลอยกระทงให้คงอยู่สืบต่อไป

 

                                                                             (คนริมน้ำ)