สปอตวิทยุโทรทัศน์เป็นงานเขียนรูปแบบหนึ่งที่ได้รับความนิยมในการนำไปใช้ในการประชาสัมพันธ์ เนื่องจากใช้เวลาในการออกอากาศไม่นาน และสามารถเรียกร้องความสนใจผู้ชมได้เช่นเดียวกับสปอตโฆษณาทางวิทยุโทรทัศน์ แต่แตกต่างกันที่วัตถุประสงค์ กล่าวคือ สปอตวิทยุโทรทัศน์เพื่อการประชาสัมพันธ์นั้น มีจุดมุ่งหมายเพื่อจูงใจให้ผู้ชมเกิดความรู้สึกเห็นแก่ประโยชน์ส่วนร่วมหรือคล้อยตามไปด้วย เป็นการให้ข่าวสารเกี่ยวกับหน่วยงาน เป็นการส่งเสริมภาพลักษณ์เชิงบวก เป็นการแก้ไขภาพลักษณ์เชิงลบ หรือเพื่อเป็นการรณรงค์เฉพาะกิจ (อุบลวรรณ ปิติพัฒนะโฆษิต, 2545, หน้า 131)
การเขียนสปอตวิทยุโทรทัศน์เพื่อการประชาสัมพันธ์ จะมีความยากตรงที่สั้น แต่ต้องให้ได้ใจความ โดยต้องระบุภาพให้สื่อความหมายได้ตรงกับวัตถุประสงค์ที่ผู้เขียนต้องการครบถ้วนสมบูรณ์ และใช้การลำดับตัดต่อภาพ รวมทั้งใช้เทคนิคพิเศษทางภาพต่าง ๆ เข้าช่วย ตลอดจนการใช้เสียงบรรยาย เสียงดนตรี เสียงประกอบ หรือแม้แต่ความเงียบต้องผสมผสานกลมกลืนไปด้วยกัน
ในการเขียนสปอตวิทยุโทรทัศน์เพื่อการประชาสัมพันธ์ ผู้เขียนบทอาจอาศัยวิธีการเขียนได้หลายวิธี เช่น การใช้เหตุผล การเร้าอารมณ์ให้เหมาะสมกับกลุ่มผู้ชม การใช้บุคคลเป็นสื่อ โดยเฉพาะบุคคลสำคัญ และบุคคลที่มีชื่อเสียง การใช้อุปมาอุปมัยเปรียบเทียบ การใช้เสี้ยวหนึ่งในชีวิตคนมาเป็นสิ่งที่เสนอเรื่อง เสนอปัญหาและแก้ไขปัญหา การใช้เรื่องและภาพในแนวแฟนตาซี (Fantasy) ซึ่งอาจเป็นสิ่งที่เกินขอบเขตความจริงหรือเหนือจริงไปบ้าง เป็นต้น ทั้งนี้ สิ่งที่สำคัญก็คือ ต้องพยายามสร้างสรรค์ให้น่าสนใจ หรือสะดุดความสนใจของผู้ชมให้ได้ หรืออย่างน้อยก็ต้องไม่ธรรมดา ดังตัวอย่าง (ศรีพิไล ทองพรม, 2531, หน้า 279-322)
สปอตวิทยุโทรทัศน์เพื่อรณรงค์ในเรื่อง อุบัติเหตุ และความปลอดภัย
รายการ สัมผัสที่ 6 ออกอากาศ.........../................/................
เรื่อง แก้วแตก เวลา.........................................................
ความยาว 1 นาที สถานี........................................................
|
ฉาก |
ภาพ |
เสียง |
|
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.
8.
9.
