“Ba Concept”

ba,SECI Model

“Ba Concept”

                     Kitaro Nishida นักปราชญ์ชาวญี่ปุ่นเป็นผู้ริเริ่มเสนอแนวคิด “Ba” และมี Shimizu ได้เป็นผู้สานต่อและนำเสนอแนวคิดดังกล่าว ต่อมา Nonaka & Konno (1998) ได้ปรับแนวคิดและเสนอเป็นหลักการ “Ba” หรือ “Ba Concept”  ในมุมมองของการจัดการความรู้  คำว่า “Ba” แปลเป็นภาษาอังกฤษว่า “สถานที่ (Place)” ดังนั้น “Ba” จึงหมายถึง “สถานที่ หรือ พื้นที่” ที่กลุ่มคนมาอยู่รวมกันและแลกเปลี่ยนความรู้ และสร้างความรู้ ซึ่งพื้นที่นั้นอาจจะเป็นพื้นที่ทางกายภาพจริง พื้นที่เสมือนจริง (Virtual) หรือพื้นที่ด้านความคิด (ตัวอย่างเช่น ประสบการณ์ร่วมกัน ความคิดและอุดมคติ) จึงอาจกล่าวได้ว่า “Ba” เป็นพื้นที่ร่วมกันสำหรับทำหน้าที่เป็นพื้นฐานในการสร้างสรรค์ความรู้ ทั้งความรู้แบบชัดแจ้งและความรู้โดยนัย ซึ่งเกี่ยวข้องกับการแปลงรูปของความรู้ทั้ง 4 รูปแบบ

                     Nonaka & Konno (1998) กล่าวว่า หลักการ “Ba” ได้ช่วยสร้างการอุปมาอุปไมยทางด้านความคิดเพื่ออธิบาย SECI Model ให้ชัดเจนมากขึ้น เนื่องจาก SECI Model ค่อนข้างมีความเป็นนามธรรมและทำความเข้าใจได้ยาก หลักการ “Ba” จึงเปรียบเสมือนพื้นที่ในการสร้างความรู้ตามแนวคิดของ SECI Model

                     “Ba” แบ่งออกเป็น 4 ประเภท ซึ่งสอดคล้องกับ SECI Model ทั้ง 4 รูปแบบ “Ba” แต่ละประเภทจะส่งเสริมและช่วยเร่งกระบวนการในการแปลงรูปความรู้ทั้ง 4 รูปแบบ เพื่อสร้างความรู้ในแต่ละกระบวนการของ SECI Model แสดงดังภาพที่ 13 ดังนี้

                     - “Originating Ba” เป็นหลักการ “Ba” อันแรกในกระบวนการสร้างความรู้และแสดงให้เห็นถึงความสำคัญของประสบการณ์ที่ได้รับจากการพบปะสมาคม เพราะการพบปะสมาคมจะทำให้บุคคลต่างๆ มาร่วมแบ่งปันอารมณ์ ความรู้สึก ความคิดและประสบการณ์ ทำให้รู้สึกถึงความเป็นกลุ่มเดียวกัน ความเห็นอกเห็นใจและไว้เนื้อเชื่อใจกัน ซึ่งสิ่งเหล่านี้จะทำให้เกิดการแลกเปลี่ยนความรู้และการเกิดการสร้างความรู้ระหว่างบุคคลหรือความรู้โดยนัยมากขึ้น Nonaka & Konno (1998) กล่าวว่า การพัฒนาวิสัยทัศน์และวัฒนธรรมการเรียนรู้ภายในองค์กร สามารถทำได้โดยการให้ความสำคัญกับรูปแบบการบริหารจัดการที่เปิดกว้าง รวมถึงการพบปะสมาคมกับลูกค้าซึ่งจะเป็นการกระตุ้นให้เกิดการติดต่อกันโดยตรงระหว่างบุคคลมากขึ้น

