ประชันความไพเราะของเพลงร้องทำนองไทย ค่ายสมาน vs. ค่ายสุนทราภรณ์ ตอนที่ ๘ ทำนอง “ธรณีกันแสง ๒ ชั้น” ระหว่างเพลง “ธรณีกรรแสง (รวงทอง ทองลั่นทม)” ประชันกับ “ธรณีกรรแสง (มัณฑนา โมรากุล)” และ “มัทรีร้องไห้”

 

เพลงธรณีกันแสง

 

เพลงธรณีกันแสง (ธรณีกันแสงแปลตามความหมายในพจนานุกรมว่า “แผ่นดินร้องไห้) หรือที่นิยมเขียนกันว่า “ธรณีกรรแสง” (ธรณีกรรแสงแปลตามความหมายในพจนานุกรมว่า “แผ่นดินส่งเสียงร้อง” ดังนั้น ถ้าเขียนว่า “ธรณีกันแสง” จึงเศร้ากว่า “ธรณีกรรแสง” เพราะ “ร้องไห้” เศร้าเสียใจกว่า “ส่งเสียงร้อง”) เป็นเพลงไทยที่ให้อารมณ์โศก เช่นเดียวกับเพลงพญาโศก เพลงรามัญรันทด (มอญร้องไห้) เพลงดาวทอง (โศกพม่า) เป็นต้น เพลงนี้มีชื่อหลายชื่อ เช่น กำสรดพสุธา (ตั้งชื่อให้คู่กับเพลงรามัญรันทด) พสุธากันแสง สุธากันแสง ธรณีร้องไห้ ล้วนแต่ชื่อเศร้า ๆ ทั้งนั้น

 

เพลงธรณีกันแสงชั้นเดียวเป็นเพลงเก่าตั้งแต่สมัยกรุงศรีอยุธยาตอนกลาง รวมอยู่ในประเภทเพลงเร็ว สันนิษฐานว่าดัดแปลงมาจากเพลงมอญ ต่อมาสมัยกรุงศรีอยุธยาตอนปลายมีการดัดแปลงเป็นเพลงธรณีกันแสงอัตราสองชั้นใช้ประกอบการแสดงละครบทโศก ส่วนอัตราสามชั้นนั้น ในสมัยต้นรัชกาลที่ ๕ พระยาประสานดุริยศัพท์ (แปลก ประสานศัพท์ พ.ศ. ๒๔๐๓-๒๔๖๗) เป็นผู้แต่งขยายขึ้นเป็นอัตรา ๓ ชั้น ทั้งทางร้องและทางดนตรี จนครบเป็นเพลงเถา ต่อมา พระเจนดุริยางค์ (ปิติ วาทยะกร พ.ศ. ๒๔๒๖-๒๕๑๑) เป็นผู้ให้ทำนองและเรียบเรียงเสียงประสานไว้เป็นต้นฉบับโดยบันทึกเป็นโน้ตสากล

 

เพลงธรณีกันแสง ๒ ชั้น มี ๒ ท่อน ๑๓ จังหวะ โน้ตมีดังนี้

ท่อน ๑

-ล-ช	-ฟ-ร	--ชฟ	รฟ-ช	----	-ฟ-ช	ลชดํล	-ลลล
-ล-ช	-ฟ-ร	--ชฟ	รฟ-ช	----	-ฟ-ช	ลชดํล	-ลลล
---ช	-ล-ดํ	รํมํรํดํ	-ท-ล	----	---ล	-ลลล	-ล-ล

ท่อน ๒

-รํรํรํ	ดํมํรํดํ	-ลลล	ชฟชล	-รรร	ดมรด	-ลลล	ชฟชล
----	-ฟ-ช	-ล-ดํ	-ล-ช	-ล-ช	ฟร-ฟ	---ช	ฟลชฟ
-ด-ฟ	-ช-ล	-รํดํล	-ช-ฟ	---ดํ	---ฟ	--ลช	ฟช-ล
----	---ล	-ลลล	-ล-ล

