การเลิกสูบบุหรี่

มาตรการ 5A เพื่อค้นหาและช่วยเหลือในการเลิกสูบบุหรี่

มาตรการ 5A ในการค้นหาผู้สูบบุหรี่และดำเนินการช่วยเหลือ

1. 1.                  Ask = ถามประวัติการสูบบุหรี่และการใช้ผลิตภัณฑ์ยาสูบอื่นๆทุกชนิด ของผู้ที่เข้ามารับบริการ  เพื่อเป็นการสำรวจ คัดกรองผู้สูบ โดยสามารถแบ่งกลุ่มเพื่อดำเนินมาตรการ  3P

• Ø ผู้ที่ไม่สูบเลย  =  Prevent new smoker  ป้องกันผู้สูบหน้าใหม่ โดยชื่นชม สนับสนุน เน้นย้ำถึงพิษภัยของบุหรี่เพื่อไม่ให้ทดลองสูบ
• Ø ผู้ที่เคยสูบแต่เลิก = Prevent relapse ป้องกันการกลับมาสูบซ้ำ  โดยชมเชยให้กำลังใจ ให้คำปรึกษา แนะนำ เพื่อไม่ให้กลับมาสูบซ้ำ และติดตาม
• Ø ผู้ที่ยังสูบ ไม่อยากเลิก = Promote motivation สร้างแรงจูงใจในการเลิก โดย Advice ตามมาตรการ 5R

 

1. 2.                  Advice = แนะนำให้ผู้สูบบุหรี่ เลิกบุหรี่ โดยใช้มาตรการ 5R ในการชักจูง

• Ø Relevance = ชี้ให้เห็นผลกระทบจากบุหรี่ โดยเจาะจงถึงปัญหาที่มีผลกระทบต่อผู้สูบเช่น สุขภาพของตนเองหรือคนในครอบครัว  ภาวะเศรษฐกิจ 
• Ø Risk = เน้นย้ำถึงผลเสีย ความเสี่ยงต่างๆ จากการสูบบุหรี่ทั้งระยะสั้นและยาว รวมทั้งผลต่อคนรอบข้าง
• Ø Reward = เน้นย้ำถึงผลดีที่ได้จากการเลิกสูบบุหรี่  หรือการตั้งรางวัลให้ตนเองเมื่อเลิกบุหรี่ได้สำเร็จ
• Ø Roadblock = วิเคราะห์ปัญหา อุปสรรค ที่อาจเกิดขึ้นระหว่างการเลิกบุหรี่ พร้อมหาแนวทางการแก้ไขไว้ล่วงหน้า เช่น อาการอยากบุหรี่ ภาวะซึมเศร้า สิ่งกระตุ้นให้กลับมาสูบ
• Ø Repetition = ในผู้ที่ยังไม่ตัดสินใจเลิก ควรแนะนำซ้ำๆทุกครั้งที่ผู้ป่วยมาพบแพทย์หรือเมื่อมีโอกาส

 

1. 3.                  Assess = ประเมินความรุนแรงในการติดบุหรี่และความประสงค์ในการเลิกบุหรี่

การประเมินระดับความรุนแรงของการเสพติดสารนิโคติน

 (Fagerstrom test for Level of Nicotine Dependence)

คำถาม	คะแนน
คุณต้องสูบบุหรี่มวนแรกหลังตื่นนอนตอนเช้า นานแค่ไหน ?    ภายใน 5 นาทีหลังตื่น       6 – 30  นาที       >30        นาที	3 2 1
รู้สึกกระวนกระวายหรือลำบากใจไหม ที่ต้องอยู่ในสถานที่มีการห้ามสูบบุหรี่ ?            ใช่             ไม่ใช่	1 0
บุหรี่มวนใดต่อไปนี้  ที่คุณคิดว่าเลิกยากที่สุด  ?                    มวนแรกสุดตอนเช้า               มวนอื่นๆ	1 0
ปกติสูบบุหรี่วันละกี่มวน?                                >30        มวน     21-30   มวน      11- 20   มวน	3 2 1
สูบบุหรี่จัดภายใน 1 ชม.แรกหลังตื่นนอนและสูบมากกว่าช่วงเวลาที่เหลือของวันใช่หรือไม่?       ใช่       ไม่ใช่	1 0
ต้องสูบบุหรี่แม้ในขณะเจ็บป่วยมากจนไม่สามารถลุกจากเตียงได้ ?                                        ใช่      ไม่ใช่	1 0