                     - “Interacting Ba” มีองค์ประกอบที่สลับซับซ้อนกว่า หากเปรียบเทียบกับ “Originating Ba”กล่าวคือ ในการพบปะสมาคมของกลุ่ม สมาชิกภายในกลุ่มจะเป็นผู้กลั่นกรองสมาชิกที่มีความรู้ ความสามารถเพื่อให้ถ่ายทอดความรู้โดยนัยออกมาเป็นความรู้แบบชัดแจ้ง ขณะเดียวกันแต่ละคนก็ต้องวิเคราะห์ความคิดของตนเองในการแลกเปลี่ยนเรียนรู้นี้ไปด้วย ดังนั้น “Interacting Ba” จึงให้ความสำคัญกับการสนทนา เพื่อการถ่ายทอดและแลกเปลี่ยนความรู้โดยนัยออกมาเป็นความรู้แบบชัดแจ้งให้เกิดคุณค่ามากที่สุด

                     - “Cyber Ba” เป็นที่ๆ เกิดการติดต่อสัมพันธ์กันในโลกแห่งความเป็นจริงแทนสถานที่และเวลาจริง และแสดงให้เห็นถึงการผสมผสานระหว่างความรู้แบบชัดแจ้งกับข้อมูลและความรู้ที่มีอยู่เดิม ช่วยทำให้ความรู้แบบชัดแจ้งขององค์กรมีความเป็นระบบมากยิ่งขึ้น การผสมผสานความรู้ในลักษณะนี้ จะเกิดขึ้นได้ดีหากมีสภาพแวดล้อมที่ต่างฝ่ายต่างร่วมมือกัน โดยใช้เทคโนโลยีสารสนเทศเป็นเครื่องมือ

                     - “Exercising Ba” จัดอยู่ในขั้นตอนการนำความรู้ที่ได้ไปปฏิบัติ ทั้งยังช่วยในการเปลี่ยนความรู้แบบชัดแจ้งให้เป็นความรู้โดยนัย “Exercising Ba” เน้นความสำคัญของการเรียนรู้และการคิดโดยอาศัยการฝึกในระหว่างการทำงานจริง หรือการเข้าไปมีส่วนร่วมกับในงานต่างๆ อย่างสม่ำเสมอ มากกว่าการเรียนการสอนในห้องเรียน ดังนั้น ความรู้ที่ได้มาจะสามารถใช้ในทางปฏิบัติได้มากน้อยเพียงใด จึงขึ้นอยู่กับการเรียนรู้ในสถานการณ์หรือชีวิตจริง

 

                 ตัวอย่างองค์กรธุรกิจที่ประสบความสำเร็จเป็นอย่างมากในการนำแนวคิด “Ba” มาใช้คือ NTT DoCoMo แห่งประเทศญี่ปุ่น (สำนักมาตรฐานอุดมศึกษา, สำนักปลัดทบวงมหาวิทยาลัย, 2546) กล่าวคือ บริษัทมีกลยุทธ์ในการจัด “พื้นที่” ที่จะสนับสนุนการจัดการความรู้ขององค์กร อาทิ การให้พนักงานมีโฮมเพจ (Homepage) ส่วนตัวเพื่อที่จะให้ทุกคนได้รู้จักกันมากขึ้น ทั้งในด้านส่วนตัวและประวัติการทำงาน รวมทั้งการใช้ชื่อเล่นเพื่อโต้ตอบทางเว็บเมลล์ (Webmail) ซึ่งเป็นการส่งเสริมให้มีการเสนอแนะความคิดเห็นได้ โดยลดอุปสรรคการสื่อสารที่อาจจะเกิดจากระบบอาวุโส  นอกจากนี้ การจัดสำนักงานเพื่อสนับสนุนการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ร่วมกันก็ให้มีการจัดที่นั่งกันอย่างเสรี พนักงานจะไม่มีที่นั่งประจำ และมีอิสระในการขยับหรือเคลื่อนย้ายโต๊ะเพื่อให้เหมาะสมกับลักษณะการทำงานที่ต้องการ พนักงานสามารถเลือกปฏิบัติงาน โดยนั่งใกล้กับผู้ใดก็ได้ในแผนกงานเพื่อปรึกษาหารือ หรือจะแยกนั่งในมุมกาแฟหรือมุมสูบหรี่ก็ได้ จึงเห็นได้ว่าเป็นรูปแบบหนึ่งของแนวคิด “Ba” ที่ทำให้พนักงานได้รู้จักกันมากขึ้นและมีการแลกเปลี่ยนความรู้โดยนัยอย่างต่อเนื่อง

หมายเหตุ: ขออภัยนะครับ ยังใส่รูปประกอบใน Blog ไม่เป็นครับ