          

 

 

สำหรับเนื้อร้องเพลงธรณีกันแสงนั้นมาจากบทละครเรื่องอิเหนา พระราชนิพนธ์ในรัชกาลที่ ๒ ตอนนางจินตะหราวาตีตัดพ้ออิเหนา คราวที่อิเหนาจะจากนางเพื่อยกทัพไปช่วยศึกดาหา

 

“โอ้ว่าอนิจจาความรัก         เพิ่งประจักษ์ดังสายน้ำไหล

ตั้งแต่จะเชี่ยวเป็นเกลียวไป   ที่ไหนเลยจะไหลคืนมา

สตรีใดในพิภพจบแดน         ไม่มีใครได้แค้นเหมือนอกข้า

ด้วยใฝ่รักให้เกินพักตรา       จะมีแต่เวทนาเป็นเนืองนิตย์”

 

• ฟังเพลงบรรเลง “ธรณีกันแสง” จากวงดุริยางค์สากลกรมศิลปากร พระเจนดุริยางค์ (ปิติ วาทยะกร พ.ศ. ๒๔๒๖-๒๕๑๑) เป็นผู้เรียบเรียงเสียงประสาน http://www.oknation.net/blog/print.php?id=264381
• ปี่พาทย์เพลงธรณีกันแสง (ไม่เศร้าอย่างที่คาด) http://www.4shared.com/audio/IvIupjKm/14__-_.htm
• ธานินทร์ อินทรเทพ ขับร้องเพลงธรณีกันแสง (แผ่นเก่าฟังไม่ค่อยชัด) http://www.4shared.com/audio/NoMWxO1-/____.htm

 

เพลงธรณีกรรแสง (ค่ายสมาน)

 

เพลงธรณีกรรแสง (ค่ายสมาน) คำร้องโดยเกษม ชื่นประดิษฐ์ ทำนองโดยสมาน กาญจนะผลิน ดัดแปลงทำนองเพลงธรณีกันแสง ๒ ชั้น ขับร้องต้นฉบับโดย รวงทอง ทองลั่นทม

 

เนื้อร้องเพลงธรณีกรรแสง (ค่ายสมาน)

 

“เสียงใครหนอพร่ำกำสรวล คร่ำครวญหวนตรมระงมไพร เคล้าเสียงหรีดหริ่งเรไร สะอื้นในสายลมยามราตรี ดังชอกช้ำระกำชีวี แม่พระธรณีหรือผีพราย

คงตรมใจให้หวนรำพันครวญจาบัลย์ผันพรากดวงใจ ใครอำพรางพรากรักนางไป จึงอาลัยร้องไห้ร่ำหา โธ่เอยแม่พระธรณี สงสารแม่นี้มีแต่หมองวิญญาณ์ โศกอาดูรสูญรักแรมรา ซบหน้าโศกากันแสงตรม

เหมือนลูกพลัดคู่อยู่เดียว เปล่าเปลี่ยวเหลียวไปใจระทม น้ำตารินหลั่งพร่างพรม โศกซมสัญจรรอนแรมไป เปลี่ยวอ้างว้างเหมือนกวางหลงไพร สุดร้าวรอนอ่อนใจให้โศกา

วอนเทวาป่าเขาเนาไพร พาดวงใจของลูกกลับมา รอนแรมกลางหว่างพฤกษ์พนา จนปัญญาหันหน้าพึ่งใคร แม่จ๋าแม่พระธรณี ลูกตรมเหลือข่มฤดี มีแต่ช้ำร่ำให้ โศกกำสรวลหวนหาอาลัย ร้องไห้ไร้คู่สิ้นชู้เชย”

 

• http://www.4shared.com/audio/jENnKg8J/08-_.htm
• http://www.4shared.com/audio/nqju68Zh/_-__.htm
• http://www.youtube.com/watch?v=G5GskWPxB3E

