การพัฒนาความเข้มแข็งทางด้านจิตใจ

ปัญหาเด็กและเยาวชนของไทย ถือเป็นปัญหาสำคัญของชาติ ไม่ว่าจะเป็นปัญหาความแตกแยกทางครอบครัว ปัญหาการทะเลาะวิวาทชอบความรุนแรง ปัญหาการฆ่าตัวตาย ปัญหาเรื่องการมีเพศสัมพันธ์ก่อนวัยอันสมควร ปัญหาเหล้า บุหรี่ ยาเสพติด ปัญหาเรื่องสื่อโทรทัศน์ อินเตอร์เน็ต โทรศัพท์มือถือ ติดเกมส์ เสพสื่อลามกผ่านทางเว็บไซต์ ปัญหาไม่ชอบเรียนหนังสือ หนีเรียน ปัญหาวัตถุนิยม และบริโภคนิยม ฯลฯ สิ่งเหล่านี้ ล้วนกำลังเกิดขึ้นกับเด็กและเยาวชนของเรา

การพัฒนาความเข้มแข็งทางด้านจิตใจให้กับเด็กและเยาวชน จึงเป็นเรื่องที่จำเป็นที่ทุกภาคส่วน ไม่ว่าจะเป็นพ่อแม่ผู้ปกครอง ครูอาจารย์ หน่วยงานทางสังคมที่เกี่ยวข้องต้องช่วยกันพัฒนาและส่งเสริม  เพราะหากเด็กและเยาวชนมีความเข้มแข็งทางจิตใจแล้วจะช่วยให้เด็กสามารถเผชิญสถานการณ์ที่กดดันทางสังคมได้ดีขึ้น และเลือกที่จะตัดสินใจดำเนินชีวิตไปในทางที่ดีสู่ความสำเร็จได้ตามที่มุ่งหวัง

ผมได้ไปอ่านพบตัวอย่างพฤติกรรมของเด็กและเยาวชน ที่พ่อแม่ผู้ปกครอง ครูอาจารย์ ควรสังเกตุและพยายามส่งเสริมให้แก่เขา ในหนังสือ "คู่มือเฝ้าระวังทางวัฒนธรรม" ซึ่งจัดพิมพ์โดยกระทรวงวัฒนธรรม เมื่อปี พ.ศ.2553 ในหนังสือได้กล่าวถึง  ความเข้มแข็งทางจิตใจประกอบด้วย 4 องค์ประกอบ ได้แก่

• ความรู้สึกดีต่อตนเอง
• ความสามารถในการจัดการและแก้ปัญหาชีวิต
• มีสายสัมพันธ์เกื้อหนุน
• มีจุดมุ่งหมายในชีวิต

ความรู้สึกที่ดีต่อตนเอง

หมายถึง เด็กที่มีประสบการณ์ทีดีในวัยเด็ก ได้รับความรักความเข้าใจ สามารถพัฒนาตนเองตามความถนัด มีความสำเร็จและภาคภูมิใจในตนเอง พฤติกรรมที่ควรพัฒนาและส่งเสริม

• จะรู้ว่าตนเองมีความถนัดอะไร
• รู้ความต้องการของตนเอง
• ชื่นชมตนเองได้ เมื่อมีความสำเร็จ
• ยอมรับข้อจำกัดของตนเอง
• มีความคาดหวังในทางบวกกับตนเอง
• มองโลกในแง่ดี
• เชื่อมั่นว่าตนเองสามารถประสบความสำเร็จในชีวิต
• เมื่อเกิดความผิดพลาด ลงมือแก้ไขปัญหา
• พร้อมรับฟังความคิดเห็นผู้อื่น
• ไม่กังวลมากเกินไป
• กล้าตัดสินใจในระดับที่เหมาะสม
• มองหาต้นแบบที่ดีเป็นแบบอย่าง

ความสามารถในการจัดการและแก้ปัญหาชีวิต

หมายถึง ความสามารถในการเผชิญกับสถานการณ์ สามารถดูแลตนเอง จัดการกับสิ่งที่ตนเองชอบและไม่ชอบได้ ซึ่งเกิดจากการฝึกทักษะการจัดการกับอารมณ์และทักษะในการแก้ปัญหา เด็กที่มีความสามารถในการจัดการชีวิตจะมีความเชื่อมั่น เลือกทางเดินที่ดีให้กับตนเอง พฤติกรรมที่ควรพัฒนาและส่งเสริม