 

การประเมินความประสงค์ลความพร้อมในการเลิกสูบบุหรี่

Trantheoretical (TTM) หรือ Stage of change model

ระยะ	รายละเอียด	การดำเนินการ
ไม่สนใจ (Precontemplation)	ไม่สนใจจะเลิกบุหรี่ใน 6 เดือนข้างหน้า	ไม่เร่งรัด มอบเอกสาร บอกช่องทางการรับบริการ แนะนำว่าเราพร้อมที่จะช่วย
ลังเล (Contemplation)	คิดจะเลิกสูบ แต่ยังไม่มีแผนชัดเจน	กระตุ้น จูงใจ ใช้เหตุผล เพื่อให้ตัดสินใจเลิก
พร้อม (Preparation)	กำลังวางแผนจะเลิกสูบภายใน 1 เดือนข้างหน้า หรือกำลังเข้าสู่กระบวนการเลิก	ชื่นชมการตัดสินใจ  บอกวิธีเลิก
ลงมือ (Action)	เลิกสูบบุหรี่ได้ไม่เกิน 6 เดือน	ติดตามประคับประคอง เสริมแรงจูงใจ
คงสภาพ (Maintenance)	เลิกสูบบุหรี่มาแล้วนานกว่า  6 เดือน	ติดตาม แนะนำการหลีกเลี่ยงบุหรี่

 

1. 4.                  Assist = ช่วยเหลือและบำบัดรักษาอย่างเหมาะสม เพื่อให้เลิกสูบบุหรี่ได้สำเร็จ

• Ø ช่วยเหลือ วางแผนเลิก โดยใช้ STAR technique

-            S = Set a target quit date กำหนดวันเลิกสูบบุหรี่ ภายใน 2 สัปดาห์หลังตัดสินใจ

-            T = Tell a family and others  บอกคนในครอบครัว เพื่อน ผู้ร่วมงาน ถึงการตัดสินใจเลิกบุหรี่ และขอความสนับสนุนจากทุกคนเพื่อให้ช่วย และเป็นกำลังใจ

-            A = nticipate challenges  คาดการณ์ถึงปัญหา อุปสรรค ที่อาจเกิดขึ้นระหว่างเลิก เช่น อาการถอนนิโคติน ภาวะซึมเศร้า พร้อมทั้งวางแผนรับมือ

-            R = emove all tobacco-related product  กำจัดบุหรี่และอุปกรณ์ที่เกี่ยวข้องในการสูบทั้งหมด รวมทั้งหลีกเลี่ยงสถานที่ที่เคยสูบ

• Ø บำบัดโดยให้คำปรึกษา  มีหลายรูปแบบ ในการเลือกใช้ หรือใช้ร่วมกัน

-            Brief advice ให้คำแนะนำสั้นๆ 1 -3 นาที

-            Individual counseling ให้คำปรึกษาแบบตัวต่อตัว

-            Group counseling ให้คำปรึกษาเป็นกลุ่ม

-            Proactive & reactive telephone counseling ให้คำปรึกษาทางโทรศัพท์

-            Behavioral modification ปรับเปลี่ยนพฤติกรรมของผู้ป่วย

• Ø การบำบัดโดยวิธีอื่นๆ

-            การใช้ยาช่วย แบ่งเป็น 2 กลุ่ม

1. สารนิโคตีนทดแทน (Nicotine replacement therapy - NRT) เช่น แผ่นติดผิวหนัง หมากฝรั่ง
2. ยากุ่มที่ไม่มีส่วนผสมของนิโคตีน ได้แก่ BuprpionSR , Vareneclin , Nortripthyline

-            การแพทย์ทางเลือก =  เช่น การแพทย์แผนไทย การแพทย์แผนจีน การฝังเข็ม

1. 5.                Arrange = ติดตามผลการบำบัดเพื่อช่วยเลิกสูบบุหรี่ของผู้สูบทุกราย

• Ø ควรติดตามนัดครั้งแรกภายใน 1 -2 สัปดาห์
• Ø ทุก 1 – 2 สัปดาห์ จนครบ 1 เดือน
• Ø ทุก 1 เดือน จนครบ 3 – 6 เดือน
• Ø ติดตามเป็นระยะ จนครบ 1 ปี