ตัวแบบสถาบัน(Institutional
Model) ThoMas R. Dye
มองว่านโยบายเป็นผลผลิตของสถาบัน
หมายความว่านโยบายสาธารณะถูกกำหนดขึ้นจากสถาบันหลักของรัฐ
ผู้วิเคราะห์ต้องทำความเข้าใจว่าในประเทศนั้น ๆ
มีสถาบันใดบ้างเป็นสถาบันหลัก สถาบันเหล่านี้มีหน้าที่อย่างไร
อย่างในสหรัฐอเมริกาที่ปกครองในระบอบประชาธิปไตยระบบประธานาธิบดี
สถาบันสำคัญมีสามฝ่ายคือฝ่ายนิติบัญญัติ บริหาร ตุลาการ
การศึกษาจากตัวแบบนี้จะดูว่าสถาบันของทั้งสามฝ่ายมีบทบาทเกี่ยวข้องกับนโยบายสาธารณะอย่างไร
มีการตรวจสอบถ่วงดุลกันอย่างไร
Thomas R. Dye
กล่าวว่านโยบายสาธารณะเป็นผลผลิตของโครงสร้างสถาบันการปกครองและสถาบันนี้เองที่ทำให้นโยบายสาธารณะมีลักษณะที่โดดเด่นและแตกต่างจากนโยบายประเภทอื่น
ๆ ดังนี้
แต่ในทางปฏิบัติจริงการดำเนินการในลักษณะเหล่านี้ต้องใช้เวลานานมาก
แค่เราจะซื้อรถยนต์สักคันคงไม่คิดมากขนาดนี้
เรามักจะมีตัวเลือกอยู่ในใจอยู่แล้วแค่หาข้อมูลมาประกอบเพื่อบ่งชี้ว่าเราได้เลือกแล้ว
หรือการดำเนินงานในส่วนราชการ เช่น คัดเลือกบุคลากรไปดูงานต่างประเทศ
ถ้าใช้ Rational Model ก็ต้องมีเกณฑ์คุณสมบัติ
ดูว่าผู้ที่เข้าเกณฑ์เหล่านี้มีใครบ้างให้มาสอบแข่งขันกันเพื่อหา The
Best ที่จะได้รับทุน แต่ในความเป็นจริงไม่ได้ทำแบบนี้
การตัดสินใจตามตัวแบบมีเหตุมีผลทำได้ยาก เสียเวลา เสียค่าใช้จ่าย
บางครั้งผู้วิเคราะห์อาจไม่มีความรู้เพียงพอในการวิเคราะห์
แต่ถ้าทำได้จะดีมากเพราะทุกอย่างได้ผ่านการกลั่นกรอง วิเคราะห์
พิจารณาอย่างละเอียดถี่ถ้วนแล้ว
บทสรุป
สำหรับนโยบายสาธารณะตามความหมายของ Thomas R. Dye คือ
สิ่งที่รัฐบาลเลือกที่จะกระทำหรือไม่กระทำ
สิ่งที่รัฐบาลเลือกที่จะกระทำ จึงครอบคลุมกิจกรรมต่าง ๆ
ทั้งหมดของรัฐบาลทั้งกิจกรรมที่เป็นกิจวัตร
และกิจกรรมที่เกิดขึ้นในบางโอกาส ในส่วนของการเลือกที่จะไม่กระทำนั้น
Thomas R. Dye
ก็ถือว่าเป็นนโยบายสาธารณะเช่นเดียวกัน
เช่นการที่รัฐบาลบางประเทศยกเลิกนโยบายการเกณฑ์ทหาร นั่นคือ
รัฐบาลเลือกที่จะไม่บังคับให้ชายฉกรรจ์