ปัจจัยสำคัญที่ช่วยให้ผู้บังคับบัญชาทำงานร่วมกับผู้ใต้บังคับบัญชาได้อย่างมีความสุข คือ การเข้าไปนั่งในใจหรือการครองใจผู้ใต้บังคับบัญชา วิธีในการครองใจผู้ใต้บังคับัญชานั้นดิฉันขอนำเสนอแนวทางง่ายคือ “การครองตน ครองคน และครองงาน” โดยเริ่มจากผู้บังคับบัญชาสามารถครองตนให้ได้ก่อนเป็นอันดับแรก แล้วการครองคนและครองงานก็จะตามมาได้โดยง่ายค่ะ
การครองตน คือ การรู้จักตนเอง เข้าใจตนเอง และสามารถควบคุมตนเองได้ คนเราต้องมีเป้าหมายในชีวิตที่แน่นอน เรียกว่ามีเป้าหมายแห่งตน รู้จักควบคุมตนหรือมีวินัยแห่งตน คือการทำงานสำเร็จได้ด้วยตนเอง การครองตนที่ดีนั้น ได้เสนอแนะผู้บังคับบัญชาไว้ดังนี้
๑. การรู้จักตนเองด้วยความมีสติ และสัมปชัญญะ มีความละอายและเกรงกลัวต่อบาปกรรม หรือสิ่งที่ไม่ดีทั้งหลายทั้งปวง ไม่กระทำความชั่วทั้งในที่ลับและที่เปิดเผย
๒. มีความอดทนและความสงบเสงี่ยม ให้เกียรติและมีความเคารพในศักดิ์ศรีของความเป็นมนุษย์กับบุคคลทุกระดับชั้น
๓. บอกตนได้ ใช้ตนเป็น เห็นตนเอง
๔. รู้จักยึดมั่นในความพอเพียง ประหยัด และออม
๕. รู้จักการถ่อมตน ไม่ยกตนข่มท่าน ไม่อวดเก่ง อวดดี ไม่อาศัยบารมีคนอื่นทำร้ายข่มเหงใคร
๖. มีความสำนึกในคุณงามความดีของตนเองและผู้อื่น
เมื่อสามารถครองตนได้แล้วอันดับต่อมาที่ผู้บังคัญชาต้องพัฒนาต่อคือ การครองคน ซึ่งหมายถึง การรู้จักคนอื่น มองคนอื่นในแง่ดีเมื่อต้องทำงานร่วมกับคนอื่น ต้องเน้นให้ผู้บังคับบัญชาเห็นว่าการครองคนเป็นเรื่องที่ถือว่ายากที่สุด เพราะคนมีหลายประเภท หรือดอกบัวสี่เหล่า แต่ไม่ว่าจะเป็นคนประเภทใด ก็สามารถใช้หลักการครองใจคน ซึ่งพระพุทธศาสนาสอนไว้อย่างชัดเจน ด้วยหลักสังคหวัตถุ ๔ คือ
๑. ทาน คือ การให้ รู้จักเสียสละแบ่งปันด้วยจิตใจที่โอบอ้อมอารี มีความเอื้อเฟื้อเผื่อแผ่ ซึ่งนับเป็นการครองใจคนที่ดีวิธีหนึ่ง เพราะผู้ให้ย่อมเป็นที่รักของคนทั่วไป และผู้ให้ย่อมทำให้เกิดความรัก ความศรัทธา
๒. ปิยวาจา การพูดจาที่สุภาพ รู้จักเลือกใช้วาจาที่ไพเราะอ่อนหวาน ผู้ฟังฟังแล้วสบายใจ อยากอยู่ใกล้ อยากคบค้าสมาคมด้วย มีความรับผิดชอบต่อคำพูดของตนเอง ตามภาษิตที่ว่า “พูดเป็นนายใจเป็นบ่าว” หมายความว่า ให้คิดก่อนพูด พูดแล้วต้องทำและปฏิบัติตามอย่างที่พูด เป็นแบบอย่างแก่ผู้ใต้บังคับบัญชา
๓. อัตถจริยา การบำเพ็ญประโยชน์ต่อกันและกัน รู้จักแบ่งน้ำใจให้แก่มวลมิตร โดยเฉพาะกับผู้ใต้บังคับบัญชา น้ำใจแม้จะเพียงน้อยนิดก็ยังดีกว่าไม่มีไมตรีจิตเอาเสียเลย
๔. สมานัตตา วางตนเสมอต้นเสมอปลาย ไม่เสแสร้ง มีสัจจะ มีความยับยั้งและข่มใจ การมีความอดทน การเป็นผู้ให้และเป็นผู้รับที่ดี สิ่งต่าง ๆ เหล่านนี้จะช่วยให้สามารถครองผู้ใต้บังคับบัญชาได้
การครองคนยังรวมถึงผู้บังคับบัญชาต้องมีความสามารถในการติดต่อสัมพันธ์กับผู้อื่นโดยเฉพาะผู้ใต้บังคับบัญชา สามารถจูงใจให้เกิดการยอมรับและให้ความร่วมมือในการทำงาน โดย
๑. สามารถประสานสัมพันธ์และสร้างความเข้าใจอันดีกับผู้บังคับบัญชา เพื่อนร่วมงาน ผู้ใต้บังคับบัญชา มีมนุษยสัมพันธ์ที่ดี กล้าและรับผิดชอบในสิ่งที่ได้กระทำ