• หมั่นดูแลจิตใจและร่างกายให้แข็งแรงสดชื่น
• รู้เท่าทันอารมณ์ของตนเองทั้งทางบวกและทางลบ
• แยกแยะความคิดของตนเองได้ว่า ความคิดแบบไหนทำให้รู้สึกดี ความรู็สึกแบบไหนทำให้รู้สึกแย่
• สามารถให้กำลังใจตนเองได้
• สามารถตั้งเป้าหมายให้ตนเองได้
• สามารถปรับตัวให้เข้ากับสถานการณ์ที่เป็นจริง มีความยืดหยุ่น
• มีทักษะและวิธีคิดที่ดีในการแก้ปัญหา
• มีความเชื่อมั่นในการแก้ปัญหา และแก้ไขปัญหาอารมณ์ของตนเอง
• มุ่งมั่นจะลงมือทำงานให้สำเร็จ
• มีความสุขความพอใจในตนเอง
• จัดการกับความเครียดได้ดี
• เมื่อเกิดเหตุการณ์ที่ไม่คาดคิด สามารถรับมือและหาทางออกได้
• มั่นใจว่าสามารถควบคุมการดำเนินชีวิตของตนเองได้ มีทางเลือก
• แม้อยู่ในสถานการณ์ที่ย่ำแย่ จะสามารถเลือกเดินทางได้ดี

มีสายสัมพันธ์เกื้อหนุน
เป็นพลังทางใจที่เกิดจากสายสัมพันธ์ที่ดีกับคนรอบข้าง  ทำให้เกิดกำลังใจในการฝ่าฟันปัญหา และมีความไว้วางใจผูกพันธ์กับคนในครอบครัว พฤติกรรมที่ควรพัฒนาและส่งเสริม

• มีทักษะการสื่อสารที่ดี
• มีทักษะการจัดการความขัดแย้งที่ดี
• เข้าใจธรรมชาติและยอมรับความแตกต่างระหว่างบุคคล
• มีทัศนคติที่ดีและเห็นคุณค่าของผู้อื่น
• มีความสัมพันธ์ที่ดีกับคนรอบข้าง
• รู้จักรักตนเองและผู้อื่น
• เป็นผู้ให้และผู้รับที่ดี
• มีความไว้วางใจต่อผู้คนรอบข้าง
• มีความพึงพอใจในความสัมพันธ์กับคนอื่น
• มีความเชื่อมั่นในธรรมชาติด้านดีของมนุษย์
• ตระหนักในผลการกระทำของตนเองที่มีต่อผู้อื่น
• ไม่พูดถึงปมด้อยของผู้อื่น

มีจุดหมายในชีวิต
การมีจุดมุ่งหมายของตนเอง ทำให้เด็กใช้ชีวิตอย่างมีคุณค่ามากขึ้น พยายามประคับประคองตนเองไปสู่เป้าหมาย พฤติกรรมที่ควรพัฒนาและส่งเสริม

• รู้จุดมุ่งหมายในระยะยาวของชีวิต และสร้างเป้าหมายระยะสั้นที่เป็นรูปธรรม
• รู้ความต้องการของตนเอง
• รู้ว่าอะไรเป็นสิ่งสำคัญในชีวิต
• ตั้งเป้าหมายได้เหมาะสมกับสถานการณ์
• ใช้เวลาสอดคล้องกับสิ่งที่สำคัญในชีวิต
• สามารถประเมินตนเองและปรับปรุงตนเอง
• มีแรงจูงใจและมุ่งมั่นไปสู่เป้าหมาย

การพัฒนาความเข้มแข็งทางด้านจิตใจให้แก่นักเรียน
การพัฒนาความเข้มแข็งด้านจิตใจ นอกจากจะเป็นหน้าที่ของพ่อแม่ผู้ปกครองโดยตรงแล้ว ผมคิดว่ากระบวนการที่เป็นส่วนสำคัญที่สุด ที่น่าจะทำหน้าที่นี้ก็คือ  "ระบบการศึกษาของไทย"  มีการกล่าวถึงคุณลักษณะอันพึงประสงค์ของนักเรียนที่จบการศึกษาในแต่ละระดับไว้อย่างหลากหลาย  แต่สุดท้ายผู้ที่จบการศึกษาออกมาหลายคน ไม่สามารถดำรงชีวิตและอยู่ร่วมในสังคมได้  มีความรู้ แต่ไม่มีความคิด แก้ปัญหาไม่เป็น  โดยเฉพาะที่สำคัญคือ "การขาดความเข้มแข็งทางด้านจิตใจ" นี้เอง ที่ทำให้คนไทยเราด้อยคุณภาพลง ขาดความรับผิดชอบต่อหน้าที่ และต่อสังคมส่วนรวม