10. 11. |
LS หญิงคนหนึ่งเดินมาหยิบแก้วน้ำที่ชั้นวางแก้ว CU หญิงทำแก้วน้ำหลุดมือ CU ที่พื้นเห็นแก้วตกกระทบพื้นแตกกระจาย LS หญิงก้มตัวลงจะเอามือกวาดเศษแก้ว CU ใบหน้าหญิงหันมามองกล้อง แล้วเบลอ CU หญิงเอามือกวาดเศษแก้ว แล้วสะดุ้ง LS ใบหน้าของหญิง ยกมือขึ้นดู แสดงสีหน้าเจ็บปวด LS ภาพข้ามไหล่ เห็นบาดแผลและเลือดที่มืออีกมือหนึ่งจับไว้แน่นด้วยความเจ็บ CU ใบหน้าหญิงจากเบลอเป็นชัด พยักหน้าแล้ว Zoom out หญิงลุกขึ้นเดินหลุดเฟรม LS หญิงหยิบไม้กวาด LS เดินกลับเข้ามาเฟรมถือไม้กวาดมากวาดเศษแล้ว |
ระวัง...อย่ามองข้ามความปลอดภัยมิฉะนั้นอาจเป็นเช่นนี้
อย่าใช้มือเปล่าเก็บกวาดเศษแก้ว เพราะจะเป็นอันตรายได้ ควรใช้ไม้กวาด เก็บกวาดให้สะอาดแทน
อุบัติเหตุป้องกันได้ถ้าไม่ประมาท โปรดอย่ามองข้ามความปลอดภัย |
สรุป
กระบวนการผลิตรายการวิทยุกระจายเสียง แบ่งออกเป็น 4 ขั้นตอน คือ ขั้นเตรียมการ ขั้นซักซ้อมก่อนออกอากาศ ขั้นออกอากาศ และขั้นประเมินผล
บทวิทยุกระจายเสียงเพื่อการประชาสัมพันธ์ หมายถึง บทรายการวิทยุกระจายเสียงที่ใช้ในการประชาสัมพันธ์เผยแพร่ข่าวสารข้อมูลต่าง ๆ ของหน่วยงาน องค์กร และสถาบัน องค์ประกอบของบทวิทยุกระจายเสียงประกอบด้วยส่วนสำคัญ 3 ส่วน คือ ส่วนหัว ส่วนเนื้อหา และส่วนปิดท้าย
การเขียนบทวิทยุกระจายเสียงเพื่อการประชาสัมพันธ์มีลำดับขั้นตอน คือ พิจารณาวัตถุประสงค์ในการประชาสัมพันธ์ วิเคราะห์กลุ่มผู้ฟัง กำหนดแนวคิดรายการ กำหนดรูปแบบรายการ กำหนดเนื้อหาของรายการ การค้นคว้า กำหนดโครงเรื่องและเรียบเรียงเนื้อหาเพื่อเขียนบท และตรวจทานบท
การใช้ภาษาในการเขียนบทวิทยุกระจายเสียงต้องใช้ภาษาสามัญที่ง่าย ชัดเจน ไม่ยอกย้อนวกวน ไม่มีคำยากหรือยุ่งจนเกินไป ไม่มีตัวเลขมาก ๆ ชวนให้สับสน ไม่มีคำแสลง ต้องเป็นภาษาที่สุภาพ ประโยคสั้นกะทัดรัดได้ความสมบูรณ์ หลีกเลี่ยงคำสันธานทั้งหลายที่ทำให้ประโยคยืดเยื้อ วกวนไม่รู้จบ ฟังแล้วไม่เข้าใจและน่าเบื่อหน่าย
การเขียนเพื่อการประชาสัมพันธ์ทางวิทยุกระจายเสียงที่เป็นที่นิยม คือ การเขียนสปอตเนื่องจากใช้เวลาในการนำเสนอไม่นาน แต่ได้เนื้อหาใจความตามที่ผู้ส่งสารต้องการ รวมทั้งยังสามารถดึงดูดใจผู้รับสารเป้าหมายได้ดี
เสียงประกอบ มีหน้าที่หลายประการ คือ บอกเวลา บอกทั้งสถานที่และช่วงเวลา เสียงบอกการกระทำหรือบอกผลของการกระทำ เสียงประกอบช่วยสร้างบรรยากาศ เสียงประกอบเสดงสัญลักษณ์ถึงสิ่งหนึ่งสิ่งใด และเสียงประกอบสร้างมิติแปลก ๆ การใช้เสียงประกอบควรมีข้อที่ควรระมัดระวัง คือ อย่าใช้นานเกินไป นึกถึงหลักของความเป็นจริง และเสียงบางเสียงไม่ได้บอกผู้ฟังอย่างชัดเจนว่าคืออะไรซึ่งอาจก่อให้เกิดความสงสัยจากผู้ฟัง
กระบวนการผลิตรายการวิทยุโทรทัศน์แบ่งออกเป็น 4 ขั้นตอน ได้แก่ ขั้นก่อนการถ่ายทำ ขั้นถ่ายทำ ขั้นหลังการถ่ายทำ และขั้นการประเมินผล
การรู้จักศัพท์เทคนิคที่ใช้ในการผลิตรายการวิทยุโทรทัศน์ จะช่วยในการเขียนบทสั่งช่างกล้องเพื่อการถ่ายทำ การเคลื่อนกล้อง และการตัดต่อภาพต่าง ๆ ได้ ซึ่งนักประชาสัมพันธ์จำเป็นจะต้องรู้ในบางคำที่นำมาใช้บ่อย
ในการเขียนบทวิทยุโทรทัศน์ ผู้เขียนบทควรจะทราบข้อกำหนดต่าง ๆ เพื่อที่จะทำให้ง่ายต่อการเขียนและสะดวกต่อการทำงานของฝ่ายผลิตรายการ ข้อกำหนดนั้นแบ่งออกเป็น 5 ส่วนใหญ่ ๆ คือ การวางรูปแบบบทวิทยุโทรทัศน์ ข้อมูลเขียนก่อนบทวิทยุโทรทัศน์ รูปแบบของบทวิทยุโทรทัศน์ ขั้นตอนในการเขียนบทวิทยุโทรทัศน์ และแหล่งข้อมูลเพื่อการค้นคว้า
เช่นเดียวกับการเขียนเพื่อการประชาสัมพันธ์ทางวิทยุกระจายเสียง การเขียนสปอตวิทยุโทรทัศน์เป็นการทำประชาสัมพันธ์ที่เป็นที่นิยม เพราะสามารถดึงดูดใจผู้รับสารเป้าหมายได้ดี