๒. ความสามารถในการร่วมทำงานเป็นร่วมกับผู้อื่น สามารถจูงใจให้เกิดการยอมรับและให้ความช่วยเหลือ สามารถให้ความเห็น ให้คำปรึกษาและเสนอแนะในงานที่ตนรับผิดชอบ มีส่วนร่วมในงานที่รับผิดชอบ ยอมรับและฟังความคิดเห็นของผู้ร่วมงาน สามารถในการคิดและเสนอเหตุผล สามารถปฏิบัติงานเต็มที่ตามความรู้ความสามารถ และเปิดโอกาสให้ทุกคนร่วมแสดงความคิดเห็น
๓. มีความเป็นธรรมทั้งต่อตนเองและต่อผู้อื่น ประพฤติและปฏิบัติตรงตามหลักเกณฑ์ กฎ ระเบียบ ที่การกำหนด ถือประโยชน์ของทางราชการหรือส่วนรวมเป็นที่ตั้ง ตัดสิน วินิจฉัย หรือแก้ปัญหาโดยใช้เหตุผลและเป็นแบบอย่างที่ดีของผู้ใต้บังคับบัญชา
๔. เสริมสร้างความสามัคคีในหมู่คณะทั้งในและนอกหน่วยงาน
ผู้บังคับบัญชาที่สามารถครองตนและครองคนได้แล้วจะต้องสามารถครองงานได้ด้วย นั่นคือ สามารถปฏิบัติงานในหน้าที่และงานที่ได้รับมอบหมายอย่างได้เป็นอย่างดี ทั้งนี้เพื่อเป็นแบบอย่างให้กับผู้ใต้บังคับบัญชา โดย
๑. มีความรับผิดชอบต่อหน้าที่ รู้จักศึกษา ค้นคว้า หาความรู้ที่จำเป็นอยู่เสมอ ตั้งใจปฏิบัติงานให้สำเร็จ สนใจและเอาใจใส่งานที่รับผิดชอบ ปฏิบัติงานในหน้าที่ความรับผิดชอบและที่ได้รับมอบหมายอย่างมีประสิทธิภาพ ให้ความร่วมมือและช่วยเหลือในการปฏิบัติงาน
๒. มีความรู้ ความสามารถ และความพึงพอใจในงานของตน มีความรู้และเข้าใจในหลักเกณฑ์ วิธีการ ระเบียบ กฎ ข้อบังคับ มติ กฎหมาย และ นโยบาย มีความสามารถในการนำความรู้ที่มีอยู่ไปใช้ในการปฏิบัติงานได้เป็นอย่างดี สามารถในการแก้ปัญหาและมีปฏิภาณไหวพริบ รักและชอบที่จะปฏิบัติงานในหน้าที่ความรับผิดชอบ
๓. มีความคิดริเริ่มสร้างสรรค์และปรับปรุงงาน มีความสามารถในการคิดริเริ่ม หาหลักการ แนวทาง วิธีการใหม่ ๆ มาใช้ประโยชน์ในการปฏิบัติงาน สามารถในการปรับปรุงงานให้มีประสิทธิภาพยิ่งขึ้น มีความสามารถในการทำงานที่ยาก หรืองานใหม่ให้สำเร็จเป็นผลดี
๔. ความพากเพียรในการทำงาน และมีผลงานที่เป็นที่น่าพอใจ มีความกระตือรือร้น ต้องการที่จะปฏิบัติงานที่ได้รับมอบหมายจนสำเร็จ มีความขยันหมั่นเพียร เสียสละ และอุทิศเวลาให้แก่ทางราชการหรืองานที่รับผิดชอบ ได้รับการยกย่องในความสำเร็จของงาน สามารถปฏิบัติงานในภาวะที่มีข้อจำกัดได้อย่างมีประสิทธิภาพ เช่น ขาดแคลนวัสดุ อุปกรณ์ หรือ อัตรากำลัง เป็นต้น
๕. การคำนึงถึงประโยชน์ของส่วนรวมและประชาชน การดำเนินงานสอดคล้องหรือเป็นไปตามความต้องการของส่วนรวม ใช้วัสดุ อุปกรณ์และสาธารณูปโภคได้อย่างประหยัดและเหมาะสมร่วมมือ ช่วยเหลือ และประสานงานระหว่างราชการกับประชาชน
การคิดครองใจลูกน้องหรือผู้ใต้บังคับบัญชานั้นต้องดูแลเขาเหมือน “ลูก” เหมือน “น้อง” ต้องให้ความเมตตา และรู้จักเอาใจเขามาใส่ใจเรา ต้องเข้าไปครองใจ โดยถือว่าเขาเป็นลูก ถือว่าเขาเป็นน้อง แล้วประคับประคอง สร้างงาน สร้างบุญ สร้างความดีร่วมกัน ส่งผลให้เกิดประโยชน์สูงสุดต่องค์กรและประเทศชาติต่อไป
........................................................
คนึงนิจ อนุโรจน์