นักพัฒนาหลักสูตร นักวัดและประเมินผล ควรที่จะให้ความสำคัญในการสร้างหลักสูตรที่จะสามารถพัฒนาความเข้มแข็งทางด้านจิตใจให้แก่ผู้เรียนได้ในทุกระดับครอบคลุม ทั้ง 4 ด้าน โดยสามารถดำเนินการจัดการเรียนการสอนควบคู่กันไปได้ และควรสามารถวัดมันได้อย่างเป็นรูปธรรม มากกว่าที่จะวัดจากผลคะแนนสอบทางด้านวิชาการ แต่เพียงอย่างเดียว

*************************************

ข้อมูลอ้างอิง

• ศูนย์เฝ้าระวังทางวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม. (2553). คู่มือเฝ้าระวังทางวัฒนธรรมสำหรับเด็กและเยาวชน.กรุงเทพฯ : โรงพิมพ์ชุมนุมสหกรณ์การเกษตรแห่งประเทศไทย จำกัด.

ที่มา : http://chantrawong.blogspot.com/2011/08/blog-post.html

[arunee chan]

การพัฒความเข้มแข็งของนักเรียนและเยาวชนคนเก่ง นั้นแก้ที่ต้นเหตุ คือที่ผู้ปกครอง เด็กนั้นเป็นผ้าที่ขาวสะอาด มองเห็นสิ่งต่าง ๆ ดี สวยงามหมด พ่อแม่หรือคนที่อยู่ใกล้ชิดกลุ่มที่ 1 ที่อยู่บ้านคือบุคคลที่ส่งผลต่อเด็กมากในทุกด้าน สมอง ความคิด พฤติกรรม จะให้เด็กของตนเป็นในด้านบวกหรือลบ ถ้าหากผู้ปกครองสอนแบบเพื่อน หรือคนดูแลแนะนำในทางที่ดี ลูกพูดก็เห็นว่าสำคัญ รีบพิภากษาต่อหน้าเด็กทันที จริงๆแล้วควรถามก่อนว่าทำอะไร อย่างไรผลจึงถูกตี พอได้ข้อมูลจากเด็ด ก็ถามพี่เลี้ยงในที่ลับว่าทำไม อะไร เหตุใด ทำไม อย่างไร แล้วประมวลพฟติกรรมของทั้งฝ่าย แล้วชี้แนะชี้นำลูกและถ้าพี่เลี้ยงทำผิดตักเตืยนไม่ให้ทำอีก การพูดให้ดี ใช้ภาษาให้ถูกต้องชัดเจน เด็กออกเสียงไม่ชัดพ่อแม่รีบบอกช้า ๆทีละคำ อย่าทำร้ายเด็กสนองอารมณ์ของต้นเอง เช่นดำเป็นลูกติดพ่อ และพ่อมีแม่ปอม แม่ปอมไม่รักเด็กอายุ 2-3ขวบปี ถูกแม่ใช้ไม้แข๋วเสื้อตีร่างกาย นำมาโรงเรียนเด็กมีอาการเหงาไม่เล่น ไม่พูด ไม่ทาน มาโรงเรียนที่มีครูไม่รักเด็กก็จะมีปัญหาลงลึกจะแก้ไขอยาก ครูจะต้องตรวจร่างกายและคอยดูแลเอาใจใส่ ให้ความรัก ความอบอุ่น และให้เด็กไว้วางใจในตัวครู เด็กหอมครูบ้าง ครูหอมเด็กบ้าง สอนการใช้ภาษาพูกที่ละคำ ช้า ๆ ถ้าทุกช่วยกัน เด็กไทยจะเป็นเด็กไทยที่มีคุณภาพ มีประสิทธิภาพ ถึงเวลาหรือยังที่จะทำประเทศไทยมีประชากรที่มีคุณภาพ ตื่นเถิดชาวไทย อย่ามั่วหลับไหล ลุ่มหลงชาติจะเรืองดำรุก็เพราะเราทั้งหลาย หากมัวหลับไหลจะพอกันตายกับกิเลสตันหาชอโทษเขียนมากไปหน่อย