 

เพลงธรณีกรรแสง (ค่ายสุนทราภรณ์)

 

เพลงธรณีกรรแสง (ค่ายสุนทราภรณ์) คำร้องโดยแก้ว อัจฉริยะกุล ทำนองโดยเอื้อ สุนทรสนาน ดัดแปลงทำนองเพลงธรณีกันแสง ๒ ชั้น      

                                                                     

เนื้อร้องเพลงธรณีกรรแสง (ค่ายสุนทราภรณ์)

 

“พลัดพรากจากคู่อยู่คนเดียว เปล่าเปลี่ยวฤทัยรอน ยกกรวอนไหว้ฤทัยถอน อ้อนวอนพระธรณี โอ้อกหนาวร้าวรอนฤดี แม่พระธรณีจงเห็นใจ
จนใจเหลือตามจะถามแม่ดู ตัวลูกพลัดคู่เอ็นดูต่อไป แม่เอยแม่เห็นดวงใจของลูกผ่านไปทางไหนเล่า นิ่งอยู่ไยหัวใจเศร้า ไฉนเล่ามิกล่าววจี
พระธรณีนิ่งอั้นตื้นตันในฤทัย น้ำค้างพรมพร่ำฉ่ำไปทั่วในพระธรณี สุดถวิลเทวษทวี โอ้พระธรณีกรรแสงครวญ
ปางลูกทุกข์ฤดีธรณีเศร้าใจ ปางลูกร้องไห้ธรณีไห้หวน อกเอยโศกศัลย์รัญจวน ร้องไห้คร่ำครวญกำสรวลสวาท โอ้อาลัยหัวใจจะขาด แสนอนาถรักคลาดหายไป”

 

• http://www.youtube.com/watch?v=ZvKL0IJtkEs

 

เพลงมัทรีร้องไห้ (ค่ายสุนทราภรณ์)

 

เพลงมัทรีร้องไห้ (ค่ายสุนทราภรณ์) คำร้องโดยชอุ่ม ปัญจพรรค์ ทำนองโดยเอื้อ สุนทรสนาน ดัดแปลงทำนองเพลงธรณีกันแสง ๒ ชั้น      

 

เนื้อร้องเพลงมัทรีร้องไห้                                  

“ยามเย็นจวนค่ำตะวันต่ำ อกช้ำน้ำตานองใจ มัทรีครวญคร่ำอาลัย อกใครไม่มีเหมือนเลย เฝ้าคิดหมายชู้ชายชื่นเชย
เขาไม่รักเราก็รู้ ยังชื่นชูหวังชื่นชม กรรมใดนะเราจึงเศร้าหทัย กรรมใดนะให้ดวงใจขื่นขม ฝากใจดินฟ้าสายลม ชักพาคู่ชมให้ฉัน ช่วยนำชักรักพามาโดยพลัน สวมรักมั่นเป็นสร้อยสวมใจ
มัทรีร้องไห้ไม่สร่างเลย อกเอยแต่เช้าจนเย็น น้ำค้างพรมพร่ำฉ่ำเย็น ดั่งเป็นน้ำตาอาลัย โอ้ดินฟ้านั้นคงเศร้าใจ
ฟ้าช้ำร้องเสียงระงม ฉันยิ่งตรมใจยิ่งครวญ ดินจะหลงชมงมรักเรื่อยไป เราจะคงร้องไห้อาลัยกำสรวล ตราบสิ้นดินฟ้าจันทร์นวล มิสิ้นรัญจวนใจสวาท โอ้ตะวันลับลาพาอนาถ
เหมือนรักขาดนิราศหัวใจ”

 

• http://www.4shared.com/audio/5VcrvBwT/_-__.htm
• http://www.youtube.com/watch?v=C4-ync95niY
• http://www.youtube.com/watch?v=zN7jP4U1xMM

 

วิพล นาคพันธ์

๑๖ พฤษภาคม ๒๕๕๔